Keurboeken uit Limburg (B)

Keurboeken uit Limburg (B)

Hasselt - 1716 (I)

Bewerkt door Mathieu Vandenbosch

JAER-GHEDINGHEN

OFTE VELDT-ORDONANTIEN

Geordoneert ende ghestatueert by de heeren hooghen officier, borgemeesters, ghesworen, raedts-luyden, ende generaelyck verdraegen by consent ende toestemminge van alle ende iedere borgers ende ingesetene, soo binnen als buyten der stadt Hasselt, welcke met vergaederinghe ende overstaen van alle ende iedere voorsz. persoonen, naer voorige publicatie ten dien eynde ghedaen, jaerlycks, volghens audt gebruyck, vernieuwt ende gepubliceert worden, op donderdagh naer den sondagh Quasimodo, buyten die Maestrichtere poorte, ten loonschen rechte.

In den eersten, soo wordt die heyde ende weyde van Hasselt gebannen naer den alden hercomen, namentlyck die Vloese, Spilvoye, Overvalle, te weten: schaepen, verckens, geyten ende gansen altydt daer uyt te blyven, peerden altydt daer in te meughen weyden, maer die koyen ende andere horen-beesten die met den hert daer in komen, en wederom met den selven daer uyt gaen, sullen dat moghen doen, maer voor oft naer den hert niet, oft sullen gepant worden, ende ighelycke partye contrarie doende, sal verbeuren vier golt guldens, ende in cas die kudden gansen daer in komen, sal den eygenaer vervallen in een amende van dobbel daghscoet, aen te vallen in dryen: den heer, stadt ende aenbrenger.
Is voordts te verstaen, dat die heyde Vlousen voorsz., van Remigii tot half-meert inclusive, wederom ontbannen sullen syn, behalven alleen van mayen, torven, lappen oft risschen, welck men nimmermeer daer-in en sal meughen doen, noch op die plack, op poene van dry golt guldens, aen te vallen als boven, met eenen gheloofbaren ghetuyghen te moghen overtuyghen, wettelyck ende behoorlyck geproduceert.
Men sal in de heyde op geene plaetse meughen eysere steenen uythalen, op poene van dry golt guldens, die vremde dobbel, t'appliceren als boven.
Die palen van der heyden ende weyden deser stadt, streckende sigh, naer uyt-wysens het by-gaende vonnes van den eed. Leen-sael van Curingen de data den 11 maii 1484 ende vervolghens den confirmatoire ordonantie ( naer menichvuldighe andere daer op gegeven) door syne doorluchtighe hoogheyt Maximilianus, in date dan den 23 junii 1666, van der kuylen van Curingen op-gaende langhs die grachten van Beverick, ende voorts een hulsken staende daer tegen, d'een van den anderen gaende, alsoo voorts in Wagemans-kuylen.
Niemandt en sal eenighe schaepen aen-nemen om te weyden, ten sy hem die selve ter hellicht inghesatten worden om hier te blyven tot lyfschaepen, op poene van ses golt guldens, in dryen te verdeylen; welcke neffens alle andere schaepen verkocht worden, aen die stadt haer accys sulennschuldigh syn, volgens ordonantien.
Soo nochtans dat niemandt schaepen en sal meugen halden oft aennemen, ten sy hy heeft thien bonders acker-lant, onder dese jurisdictie, onder syne ploegh, welcke binnen acht dagen naer publicatie van het jaergedinghe specifikelyck met parceelen ende regenooten aen den scholteth oft secretaris deser stadt sullen moeten aengebrocht worden, op poene van dry golt guldens, ende in cas iemandt dusdanighe quantiteyt van erve in erfdom oft hueringhe niet en is hebbende, sal die schaepen binnen acht daeeghen naer Sint-Jans-misse moeten dimitteren, op poene van thien golt guldens, alles relativelyck naer de vi-olgende ordonantien.
Niemant en sal meughen duyven halden, ten sy hy onder de jurisdictie heeft ten minste ses bonders ackerlandt, by faute van dien, sal hy die selve quitteren binnen acht daeghen naest-comende, op pene van confiscatie der selve, ende eene amende van dry golt-guldens t'appliceeren naer costume, alles daer-en-boven relativelyck naer de volgende ordonnantie.
