Deze bewerking werd ter beschikking gesteld door Mathieu Vandenbosch.

Bron: Recueil des ordonnances de la principauté de Liége. Deuxième série, 1507 – 1684.
Comencé par M.L.  Polain.  Achevé par M. Stanislas Bormans. 1872.
Rijksarchief Hasselt, bibliotheek inv. nr. R25/2.

15 oktober 1668

Ordinantie  ende  charte  by  coninck,  deecken,  ende gesworen  der  cameren  van  Onse - Lieve -  Vrouwen des eedelen handtboeghs, om te onderhouden

1. In den eersten is geordoneert dat alle schuttersgesellen, in den eedt gestelt synde, schuldic syn schott ende genot, profyt ende onprofyt te gelden, totten naesten jaere toe, als den voegel wedergericht sal syn, naer de alde usantie ende gebruycke.
2. Item, is noch geordonert dat alle schuttersgesellen der camere voorscreven, sullen hun versien, binnen eender maendt naer den schietdach, van eenen boege ende pyle, om daer mede in den omganck te trecken ende processie, oft oock ten schietspel te trecken, soo wanneer sy sullen worden geordonert; ende daer op om provisie te doen ende te versien, soo sullen die geswoeren omgaen ende visitatie doen; ende soo wie daerinne by hun gebreckelyck sal worden bevonden, sal verbueren voor d'erste reyse vier stuyvers Brabants, voor de tweede reyse, een maendt naer dan anderen, acht stuyvrs.
3. Is noch gestatuert dat alle schuttersgesellen, op den heylighe Sacraments dach ende op Sinte-Marten, elck met eenen boege ende pyle, schuttelyck hun sullen laeten vinden ende vergaederen ten negen uren des s'morgens op de camere, om alsdan, naerdemael datter sal hoochmisse syn geluyt, gelyckerhant ter kercken te gaen om die hooghmisse te aenhooren, daer sy niet uytgaen en sullen voor dat heylighe weerdige Sacrament sal syn getoont; ende dan, als hun belieft, te camer werts te gaen, om hun te bereyden om in den omganck oft processie te gaen; ende soo wie hier inne niet en is, verbuert seven stuyvers.
4. Item, is noch geordonert, soo wanneer sy in de processie syn, dat se met goeder ordinantie sullen gaen, ter tyt toe dat se weder in de kercke comen om dat weerdige heilighe Sacrament te sien toonen, ende naer dien, sullen sy met goede ordinantie ter camer weerts gaen, oft ten huyse daer sy den kost sullen gereght hebben; soo wie contrarie doet, sal verbueren seven stuyvers Brabants als voor.
5. Ende desgelycken sal men op Ons Lieve-Vrouw concepdach, oock voor de hooghmisse, vergaderen op de camer, elck met eender kerssen, ende daer mede (naerdemael de hooghmisse sal worden geluyt) gelyckerhandt met goede ordinantie ter kercken gaen, ende alsdan, elck besondere syn kerse te offeren ende misse te hooren, op pene van te verbueren seven stuyvers Brabants als voor.
6. Item,is noch geordonert dat, geviele dat eenige scuttersgeselle op costdaegen sich absenteerden ende afbleven, sonder eenige nootelycke saecke die se connen betonen, sullen die selve soo veel uitgelach geven als ander gesellen daer tegenwordich synde; dry nootsaecken excuseren, de welcke syn: bruyloften, kinderheffen, cranckheydt; ende anders geen.
7. Noch soo is gestatuert dat, soo wanneer eenigen gesellen gelieft te schieten, dat alsdan den knape hen op die doilen oft bergen sal bier bestellen naer quantiteyt der gesellen, ende oft den knape daer inne tradich viele, alsoo dat die gesellen creunden ende over hem klaechden, soo sal den knape verbueren seven stuyvers Brabants.
8. Item, soo wanneer die gesellen van den anderen gaen, sullen maelcanderen, voor het scheyden, van den verlies te vreden stellen, ende betaelen hun verlies, op verbuerte, boven het verlies, seven stuyvers Brabants.
