Plakkaat
met het overzicht van geldende wetten en ordonnantiën voor 1693 (Ambon) |
|
Genealogisch domein |
|
Overzicht van historische bronnen |
|
Bron: François Valentyn, Oud en Nieuw
Oost-Indiën, 2002, deel 2, Ambonese zaken, pag. 251-258,
isbn 90 5194 227 3, facsimile van het originele boek uit 1724
Nicolaas Schaghen, Raad Extraordinaris van India, mitsgaders Gouverneur, en Directeur dezer Provintie Amboine, met den Resorte van dien, onder het beleid van den Hoog Ed. Heer, Willem van Outhoorn, Gouverneur Generaal, en de Ed. Heeren Raden van India; Allen den genen, die dezen zullen sien, ofte hooren lezen, Saluit: doen te Weten:
Dewyl de dagelykse ondervindinge leerd, dat het niet genoeg is, goede Wetten, en Ordonnantien te maken, en den volke voor te stellen, ten zy dezelve, somtyds werden Gerenoveerd, en van nieuwe gepubliceerd, en dat ook nu en dan voorgevallen is, dat die gene, dewelke, door den Fiscaal dezer Provintie zyn gecalangieerd, of aangesproken geworden, over trangressien van diergelyke oude, en by onze Voorzaaten geëmaneerde Ordonnantien, hebben voorgegeven, onkundig daar van te zyn, om de gestatueerde boetens op dat pretext te ontgaan, daar nogtans een ider gehouden is, op zynen pericule kennis te nemen, en te houden, van de Wetten, die ter plaatse van zyn Domicilie worden geuseerd: Zo is 't, dat wy in gevolge van de methode van verscheide voorige Heeren Gouverneurs, en jongst die van den Heere gewezen Gouverneur en Commissaris Robbertus Padbrugge, in dato 21 December 1684, met advys van onzen Rade goegevonden hebben te laten afkondigen de poincten van de Ambonse Placcaaten, zo als dezelve ten voorschreve tyden in een Compendium, of korte t'samentrekking, zyn vervat geweest, met byvoeginge van de gene, die zedert zyn uytgegaan, en dat in manieren als volgd.
Niemand zal in Duël treden, op straffe, by Placcaat door den Heer Artus Gyzels, den 7 July 1631 geëmaneerd, en gerenoveerd, door den Heer Demmer, den 16 November 1644 door den Heer Hustaart, den 8 September, 1656.
Geen Beestiaal, 't zy van Rundervee, Buffels, Paarden, Varkens, Etc. in de Negery te weiden, op peene, volgens voorige Placcaten, by de Heer Artus Gysels, den 12 July 1633 gerenoveerd, door de Heer De Vlaming, den 11 May 1648, 22 May 1649 en door den E. Jeremias van Vliet, primo December 1682.
Die Koebeesten houd, ofte namaals krygt, zal niet vermogen, het Suyvel na zyn goeddunken te verkopen, tot zoodanigen prys, of aan wie hy wil, maar moet elk gerieven, die eerst komt, voor de volgende prys, als te weten, de Boter ½ Ryxd. 't pond, Soete-melk de flapkan 6 stuyv. Karnemelk 2 stuyv. de flapkan; waar naar haar alle Veehoeders zullen hebben te reguleren: door de Heer Vlaming, den 23 May A° 1651.
De Broodbakkers hier in Amboina, zullen voortaan een brood van 2 stuyv. 13 oncen swaar moeten bakken, in plaats van 10 oncen, agtervolgens 't Placcaat van de Heer Jan van Dam, 1665 en Resolutie van den 16 Augustus 1672 door de E. Heer Anthonio Hurdt.
Ook werd wel expresselyk verboden, als dat 'er naar dezen, gene slaven met Paarden langs Heeren Straten of wegen zullen mogen ryden, maar dezelve eenelyk by de toom lyden, om alle ongelukken voor te komen.
Alle Grond, of Erf-brieven moeten binnen 6 maanden ter Secretarye, om te boeken, gebragt werden, op verstek van die Erven, &c. door de E. Heer Anthony van den Heuvel, 21 Augustus 1638 geëmaneerd door de E. Heer Robbertus Padbrugge, den 22 April 1683.