Niemant sal syne schaepen hueden oft doen hueden, in imants landen, bempden, weyden, veulen oft grachten, swinters oft somers, 't sy die besteecken syn, oft niet, sonder voorgaende consent des meesters van den grondt, door des selfs eedt te proberen des noodigh, op poene van ses golt guldens t'appliceeren in dryen, ende met eenen geloofbaeren getuyghen te overtuygen, wel te verstaen, daer geen bloecken oft hout-wasch is, ende niet besteken en syn.
Ende soo die vruchten uyt de andere landeryen, als bloecken, oft daer hout-wasch op staet, bempden, weyden oft veulen, wegh syn, ende alsdan die schaepen daer op bevonden wierden, sullen maer verbeuren eenen golt gulden.
Soo oock daghelycks groote klachten geschieden dat die schepers die grachten syn af stekende, soo is geordonneert dat den genen die bevonden wordt sulcx ghedaen te hebben, sal verbeuren 10 golt guldens, t'appliceren als voor: den eygenaer, een eerlyck man synde, sal oock op synen eedt sulcx aen brenghende, gelooft worden, ende selver meughen panden, mits stellende den pandt in handen van den officier oft rentmeester van den magistraet, ende in cas die selve deur waepens oft felle handen die pandingen beletten, sullen die schootvorsters oft dienaers, als oock den eyghenaer over die pandinghe op hunnen eedt ghelooft syn, ende die alders ende meesters sullen op d'amende van 't misbruyck staen van hunne kinders ende knechten.
Soo wie metter nacht oft naer sonnen onderganck, met syne schaepen oft andere beesten in andermans erven en bempden bevonden wordt te hueden, sal verbeuren 15 golt guldens, te appliceren naer costume, ende op dat sulcx te lichter magh ontdeckt worden, sal in ieder cudde schaepen een schel aen den hals van een schaep gehanghen worden van een tamelycke groetde, op dat men die wel kan hooren klincken, met eenen geloofbaeren getuyghen, oft met den eygenaer een eerlyck man synde, te betuyghen.
Niemant sal oock eenighe buyten schaepen laeten stallen onder dese jurisdictie, waer deur onse mede burgers ende buytinghen in eenighderleye maniere soude kunnen beschaedight worden, op poene van 10 golt guldens, t' appliceren als voor, ende de heeren officier oft borgemeesters, sullen die selve schaepen moghen aenhalden, ende ter concurrentie van die amende ende eventuele geledene schaede, vercoopen, sonder te observeren eenighe solemnityt van recht.
Alle landen besayt synde, sullen vry gehalden worden van alle beesten, soo langh eenighe vruchten in 't velt staen, ende by soo verre iemants beesten, sonder syn schult oft voorweten, bevonden wierden in iemants vruchten, bempden, veulen oft andersints, of daer gheweest te syn, sal volstaen met een dobbel daghscoet, te weten 21 stuyvers boven die schaede waer over aen den beschaedighden sal behoeven moet te werven, welcke taxatie met de onkosten den beschadigher sal gehouden syn te voldoen; ende soo sulcx snachts geschiede, dobbel, ende indien willens, sal ieder beest verbeuren eenen golt gulden, partye haer recht als voor.
Dat geen oosters sonder permissie van die eygenaeren en sullen moghen oosten op de landen, ten sy de vruchten daer af syn, ende dat niet eerder als naer den sonnen op-ganck, ende niet naer den sonnen af-ganck, op poene van arbitrairlyck ghestraft te worden, noch oock van twelf uren tot een; alles daer-en-boven relativelyck naer de volghende ordonantie van Syne doorluchtige Hoogheyt.
Die geyten sal men heirden met die koyen in de heyde, ende niet met de schaepen, ofte andersints op poene van voor ieder geyte te verbeuren eenen golt gulden.
Die scoetvorsters en sullen geen pandinghen aen-draeghen ten sy eerst ende voor al sy die beesten van der lieden erven af- gejaeght hebben, ende, ist moghelyck, in hen behalt halden, totter tydt toe dat men daer voor stommen oft droegen pandt stelle in handen van den scholtet oft magistraet, ten valeur van d'amende ende schaede, welck den ghepanden altydt sal moghen doen, ende oft de scoetvorster oft stadts boden sulcx saghen ende niet en panden aft aen en brochten aen den scholtet ende rentmeesters van den magistraet, sullen sy selfs die schaede moeten op-richten, ende sal den defaliant van syn officie ghepriveert syn, ende indien die beesten in hen behelt niet en konnen bekomen, sullen over die pandighe op hennen eedt ghelooft syn.