9. Noch is geordinert dat men, voor twee uren op den dach van kolven, niet drincken en mach; ende naer dien, sal den knaepe het bierhuys oft camere open doen ende tappen, ende anders niemandt, als met consent des knaps; altyt te dyer uren op de camer synde, oft ymandt in synen naeme, op verbuerte van seven stuyvers Brabants, soo wel in 't gebreck des knaeps als der gesellen.
10. Item, soo wie eenen pot, stoop, gelas oft teyllioer compt te breecken, sal daer tegen twee (stuyvers) schuldich syn te betaelen.
11. Item, soo wie eenen eedt sweert in grammen moede op de camer voorscreven, sal elcke reys dae voor verbueren seven stuyvers.
12. Item, is geordoneert soo wie onnutte, lelycke ende schandeleuse woorden spreckt in de vergaederinge der schuttersgesellen, sal elcke reyse verbueren seven stuyvers Brabants (dubium oft eenen daelder).
13. Item, soo wie in dese vergaederinge een vuystslach geeft, sal verbueren acht stuyvers Brabants.
14. Item, is noch geordonert so wie op yemanden in de vergaederinge uyt grammen moede een messe oft scerp treckt, sal t'elcke reyse verbueren acht stuyvers Brabants.
    Nota: is geordonert van coninck, deecken ende alle broeders, sal verbeuren dry guldens Brabants.
15. Item, is noch geordonert dat alle injurien, twisten ende geschillen die in dese vergaederinge mochten comen te reysene, sullen by coninck, deken ende gesworen geslicht, ende by behoorelycke amende nedergeleyt worden.
16. Item, soo wie d'een d'ander comt op te loopen sonder slaen, sal t'elcke reyse verbueren achtyen stuyvers Brabants; ende al noch voor een wieckende wonde, dry guldens twelf stuyvers; maer voor een lemde oft mancke, seven guldens Brabants, boeven meester loon end verlempte, ter estimatien der camergesellen.
17. Item, soo wanneer coninck, deken ende gesworen, oft oock enigh ander camergeselle tussen syn medebroeders eenigh geschille vernaemen, waer voor eenich oploop oft gevecht moechte comen, sal ofte sullen dieselve stilten of gesweigh moegen imponeren ende gebieden; ende soo wie metter daet den selven niet en obedieert, sal vervallen in den pene van vier guldens Brabants.
18. Item, soo wie den bode ter oorsaecke vn syne executie oft aenbrengen injurierden, oft andersints eenich overlast aendede, sal vervallen in een boete oft amende van ses guldens Brabants, oft andersins naer exigentie der injurien ende des feyts, alles ter discretien der cameren officiers; ende soo wie, gemaent synde van camerschult, niet en betaalde oft die betaling refuserde, sal vervallen in dobbel schult, hen daer voor pendich gevende; welcke pendingh by onsen boede sal worden gedaen sonder prejudicie van den heer.
19. Item, oft by gevallen ymanden van de camergesellen geliefden af te gaen, sal t'selven moegen doen mits gevende twelf stuyvers Brabants, die camerschult voor af betaelt synde; behoudelyck nochtans den selve niet en waere in eenigh camer officie, als coninck, deken ende gesworen; dan een vrouw naer d'afflyvicheyt haers mans en is tot geen affvaeren gelt gehouden. Ende niemandt mach uyten geselschap scheyden sonder uytelycke oorsaken daer toe vernootsaeckt.
20. Item, oft ymandt in dese voorscreven penen gevallen waeren, soo sullen hen terstont calendieren coninck, deken oft gesworen oft camergesellen; ende nae die calengeringh sullen moeten die penen dae op staende betaelen voor dne onderganck der sonnen; ende oft hen iemant hier inne te saecken maeckte oft rekel viele, soo sal die pene gedobbelt worden; ende sie gesworen hier inne tradich waeren, sal den coninck die gesworen doen panden voor et misbruyck des principael. Ende oft den coninck dat cleyn achte ende door den winger saege, soo sal den deecken den coninck doen panden, als principael man; maer ingevalle den deecken sulcks oock niet voorts en stelden, sullen die gemeyn gesellen der cameren voorscreven den deecken moegen doen panden voor het self misbruyck misbruyckt synde van eenigh der camergesellen, als principal man misbruyckt hebbende.