Niemand mag eenige vaste Goederen verkoopen, verruilen, nog verpanden, als, ten overstaan van twee Gecommitteerde Scheepenen, en Secretaris, op verbeurte als boven. De Heer Anthony van den Heuvel, den 21 Augusto 1634 en Gerenoveerd door den Heer Pieter Marville, primo Juni 1666 en door den Heer Cops den 20 Januari 1671.
Niemand zal met eenige Teerlingen, Steenen, Kaarten, Etc. of Weddinge op het Spel van andere luiden Dobbelen of Wedden, op pene by Placcaat van den E. Heer Anthony van den Heuvel, den 5 October 1634 en gerenoveerd 22 Januari 1644, 6 Juni 1667, den 16 Januari 1674.
Een iegelyk werd gelicentieerd, na drie dagen dezer publicatie, alle ongeringde verkens op straat te schieten, of dood te slaan, zonder dat den Eigenaar daar iets op te pretenderen zal hebben, agtervolgens 't Placcaat, by de Heer Jan Ottens den 15 Juni 1637, Gerenoveerd door den Heer Demmer den 6 Februari 1644, de Heer De Vlaming den 9 October 1647, de Heer Hustaart den 14 Juli 1656, de Heer Jan van Dam den 27 juni 1665, de Heer De Vicq den 23 Juli 1678, den 11 May 1680.
Niemant zal eenigerhande Schietgeweer aan Indische Natien verkoopen, op pene van confiscatie van alle hunne middelen, en daar en boven nog 25 Jaren in de keten te arbeiden, door de Heer Jan Ottens 14 Augustus 1637, Gerenoveerd door de Heer De Vlaming den 27 April 1654 en door de Heer Padbrugge den 22 April 1683.
Niemand zal eenige Specie van Munten vervoeren, op verbeurte van de zelve, en daar en boven 1000 Ryxdaalders voor de eerste reize, en alle zulke verdere straffe, als vereyscht werd, door de Heer Jan Ottens den 13 Maart 1640.
Niemand zal eenige Nagel-Olie, losse Nagelen, Kroonen, Nagelkranssen, Nagel-Slangen, of eenige andere verçierselen van Nagelen, uyt Amboina, na Batavia, of elders, vervoeren, of versenden, op pene van 1000 Ryxd., en daar en boven nog naar exigentie van Saaken gestraft te werden; door de Heer Jan Ottens den 30 Maart 1641, Gerenoveert door de Heer De Vlaming den 9 Maart 1650.
Die Lorrendrayers, vervoerders, of Verkoopers van Nagelen weet aan te wysen, zal genieten de helft van de geheele Condemnatie, daar uyt te volgen, met versweyging van zyn naam, door de Heer Hurdt den 9 November 1677.
Die Geld wil vervoeren, zal eerst 10 ten 100 aan den Ontfanger betalen, op verbeurte van 't te achterhalene Contant, en 1000 Ryxd. boven dien, door de Heer Jan Ottens den 30 Maart 1641.
Niemand zal op eenigen Sondag, of andere Feestdagen, zig uyt de Kerk, of uyt de Avondgebeden onthouden, op verbeurte, achter-volgens 't Placcaat door de Heer Demmer den 21 Januari 1644 en gerenoveerd den 21 May 1650, den 3 April 1674, den 16 November 1678, 30 Juni 1681 en door de Heer Padbrugge den 30 Januari 1683.
Die gedurende de Predicatie eenigen starken drank tapt, drinkt, Etc. zal voor de eerstemaal verbeuren 12 Ryxd., voor de tweede reyse 25 Ryxd., voor de derde reyse gelyke 25 Ryxd. en arbitrale Correctie. Geen Tapper, of Herbergier, zal imand des Sondaags, of op andere Feestdagen, voor de klokke 4 uuren, en na de naarmiddags Predicatie, en des werkendaags, des avonds na de klokke 7 uuren, tappen, op verbeurte van 3 Ryxd. voor yder persoon; in welke boete ook vervalt ider Compagnies Dienaar, die dit Gebod overtreed, door de Heer Demmer den 21 Januari 1644 en gerenoveerd door de Heer Hurdt den 10 Januari 1688 en den 3 April 1674, de Heer De Vicq den 17 Juli 1679, de Heer Speelman den 23 Januari 1682 en door de E. Heer Robbertus Padbrugge den 30 Januari 1683 [abusievelijk wordt het jaartal '1983' aangegeven].