Indien, van stadts weghen, eenighe jesters oft andere boomen gheplant wierden, ennsullen daer ontrent geen vercken noch geyten gehuedt worden, op pene van onderhalven rents gulden, ten sy die verckens gevingert syn.
Een ieder sal syn erven, alle jaer eens, loffelyck vreden, tusschen bloken Paeschen ende halff mey, op pene van een-en-twintich stuyvers voor ieder parceel, ende daerover gecalengeert synde, binnen dry daeghen te repareren op dobbel pene, t'appliceren als boven; ende indien hy niet ghevreit en hadde, ende beschaedight wierde, en sal geen verhael hebben; ende oft iemandt loffelyck ghevreit hadde, ende sulcx derft affirmeren, oft van het breken van den vree niet gheweten te hebben, sal daer mede volstaen, ende in geen schade oft amende vervallen; maer comt den vree deur iemants beesten oft moewilligheyt ghebroeken te worden, sal den eygenaer der beesten oft moetwilligen vervallen in d'amende van een-en-twintigh stuyvers voor een beest, ende soo meer, dobbel, boven die schaede, ende sal gehalden syn den vree wederom in staet te stellen.
In ider ghehucht, ghebuerte ende sy-straete, sullen twee bauwmeesters ghekosen worden naer costume, ende sullen gehalden syn op bequamen tydt, behoorlyck alle jaer die straeten te repareren, ende die daer erff hebben te commanderen tot die onderhoudinghe ende reparatie, om die bequaem te maecken om daer deur te gaen ende vaeren, ende die met noodigh holt te belegghen, met goten ende rompen, om die waters af te loopen; ten welcken effect, ieder die daer erff hebben, ende de selve straeten henne passagien tot henne erven, sullen gehalden syn te contribueren, volgens quotisatie deur die bauwmeesters te stellen, bonders ghewys, op poene van die defaillanten te moghen panden voor eenen golt gulden, sonder eenighe forme van recht, deur de gene die gewerckt hebben, met assumptie van eenen der stadts dienaers, ende den pandt omslaen, sonder voorgaende citatie oft decreet van omslagh; welcke amenden sullen bekeert worden tot behoef van die gewerckt hebben, bevelende aen die bauwmeesters hen devoir te doen, op pene als boven, ende responsabel te syn voor schaede ende interesse, ten waer dat die straeten incapabel bevonden wierden, deur water oft andersints; in welcken cas sy sullen ghehalden syn 't selve te kondighen aen den heer hooghen officier ofte borgemeesters, om tot eenen anderen tydt die reparatie herstelt te worden.
Soo wie bevonden wordt holt af te kappen op andermans erven, vreetsel uyt te werpen ende wegh te nemen, ten halse oft andersints wegh te draghen, oft oock der lieden raepen, pooten, gras, oft eenighe andere vruchten, het sy man, vrauw oft kinders van binnen oft van buyten die stadt, soo sullen alle boden, soo s'heeren als stadts, oock die portiers ende waekers, t'saemen oft in 't besonder, 't selve gedragh hen meughen afnemen, als verbeurt, ende soo sy binnen dry daghen niet en doen blycken sulcx hen toe te behooren, sal daer-en-boven, voor de eerste reyse, verbeuren ses golt guldens, de tweede reyse thien, t'appliceren naer costume, ende die derde reyse, een jaer lanck uyt die stadt ende hare vryheit gebannen te worden, die alders voor die kinders, ende die meesters voor die knechten te executeren, ende sullen met eenen geloofbaeren getuyghen moghen overtuyght worden, ende een eerlyck man sal op synen eedt ghelooft worden; behaudens die eenige boomen sullen afkappen, ofte overbreken, sullen criminelyck ghestraft worden.
Wat is aengaende die desolate erven, soo sal den nabuer wel gheoorloft syn, om geen schaede te leyden aen syn vruchten, soo veel holt te moghen hauwen op het desolaet goet, sonder te misdoen, om het selve wel ende loffelyck te vreen.