21. Item, oft gevielen, als den voegel schuttelyck sal syn gericht, dat in sulcke gevalle den selven voegel met sonnenschyn niet en worden afgeschoten, dat in sulcke gevalle de selve scutterye der cameren van de lieve moeder Godts ende maeget Maria te Schoot, ter minsten costen een loffelycke vereeringe in der kercken sullen doen, tot Godts eeren ende synder gelieve moeder Maria, die wy onse patronesse t'onser beschermnisse hebben verkosen, tot vereeringhe des heilige weerdige Sacraments ende onse patroness heilige Maria, sullen moegen schieten soo lange als die gemyn camergesellen sal gelieven, sonder ymants tegenseggen, sonder eenige molestatie van ymanden, mits nochtans waeckende hunnen voegel, alst behoort.
22. Item, is noch geordonert dat, soo wie den voegel dry mael achter maelcanderen sal afgeschoten hebben, sal voor keyser gehouden worden, ende dan gehouden syn de camer gesellen s'anderdaeghs naer den schietdach cost ende dranck vry, ende die twee naestvolgende daegen dranck vry; waer sullen die camergesellen hem schincken twintich guldens Brabants eens, in plaetse van welck hy geen actie oft recht en sal pretenderen aen den krueck; sal oock, keyser synde, altyt cost ende dranck vry wesen syn leven lanck.
23. Item, is noch geordonert soo wie valt coninck te wesen, sal aen den krueck hangen ten minsten eenen reael.
24. Item is gestatuert dat soo wanneer, by verheysinge, gebuerden ten schietspel oft lantjuweel te trecken, datmen alsdan daer toe sal kiesen cuerelingen, der welcke teringe ende costen alle die gemyn camergesellen sullen gelyck dragen .
25. Is al noich geordonert als eenige guldebroeder te sterven comt, so sullen alle de camergesellen gehouden syn mette lyck te kercken te gaen, soo in 't begraven derselven als in het uytvaert der missen, ende ten offer te gaen; daer tegen sullen die broeders uyt den sterfhuys hebben een half tonne biers, oft de weerden daer voor.
26. Noch is geordonert dat die van vremde geliegen eenige inbrenght, sal verbueren seven stuyvers, soo menighmael hy het doet.
27. Noch als ymant van coninck oft deken oft (gesworen) ontboeden wort met den knaepe, moet gehoirsaem syn ter selve ure compareren, ten waer eenige wettige oorsake, op verbuerte van ses stuyvers.
28. Dat men niemandt meer en sal inlaeten, t'en sy den naem dry daegen aen den balck gestaen heeft; wort uytgewist van eenige van de broeders, soo is hy de vergaederinge niet bequaem.
29. Die tot houwelyck compt, is't dat hy de gasten noodt, sal geven een tonne bier naer den noen; is't dat hy se niet noodt, sal geven een half tonne biers; die daer inne gebreckelyck valt sal geven dry guldens Brabants, den gulden tot twintich stuyvers.

Bevelende alle onse officieren, naementelyck elc, dat se van dese onse concessie ende gracie die camergesellen, tegenwordich ende toecomende, laeten vryelyck ende vredelyck genieten, poincten behoudens dat die voorscreven coninck, deeckens, gesworen niet en sullen, tot heffen van de bouten in den 16de article geroert, noch oock tot correctie vna andere groote ende swaere excessen oft correctie moegen procederen sonder voerweeten van onsen officier; ende mits dien om d'inhout desselfs t'onderhouden ende observeren.

Donné sous notre seel secret en nostre cité de Liége, le 15' d'octobre 1668.

Archives du conseil privé, dépêches, 1667-1671. K 51, fol. 151.

© 2003 Herman de Wit, Maarssen
Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net