Geen Waard, of Herbergier, zal eenig Compagnies Dienaars (excepto die van buyten plaatsen komen:) mogen Herbergen, of Sitplaats vergunnen na de klokke seven uuren, des avonds, op pene, van 3 Ryxd. voor yder persoon, in welke boete ook zullen vervallen alle persoonen, die in zodanigen huisen (na de gemelde tyd) werden gevonden. Door de Heer Demmer, den 21 Januari 1644.
Die alhier in de Negery, eenige Erven, of Gronden, in eygendom heeft, zullen dezelve, binnen 2 maanden behoorlyk doen Bepaggeren, op de strekkingen, conform de royingen voor dato gesteld, op pene van 10 Ryxd. voor de eerste twee maanden; voor de volgende twee maanden 20 Ryxd., en voor de derde twee maanden 30 Ryxd. en als dan nog onbepaggerd gelaten werdende, zullen zodanige gronden, of Erven, weder aan den Heer vervallen.
Een ygelyk zal de gemeene wegen of straaten, omtrent hare Wooningen, behoorlyk schoon houden, en gene vuiligheden in dezelve, nog voor andere Lieden Huysen, Paggers, &c. uytwerpen; op peene van t'elkens een Ryxd. te verbeuren, door de Heer Demmer den 6 Februari 1644 en gerenoveerd door de Heer Hustaart den 18 Juli 1656, ultimo Mey 1668 en door de Heer De Vicq den 23 Juni 1678, 11 Mey 1680.
Een Christen Persoon, zal geen Byzit, of Concubine, onder wat pretext het ook zy, in iemands of in zyn eigen huis houden, op peene van 100 Ryxd., voor de eerste maal, 200 Ryxd. voor de tweede, en 300 Ryxd. voor de derde reise, en de Concubine, boven arbitrale coreectie, voor zekeren tyd, in een Tugthuis gebannen, of anders een Slavin zynde, aan den Heer verbeurd werden. Door de Heer Demmer den 16 November 1644 gerenoveerd, 5 Maart 1650, 3 April 1674.
Eenig Heiden, Moor, of andere Onchristen, met een Christen-vrouw (getroud of ongetroud zynde:) boelerende, zal voor de eerste maal verbeuren 500 Ryxd., en voor de tweede, met de dood gestraft werden, door den Heer Demmer, den 16 November 1644.
Den dag van Amboinaas verovering op den 23 Februari te vieren, op peene van 6 Ryxdaalders; door de Heer Demmer, den 18 Februari 1645, gerenoveerd den 20 Februari 1675 en 14 Februari 1680.
Niemand zal eenigen particulieren Handel, 't zy voor hem zelfs, of voor andere, mogen doen; op peene van deportement, en Confiscatie van alle zyne verdiende Gagie, en verhandelde Goederen, en daar en boven nog voor onbequaam na 't Vaderland gezonden werden.
Niemand mag particulieren Handel doen, met Vrije Lieden (die 't zelve toegestaan is:) op peene voorsz. door de Heer Generaal van der Lyn, den 25 April 1647. Gerenoveerd den 14 Maart 1656.
Niemand zal in plaats van eenige oude vervallen, of in de weg staande Huis-muuren, of Paggers, Etc. een ander mogen maken, buyten voorweten, en Licentie, van de Rooymeesters, door de Heer De Vlaming, den 20 September 1647.