Alle winter-beken, grachten ende holen, sullen loffelyck gevaeght worden, een ider voor ende rontsom syn erfve, de holen breedt makende, ten minsten onderhalven voet, ende twee voeten diep, op ghelycke straeten, maer alwaer die berghachtigh syn, sullen die hoelen naer proportie soo diepo maeken dat het water kan aftreck hebben, ende niet staen en blyft, soo sulcx by visitatie mogelyck bevonden wordt, ende sullen oock daer toe alle noodighe rompen oft goten gheleyt worden, ende die grachten loffelyck gevret, tusschen dit ende bloocken sinxen, op pene van eene ordinarisse boete van 21 stuyvers, ende soo binnen acht dagen naer visitatie niet gheschiet en is, naer heysch ende situatie der plaetsen, sal den defaillant verbeuren eenen golt gulden, ende binnen acht daeghen daer naer, dobbel, ende de faute te laeten repareren deur geassumeerde wercklieden, op des defaillants kosten, ende terstonts uyt te panden, sonder eenighe forme van recht.
Alsoo hier vele arme menschen nederslaen, ende vele kinders tot last van de armen ende ghemeynten komen te verwecken, de macht niet hebbende van die te onderhalden, is gheordonneert dat niemant sulcke vremdelinghen en sal eenighe huysen, woonplaetsen, oft erven verhueren, sonder voorweten ende consent der heeren borgemeesters ende magistraet, op dat die selve, volgens stadtsprivilegien, cautie stellen voor ses hondert guldens Brabants eens, oft naer discretie der heeren voorsz. tot assurantie van de armer tafel. Indien de selve door haere kinders wordt gegraveert, oft soo wat schaede dienthalven den voorsz. armen oft gemeynte over comt, sal men die selve moghen verhaelen op die goederen der gener die sulcke erven oft woonplaetsen aen sulcke arme luyden sullen verhuert hebben, ende daer voor reëlyck op den pandt moghen procederen, conform die mandaten van S.D.H., welcke puntuelyck onderhalden sullen worden.
Niemandt en sal op 's heeren straeten savel oft leem moghen uytgraeven, oft haelen, sonder consent van den heer hoogen officier ende heeren borgemeesters, op pene van dry golt guldens als voor, voor de tweede reyse, dobbel, ende voor die derde reyse, arbitrairelyck gestraft te worden; noch oock op sy-straeten, sonder consent der heeren borgemeesters, op pene van arbitraire correctie.
Is oock geordonneert dat men geen ruydighe, morse oft worm hebbende peerden en sal meugen drincken op stil staende wateren, binnen noch buyten, dan alleenelyck uyt vlietende wateren, op pene van dry golt guldens als voor, den meester te panden voor den knecht.
De verckens die men vindt in iemandts bempden oft erven, sal men moghen panden voor een-en-twintich stuyvers, boven die schaede, ende die daer in gehuedt worden, op dry guldens voor ider vercken; ontliepen sy hun, soo dat men se niet en konde ghepanden, soo sal den eygenaer daer voor ghepandt worden, met eenen getuyghen te betuyghen, ende den beschaedighden sal op synen eedt ghelooft worden; sullen nochtans die lieden die henne verckens niet bequaemelyck en konnen by den hert doen, die moghen laeten weyden op de straeten, des ghevingert ende ghekennift synde; doen sy iemandt schaede ghekennift synde, sullen vervallen in een amende van thien stuyvers, ende ongekennift, dobbel, boven de schaede.
Niemant en sal boetachtigh vallen in 't uyt en op-dryven van syn beesten, oft wegh-veerdigh synde naer de heyde oft elders, ten waere dat die herders oft dryvers der selve bevonden wierden hen devoir niet ghedaen te hebben; met eenen gheloofbaren ghetuyghen te overtuyghen; die schade op synen kost te repareren.
Niemant en sal meughen op de ghemeynte oft vloet grachten holt afkappen, sonder voorgaende consent der H.H. borgemeesters, op pene van dry golt gulden, t' appliceren als boven, maer sal dusdanigh holt geappliceert worden tot reparatie van de heeren straeten.