Die eenige Hart, of Hinden, of ander wild Vee, buiten Consent van den Heer Gouverneur vangt, schiet, &c. verbeurd voor de eerste maal 50 Ryxd., voor de tweede maal gegeesseld, en voor de derde maal gegeesseld en gebrandmerkt, en 10 Jaren in de Ketting geklonken te werden; door de Heer De Vlaming 20 September 1647. Gerenoveerd den 17 Maart 1661, 30 Januari 1683.
Niemand zal aan eenige Schepen, van Batavia komende, mogen varen, voor dat dezelve, door den Fiscaal gevisiteerd zyn, op peene van 24 Ryxd. door de Heer De Vlaming 25 November 1647. Gerenoveerd 30 Januari 1683.
Die eenige jonge Spruyt, of Plantagie schend, of de Bepaggering der zelve breekt, zal op 't schavot gegeesseld werden, door de Heer De Vlaming, den 11 November 1648. Gerenoveerd door de Heer Padbrugge, 30 Januari 1683.
Niemand zal Oebat ontrent de Sero's mogen werpen, op peene van arbitrale Correctie, door de Heer De Vlaming, den 16 Februari 1651.
Alle wilde Nagelboomen zullen moeten werden uytgeroeid, dog ider, de onder zyn Campon staande, op peene van 12 Ryxdaalders. De Heer De Vlaming, den 9 Maart 1650.
Niemand zal eenig Buskruit mogen verkoopen, of verruilen, verschenken, &c., op peene van Lyfstraffe; de Heer De Vlaming, 9 Juli 1650.
Niemand zal Vloeken, of Sweeren, op peene van met 50 slagen geleerst, of 6 Ryxd. voor de eerste, 100 slagen ofte 12 Ryxd. voor de tweede, en 200 slagen ofte 18 Ryxd. voor de derde reize, voor de Armen te verbeuren. De Heer De Vlaming, den 12 November 1653. Gerenoveerd den 3 April 1674 en den 30 Januari 1683.
Ider Getrouwde zal apart, en niet met andere onder een dak, woonen, en dati doen, op paene van 50 Ryxd. voor de eerste, 100 voor de tweede, en 200 Ryxd. voor de derde maal, en daar en boven nog een jaar in de keten geklonken te werden. De Heer De Vlaming, den 13 Juni 1654.
Geen Christen zal sig laten Besnyden, op peene van den Besnyder, zoo wel als den Besnedenen, aan den lyve, of wel 't leven gestraft te werden. De Heer De Vlaming, den 6 Mey 1659. Gerenoveerd den 3 April 1674.
Niemand zal van Soldaten, Matroosen, &c. mogen kopen, eenige materialen; 't zy Yser, Thin, Spaden, Schoppen, of andere diergelyke; op peene, zo wel den kooper, als den verkooper aan den lyve, ook wel aan 't leven gestraft te werden. De Heer Hustaart, den 3 November 1656.
Niemand zal buiten zyn bescheiden plaats mogen vernagten, op peene van 6 maanden in de Ketting geklonken te werden.
In wiens Wooninge, Thuyn, Erf, &c. Duyvels Beelden gevonden werden, zal met den Swaarde ter Dood gestraft werden; en de Radja's of Orangkajen, die kennisse van de verberginge gehad, of zelfs Duivels-dienst gedaan hebben, gedeporteerd, en uyt Amboina gebannen werden, dog Schoolmeesters, daar van kennisse hebbende, en 't zelve verswygende, zullen voor al haar leven in de Ketting gebannen werden. De Heer Hustaard den 26 November 1657. Gerenoveert 3 April 1674.
Die eenige Duyvels-Beelden ontdekt, zal 25 Ryxd. genieten. De Heer Hustaart den 29 Septemb. 1657.
Die eenige 't Compagnies Houtwerken ontvreemd, zal 6 maanden in de keten geklonken werden. De Heer Hustaart, den 26 Novemb. 1657.
Niemand zal eenige Dieven huisvesten, of de behulpsame hand bieden, op peene van met de Dieven, een gelyke straffe te ontvangen. De Heer Hustaart den 5 April 1660.
Die Dievery ontdekt, en aanbrengt, zal 100 Ryxd. genieten.