Is oock gheordonneert dat niemant onser borgers oft ondersaten deser stadt, syn koyen oft vercken sal meughen achter straeten halden oft doen hueden, maer sullen de slve met de heerden daer toe gheordonneert, laeten gaen, op pene van eenen golt gulden van ieder beest, t'appliceren als boven, wel verstaende dat die verre afgheleghen quartieren, van die heyde, als Runxt, Doormael, Treck-sceuren, Thomas-straet, Pipelbeeck ende andere, aen dese ordonnantie niet en sullen onderworpen syn, dan sullen meugen henne beesten op die gemeyne straeten hueden oft laeten hueden, sonder iemant nochtans te beschaeden, en midts conditie dat sy niet en sullen moghen hueden op die ghebanne straeten voor die verckens, welcke oock sullen vry syn van gansen ende alle andere beesten, ende den herdt en sal oock niet mogen hueden als in de voorsz. ghebannen straeten.
Alle de gene die in de heyde torve stecken ende hoopen macken sullen gehalden syn die kuylen te stoppen binnen ses weken, op pene van eenen golt gulden, soo dickwils sulcx bevonden wordt.
Noch niemandt en sal oock eenige vetde van lapsel, in de heyde, oft op dese jurisdictie ghelapt moghen voeren op andere jurisdictien, op pene van dry golt guldens, oft arbitrairlyck gestraft te worden.
Niemant en sal aen syn duyf-huysen meughen hebben noch ghebruycken eenighe drenghers oft slaghen, waer mede sy iemants duyven souden meughen afvanghen oft opsluyten, maer sal die selve, binnen dry daghen naer 't jaerghedinghe, afbreken, op pene van dry golt guldens, t'appliceren naer costume.
So wie duyven sal schieten, soo dickwils bevonden wordt die gheschoten te hebben, sal elcke reyse verbeuren vyf golt guldens, oft die weerde, met eenen geloofbaeren ghetuyghen t'overtuyghen, ende die gene die gheschoten duyven coopt oft vercoopt, sal vervallen in die voorsz. half amende, ende die vercochde duyven verbeurt, t'appliceren naer costume, ende die duyven halden, sullen hun duyf-huysen niet moghen open laeten als wanneer den kennip gesayt wort, ende noch vyf daeghen daer naer, op pene van eenen golt gulden.
Soo wie passagie dreft is hebbende, beneffens imants vruchten, oft deur iemands weyde, sal die beesten leyden oft doen leyden met een seel oft gemuylkorft synde, op pene voor elke beeste te verbeuren 7 scellinghen, boven die schaede te vergoeden.
Om die palen deser heyde ende weyde deser stadt van onse voorouders met groote kosten ghedefendeert, ende onse achter ghelaeten, te beter te onderhouden, mede oock alle inconvenienten ende collusien, tenterende tot achterdeel der selve, soo veel als moghelyck te verheuden, is by de heeren scholtet, ende borgemeesters ende raedt geordonneert dat wie van de borgers ende inwoonders deser stadt en de haere vryheyt, van d'ondersaeten des landts van Vogelsanck, oft oock andere vreemde, geen recht tot die heyde hebbende, last geeft oft doet geven om voor hem, voor iemant deser ghemeynte, oft iemant anders, torven oft rischen te steken, of heyde te maeyen, oft met karren oft waghens te halen in de hesselse heyde, volgens die paelen voor gespecifieert, sal verbeuren 12 golt guldens, daer voor terstont uyt te panden, ende met twee geloofbaer getuyghen te overtuyghen, ende die stadts boden sullen soo wel moghen panden als de heeren dienaers ende hey-vorsters.
Niemant van dese jurisdictie, suspect synde, hy sy van binnen oft van buyten, geen wyers hebbende, en sal meugen in sijn huys hebben eenighe werp-netten, slyp-garens, scup-sacken oft andere instrumenten, om daer mede die visschen in de wyers af te vangen, op pene, soo dickwils als gebeurt, te verliesen de voorsz. instumenten, ende daer by te vervallen in d'amende van 10 golt guldens, te bekeeren als boven, partye haer recht gereserveert, ende sal de heer officier, daer hy suspicie heeft, moghen visiteren, soo dickwils het hem belieft, ende hen die netten oft instrumenten moghen afnemen.
Om die veranderinge der tyden ende vertieringe van alle dinghen, is gheordonneert dat voortaen elck der vegenoten sal hebben voor een visitatie ende taxatie der schaeden deur die beesten oft andersints gedaen, 10 stuyvers Brabants, te weten 2 guldens 't saemen, ende soo veel den dienaer van de conde.