Die 's Compagnies Kalk steeld, een vry Persoon zynde, zal aan een paal gegeesseld werden, en een slaaf zynde, daar en boven verbeuren 12 Ryxdaalders.De Heer Cops den 13 December 1663.
Die vuur in Coescoes, of andere opgedroogde Bosch-plaatsen, stookt, zal 6 maand. in de keten geklonken werden. De Heer Hustaart, 28 September 1660.
Geen Balische Slaven zullen hier verkogt mogen werden, als aan Vreemdelingen, die dezelve weder vervoeren; op verbeurte van dezelve, en arbitrale Correctie. De Heer Marville. Den 29 Maart 1666.
Alle Vaartuigen, 't zy groot of kleen, die hier aankomen, zullen hun, na verloop van drie uuren, moeten aangeven; op verbeurte voor de groote, voor elk uur versuymens, 10 Ryxd., en voor de kleine 2 Ryxdaalders; dog na verloop van 3 maal 24 uuren, niet aangegeven zynde, zullen zodanige Vaartuigen en Goederen verbeurd zyn. De Heer Hurdt, den 19 Augustus 1667.
Die zonder Consent van de Heer Gouverneur vertrekken, zyn mede verbeurd. Placcaat als boven.
Een iegelyk zal zyne Vaartuigen, Orembay, &c. verseekeren, dat 'er geen Slaven mede wegloopen, op peene van 3 Ryxd. voor een Orembay, en een Ryxd. voor een Parahoe, die door de Borgerwagt aangehaalt werd. De Heer Hurdt, 10 Juni 1668.
Zo met iemands Vaartuyg gevlugt werd, zal den Eigenaar van 't Vaartuig, een derde aan den Lyfheer, van de gevlugte Slaaf, moeten betalen.De Heer Hurdt, den 10 Juli 1668.
Geen Timmerlieden, &c. zullen hare Gereetschappen verkoopen, verruylen, en verpanden, &c. op peene van 14 dagen in 't donker Gat te sitten, een een maand Gagie. De Heer Hurdt, den 26 Juli 1672.
Die 's avonds na 6 uuren nodeloos 't zy op de Rheede, of aan land, schiet, verbeurd voor een Kanonschoot 18 Ryxdaald., een Bas 15 Ryxd.en voor een Roerschoot 12 Ryxdaalders, dog, meermalen daar op bevonden werdende, swaarder straffe. De Heer Hurdt, 13 Februari 1674.
De Borgerwagt, zal alle samenrottinge steuren, en de principaalste in verseekering nemen. De Heer Hurdt, den 13 Februari 1674.
De Amboineesen, schoon al ondertrouwde, zullen geen vleeschelyke conversatien of 't zamen-Woningen met den anderen hebben, voor en al eer wettelyk getrouwd zyn, op peene van 25 Ryxd., en arbitrale Correctie. Dog een Amboinees, een dogter buiten weten der Ouders bepraat, en beslapen hebbende, zal dezelve Trouwen, en 50 Ryxd. verbeuren. De Heer Hurdt, 3 April 1674.
Die Madat rookt, zal 6 Ryxdaalders verbeuren, en geleerst werden, en die dezelve verkoopt, of imand ter hand steld, verbeurd voor de eerstemaal 12 Ryxd., voor de tweedemaal, en de derde reize, t'elkens mede 18 Ryxdaalders, en een jaar in de keten geklonken te werden. De Heer Hurdt, 11 October 1674.
Die zyn Nagelen agter wegen houd, en niet ter schale brengt, verbeurd dezelve, boven verdere straffe. De Heer Hurdt, 6 Maart 1676.
Die een Slaaf opvangt, sal daar voor 10 Ryxdaalders, en voor de kop van een der zelver 5 Ryxd. genieten. De Heer De Vicq, 22 Juli. Gerenoveert 17 Juli 1683.
Die Lyfeigene (al wast maar voor een nagt:) herbergt, of aanhoud, zal voor yder der zelver verbeuren 25 Ryxd. De Heer Hustaardt, 14 Juli 1656. Gerenoveerd 10 Februari 1679.
Geen Moorse Vrouwe mag van haren man loopen, op peene van in 't Tugthuys gesloten te werden, en den aanhouder der zelver sal 25 Ryxd. verbeuren, of anders aan den lyve gestraft werden. De Heer Vicq, den 4 Januari 1680.
Die iemand slaat, ofte werpt, zonder bloed te laten, verbeurd 3 Ryxdaalders, en bloed latende 6 Ryxdaalders. De Heer Cornelis Speelman, den 27 Februari 1682.
Die een Mes trekt, om iemand uyt te dagen, zal gegeesseld, een een sneede in de wang gegeven werden, als boven. Die een mes trekt, en daar mede iemand quetst, zal gegeesseld, op de wang gebrandmerkt, en 6 Jaren in de keten geklonken, of ook wel met de dood gestraft werden. Als boven.
Die iemand verradelings quetst, zal swaarlyk aan den lyve, of wel met de dood gestraft werden.Als boven.
Zoo een Matroos een ander dood snee, of stak, zal dezelve met de koorde, of wel swaarder ter dood gebragt werden. Als vooren.
Een Herbergier zal de gene, die iemand in zyn huis, of stoep, quetst, terstont aangeven, op peene van 40 Ryxd., en verlies der Tapneeringe voor 6 maanden. Als boven.
Alle Herbergiers zyn gehouden de Quetsers, die zulks in hare huysen, of stoepen doen, te vangen; op verbeurte van 100 Ryxdaalders. Als boven.
Eenig Matroos, Soldaat, Waard, &x. die eenig Gevegt aansiet, zonder scheiden, zal 12 maanden of langer in de keten geklonken werden.
Geen Doodslagers te versteken, of weg te helpen, op verbeurte van 100 Ryxd., en arbitrale Correctie.
Die den dienst van de E. Compagnie verlaaten, daar uyt weg loopen, naar andere natien, zullen gegeesseld en gebrandmerkt, mitsgaders 10 jaren in de keten geklonken werden. Als boven.
Wie eenige Compagnies Dienaren, 't zy Matroos, Soldaat, ofte Ambagtsgezel, die zig van zyn bescheiden plaets, in 't bosch onthoud, den Fiscaal opbrengt, ofte aanwyst, zal daar voor 2 Ryxd. genieten, 't welk den Boschlooper op reekening zal werden gesteld.
Die eenige Lyfeigen in houte, of yzere boeyens, &c. sluit, verbeurd voor de eerste maal 100 Ryxdaalders, en de tweede maal 200 Ryxdaalders, en voor de derde maal 300 Ryxd., met confiscatie dier Slaaf. Door de Ed. Heer Robbertus Padbrugge, den 3 Mey 1683.
Niemand zal eenige vrugten, buiten Consent van den Eigenaar, uyt imands Thuin mogen halen, op peene van 25 Ryxdaalders, en verdere correctie. De Heer De Vlaming den 9 Maart 1650.
Niemand zal eenige Gronden, Erven, Huisen, &c. mogen verkoopen, als voor twee Gecommitteerde Schepenen, en zal den Verkooper, voor het doen van afstant, een transport laten passeeren, op peene van 100 Ryxd., voor de eerste, 200 voor de tweede maal, en derde maal besyden de Confiscatie van huis, erf, &c. arbitralyk gestraft te werden. De Heer Willem van der Beek, den 14 November 1651. Gerenoveerd 1671 in Januari.
Niemand zal de Luiden, van 't Gebergte komende, in 't gemoed treden om hunne Waaren af te koopen, en dezelve weder ten diersten, op de Basaar te verkoopen, op peene van 5 Ryxkdaalders, en arbitrale Correctie. De Heer De Vlaming, den 9 Maart 1650.
Alle Amboineesen moeten in hunne Negeryen woonen, zonder formele boschhuisen te maken, op peene van de dood; de Orangkajen, die zulks niet bekend maken, zullen gedeporteerd, en voor al haar leven, uyt deze Lande gebannen werden. Door de Heer Hustaardt, den 28 Juni 1658. Gerenoveerd, door de Ed. Heer Padbrugge, den 2 Februari 1686.