Soo wie inbrenght eenigh raepsaetmoes, gepluckt op ander lieden erven, om te vercoopen oft andersints, wort gecorrigeert op veerthien daghen ende soo veel nachten, in den thoren, te broode, op synen kost, sonder remis, ende oock die sulck raepsaetmoes coopt, sal ieder reyse verbeuren 3 golt guldens, ende soo hy het selve dickwils comt te doen, te straffen naer heysch der saken; ende sullen die hofdieveryen criminelyck ghestraft worden, volgens meriten der saken.
Die aerdtvelden welcke gemeynelyck met een soorte van vruchten besayt worden, sal men loffelyck vreen, ende die vaertgaeten toe maken, te weten: die velden die met somervruchten besayt syn, toe te maken, ten langhsten, bloken Sinxten, wel verstaende nochtans, soo verre imandt noch eenighe landen ten tyde voorsz. onbesayt hadde, dat hy tot sulcker tydt ten velde deur het vaergat sal meugen vaeren met mest, ploegh ende eege, behalven dat hy het vaergat achter hem sal toe maecken, op dat andere daer deur gheene schaede en lyden, op pene, soo wie contrarie doet, van eene golt gulden, half den heer, half de stadt, boven die schaede altydt te richten.
Op de heere-straeten, sal niemant meugen lappen of rischen steken, beneffens syn hoelen de selve straeten verminderende, om op syn erve te ghebruycken, op pene van 6 golt guldens, half den heer, half de stadt.
Wanneer de vegenoten eenighe schaede sullen ghetaxeert hebben, naer gedaene pandinghe oft klacht, sal de beschaedighde partye eerst moeten ghecontenteert worden, ende daer naer, den heer ende stadt, op pene van eenen golt gulden, behalven als die beschaedighde partye wilt conniveren, sal den heer ende stadt hun recht moghen vervolghen naer hun believen, ende die vegenoten die schaede getaxeert hebbende, sullen t'selve terstont aen den heer ende stadt aen-brenghen.
Op de merckt-dagen oft buyten merckt-dagen, sal niemant wilt, venesoen, visschen oft hoenderen, oft ander merckt-vendigh goedt, waeren oft stoffen, onder-weghen, buyten oft binnen dese stadt, vercoopen oft op-coopen, dan laeten op synen behoorlycken merckt comen, op pene van dry golt guldens, boven confiscatie van alsulck goet half den heer, half de stadt.
Ingheval eenighe buyten-beesten op dese heerlyckheyt gepandt worden, sullen verbeuren van ieder kudde, twee Horens guldens, partye haer recht gereserveert, hier in niet begrepen die van Sonhoven, maer laeten die ordonantien teghens hen ghemaeckt in haer gheheel.
In de weyde en sal niemandt syn beesten, het sy koyen oft andere, dryven, oft laeten hueden, maer sullen die selve moeten bestayt worden aen den hert, op pene van dry golt guldens, den heer, stadt ende hert, die sulcke beesten sal meughen panden soo dickwils hy die soo bevindt.
Ende en sal den hert geen vremde lieden beesten, geen recht tot onse heyde hebbende, meughen aennemen, op pene van dry golt guldens, half den heer, half de stadt, met eenen geloofbaeren getuyghen te overtuyghen.
Voorders, en sal niemant torven steken oft doen steken, haelen oft doen haelen, heyde mayen oft doen mayen, als voor syn selfs gebruyck, en geensints om die selve aen iemandt anders te vercoopen, ten sy aen inwoonders oft buyten-lieden deser stadt, op pene van vier golt guldens, t'appliceren als voor, maer die sulcx voor oft deur imants vremts doen, geen recht hebbende tot onse heyde, gestraft te worden naer alde ordinantie.
Geen onrechtveerdige weghen, voetpaeten, dreeften oft vaerten, en sal niemant maeken oft gebruycken, over erven daer niet gewoonelyck en is over te passeren, oft daer, in voor-tyden van alders, sulcke door ganghen niet gehoort en hebben; soo dickwils ter contrarie gebeurt, sal die geene die sulcke wegen oft dreften maeckt, verbeuren eenen golt gulden, t'appliceren naer costume, met eenen geloofbaeren getuygen t'overtuygen, partye haer recht gereserveert; die alders voor die kinders, die meesters voor die dienst-boden gestraft te worden ende t'executeren. Niemant en sal oock geoorlofde passagien, voet-gangen, oft andere dierghelycke door-gangen oft dreeften meughen te niet doen oft verduysteren, op diergelycke pene van eenen golt gulden, soo dickwils als sal bevonden worden.