De Vaartuigen, die aankomen, of afgaan, mogen geen Reede, als voor Victoria, aandoen, dan by hoogdringende nood, op sware straffe, en boete van 100 Ryxdaalders. De Heer Hurdt, 19 Augusti 1667.
Alle vreemde Natien, 't zy van Maleyers, Javaanen, Chinesen, Boutonders, Etc. (geen van de zulke uytgezonderd) zullen hun na het uyteinde van dit lopende Moesson, hier laten vinden, nog, vertrokken zynde, oyt weder keeren, 't zy ook onder wat pretext het zy, als eenelyk die, dewelke alhier 6 jaren geresideerd, en t'sedert altoos hier vuur en ligt gehouden hebben, op peene van voor al haar leven in de keten geklonken te werden, en verbeurte van alle haar Goederen, met welke straffe ook gepunieerd zullen werden, alle 's Compagnies Onderdanen, die eenige der voorsz. natien hier komen aan te brengen. De Heer De Vlaming, den 10 Juli 1654. Gerenoveerd den 19 August. 1667.
Niemand mag buiten Consent, eenig Amboinees of Cerammer aannemen, of huuren, om na Bouton, Java, en Macasser, &c. te varen, op peene van arbitrale Correctie, of wel swaarder straffe, zoo wel voor de gehuurden, als huurder. De Heer Hurdt, 19 Augusti 1667.
Die op het Haanegevegt betrapt werden, zullen de Haanen, Gereedschap, en 3 Ryxd. verbeuren; dog, een slaaf zynde, geleerst werden; in gemelte Boete zullen ook vervallen die gene, dewelke op hunne gronden, of in hare Paggers al zulke wed Spellen gedogen. De Heer Hurdt, 13 Februari 1674. Gerenoveerd door de Ed. Heer Padbrugge, den 14 May 1686.
Alle Matroosen, of andere, die zo hardnekkig zyn, dat zy haar Quetsers niet willen bekend maaken op de eerste afvrage, zullen, boven het Mes-trekken, zodanig gestraft werden, of zy een ander zodanig gequetst hadden; en zo een hardnekkig, komende te sterven, zal zyn lighaam aan de Galge gehangen werden. De Heer Speelman, den 23 Januari 1682.
Die genegen zyn eenige Slaven of Slavinnen vry te geven, zullen daar af kennisse doen, om geoordeeld te werden, of dezelve buiten laste der gemelde vrydom mogen vergund werden, of niet, en zal ook reflectie moeten genomen werden, of zodanige lyfeigene voor hun, of ook wel voor hare vrouwen, en kinderen, bequaam zyn, de kost buiten laste der Diaconye te konnen winnen, ten minsten voor 6 jaren, gelyk 't zelve ook moet verstaen werden, met alzulke lyfeigenen, die hunnen vrydom koomen te koopen.
Geen Actens van vrygeving, of vrykoping van Slaven mogen werden gepasseerd, als by den Secretaris, mits dat deselve als dan, door twee Gecommitteerde, en voorn. Secretaris onderteekend [letterlijk meldt de tekst: ononderteekend] werden, waarvan een pertinent protocol ter Secretarye zal werden gehouden: door de Ed. Heer Generael Speelman. Als vooren.
Die eenige lyfeigenen wil vrygeven, en buiten alle slavernye stellen, moet zig reguleren na 't gene de respective Secretarissen, en Notarissen, haar komen voor te houden, volgens de resolutie van de hoge Indische Regeering, de dato 3 May 1686 en ultimo Februars, alhier Gepubliceerd; op peene, dat hare Boedels by de Weeskamer of Curator ad lites, niet zullen werden aangenomen.
Niemand vermag eenig Huys, Combuys, Loots, of andere Gebouw, oprigtende, dezelve anders dan met pannen te dekken; op pene van de zelve Gebouwen onder de voet gesmeten te werden. Volgens Placcaat van de Heer Gouverneur De Haas, de dato 26 Augustus 1687.