Voor half april, sal ider der buytingen gehalden syn, aen oft ontrent syn erven, op 's heeren-straet oft sy-straeten, te planten, ten minsten dry poten, ende die versien dat sy op-wassen,oft andere in de plaets planten, tot reparatie der straten, op pene van dry golt guldens, half den heer, half de stadt, ende sullen die bauwmeesters daer op acht slaen, elck in syn quartier, ende die gebrekelingen aen-brenghen, op pene van selfs in die amende te vallen. Ende soo daer eenighe verhuysen, sullen die capiteyns sulcx die nieuwe alsdan aen-segghen, ende niemandt en sal op een ander bauwmeesterschap der straeten mogen holt haelen oft cappen tot reparatie der straeten, op pene van arbitraire correctie, welck holt oock niet en sal moghen af-gehauwen worden buyten saisoen.
Die boden oft dienaers, 't sy van den heer oft stadt, en sullen geen compositien maeken van misbruycken, hoedanigh die mochten wesen, oft iemandt iet af-nemen van syn misbruyck, het sy luttel oft veel, op pene van privatie van syn officie, de gene die de dienaers alsoo om-gekocht hadden, te verbeuren dry golt guldens, half den heer, half de stadt, met eenen gheloofbaeren ghetuyghen te overtuyghen.
Geenderley beesten, 't sy peerden, koyen, vercken, schaepen oft geyten, en sullen mogen op de vesten oft achter den muer komen, noch deur dryven, op pene van dry golt guldens, ider reyse, half den heer, half de stadt.
Die gene die iemandt aenbrenght jonghe boomkens oft poeten op stadts erve af-gehauwen te hebben, oft steenen van den wal af-ghenomen, ende bevonden wort alsoo te syn, sal hem gegeven worden, van stadts wege, dry Rents guldens, ende den delinquant criminelyck ghestraft te worden.
Die tot Goudscey, Trichter-heyde, oft Kempische-heyde erven hebben, sullen aen hen erven die grachten ende vaer-gaeten toe maken, dat geen peerden daer over oft deur en komen, ende dat tusschen dit ende een maent, op pene van eenen golt gulden.
Het water en sal niemant op-houden om over hen erven te jaegen, tot achter-deel van die straeten oft naburighe erven, op pene van twee golt guldens, t'appliceren naer costume.
De huerlieden van de nieuw op-ghebroken heyde sullen die grachten op-maeken ende met holt beplanten volgens conditien daer van synde, ende amende daer in gementioneert.
Alle ondersaeten deur den heer officier ende borgemeesters gecommandeert synde om de ghemeyne straeten te repareren, sullen terstont obedieren, op pene van dry golt guldens, als voor.
Wie verloren oft vervlogen byen oft swermen comt te vangen, sal die selve moeten aen-brenghen aen den heer hoogen officier oft synen substitut, inwendigh 24 uren naer dien dat hy sulcken vanck gedaen sal hebben, in welcken cas de vangher sal profiteren die helft van den vanck, d'ander helft blyvende aen den heer officier; maer blyvende in faut van synen vanck alsoo aen te brengen, en sal niet genieten, ende daer-en-boven verbeuren een amende van twee golt guldens, voor stadt, kerck ende aenbrenger, ende den geheelen vanck sal blyven aen den heer.
Wordt oock wegens die heeren scholtet, borgemeesters, gesworen ende raedt geordonneert, om die groote schaede te verhueden in die graenen, deur het ontydigh jaegen, ende dat het wilt voor synen tydt niet geschoten en wordt, dat niemant en sal jaegen noch haesen, patrysen, oft andere blyvende wilt schieten, van prima martii tot prima septembris, op pene van thien golt guldens, boven die schade op te richten, t'appliceren naer costume.
Indien eenighe misbruycken quamen voor te vallen, in desen niet ghecomprehendeert, sullen staen ter decisie ende arbitratie van de heeren hoogen officier, borgemeesters, gesworen ende raedt, naer den alden herkomen.
Allen de buytinghen onser stadt en sullen niet onder-worpen syn aen eenighe militaire functien, ofte moeten paritie geven over dierghelycke ordonnantien van landts officieren, volghens by-gaende confirmatie van S.D.H.

Confirmatie van den vrydom der buytinghen van Hasselt.

Syne Hoogheyt, op de voor-stellinghen van de borgemeesters ende magistraet van syne stadt Hasselt, dat de buyten borghers ofte persoonen woonende buyten de mueren der selve stadt onder des selve jurisdictie, niet en souden onderworpen syn aen de marcheringhen ende soldaetelycke fonctien, anders als de borghers, ter consideratie dat sy syn van de selve parochie, een borgherlyck corpus ofte ghemeynte, ende syn genoodtsaeckt in tyde van noodt, wachte te doen ende te waeken met de borghers, ende dat sy daer-en-boven moeten contribueren, ende effectivelyck contribueren in alle ordinarisse ende extra-ordinarisse lasten der selve stadt, ende dat het des stadts interest is dat syn daer van niet en worden gesepareert, welck alles hun soude geaccordeert syn geweest door wylen Syne Doorluchtige Hoogheyt ende syne predecesseurs: Syne voorsz. Hoogheyt heeft wel willen toestaen ende confirmeren, alsoo toestaet ende confirmeert by desen, aen gheseyde buytinghen, hunne mede borghers, de selve privilegie ende exemptie als voorschreven is. Ordonerende aen alle ende idere syne hooghe ende andere officieren, militaire, subalterne ende alle de gene die het raeckt, van sigh aen dese te confirmeren. Gegheven tot Kyuck, den 16 april 1691. Was onderteekent Joannes-Ludovicus, ende beseghelt met den seghel van S.H. in roode hostie.

Voorsz. puncten concorderen met d'originele jaer-gedingen, welck tot nu toe geobserveert syn geweest.

Actum 2 maii 1716. Quod attestor, G. Van Weddinghen,
Secret. De Mand. D.D.

Bron: Rijksarchief Hasselt, Recueil des anciennes coutumes de la Belgiqie, publié par ordre du Roi, sous les auspices du ministre de la justice et les soins d'une commission spéciale. Bibliotheek, nr. BL. 304.

Zie ook: Hasselt - 1716 (II)

Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2003

 Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net