Die des avonds na 9 uuren, de gemene wegen passeerd, zal by aldien 'er geen brandend ligt by hem gevonden werd, opgevat, en tot des morgens in de Borgerwacht geconsineerd, mitsgaders voor een Brandstigter aangesien, en na exigentie van saaken, arbitralyk gestraft werden; uytwysens het Placcaat van den Heer Gouverneur Dirk de Haas, de dato 16 December 1687.
Die Javaanen, Maleyers, Balyers, Boutonders, ofte hare onderhoorige, mitsgaders Slaven van die Sexe, hoe jong die ook zoude mogen zyn, met zyn vaartuig hier aanbrengt, zal zyn Vaartuyg met de inhebbende Lading, niet alleen verbeuren, maar daar en boven voor al zyn leven in de keten geklonken werden; en een igelyk, van wat staat hy zy, mitsgaders de vrye Handelaars, werden verboden de zelve hoe jong gemelte Slaven ook mogten zyn, te verkoopen, op verbeurte van zedelve, mitsgaders 't Vaartuig, daar ze mede aangebragt zyn, daar en boven arbitrale Correctie: Uytwysens het Placcaat van den Ed. Heer Gouverneur Dirk de Haas, de dato 20 April 1688.
Imand eenig geld, op het Nagelgewasch by de Inlanders uytsettende, hooger als tegens den ordinairen Intrest, in de Batavise Statuten vervat, zal, by zoo verre hy een Compagnies dienaar is, en de penningen zyner administratie daar toe gebruykt heeft, boven verbeurte der zelve, gedeporteerd, en, na de groote van het Capitaal, in de keten geklonken werden: Maar Borgers, Mardykers, of Chineesen zynde, haar uytgezette Capitaal, en de ware helft van dien daar en boven verbeuren: Volgens Placcaat van opgemelten Heer De Haas, de dato 20 April 1688.
Die eenig geld, of Koopmanschappen, aan Keffingers, Ceram-Lauwers, en andere daar om her gelegene volkeren, 't zy in trocqueering van Massooy, of anders, fiëerd, zal in dat kas, geen regt gedaan, maar afgewesen werden: Uytwysens het Placcaat van meergemelde Heer Gouverneur De Haas voorsz.
Die eenige Superstitieuse diensten, of Duyvelsche Offerhanden in de Gereformeerde Kerken, onder dit Kasteel gehoorende, of ook op de buitenplaatsen doet, zal volgens Placcaat van de Ed. Heer Commissaris De Haas, de dato 22 Februari 1689 aan den Lyve, of wel aan 't Leven gestraft werden.
Eenig Handelaar met zyn Chialoep van Batavia, Banda, Ternaten, of Macasser, hier aankomende, vermag voor de gedane visite van den Fiscaal, niet aan land te komen, en van hier willende vertrekken, niet nae de gedane monsteringe weder aan land te keeren, als by hoge nood, op pene van de Chialoep, met de ingeladene Goederen, te verbeuren; uytwysens het Placcaat van bovengemelde Heer Commissaris de Haas, de dato 22 Maart 1689.
Niemand vermag Visch, of eenige Eetwaren, buiten de Basaar te verkoopen, en die dezelve iemand afdwingt te verkoopen, zal ten exempel van andere, en ook wel aan den Lyve, gestraft werden. Door ons gepubliceerd den 9 Juni 1691.
Die eenige Vuylnis uytwerpt op andere plaatsen, als in de poel Way Titar, aan de Way Tomo, aan strand of de wallen van haar aarde, komen te ontbloten, zullen de eerste maal een, en de tweede maal 3 Ryxdaalders verbeuren, mitsgaders de derde maal, boven een boete van 6 Ryxd. arbitraal Gecorrigeerd werden, als boven. Door ons in dato 11 Juli 1691.
Die zyn Doopnaam veranderd of sig anders, als met zyn bekende naam in eenig publycq Geschrift laat noemen, zal de eerste maal 10 Ryxdaalders, de tweede maal 20, en de derde maal 50 Ryxd. verbeuren, maar, bedrog daar mede willende uytwerken, als een Falfaris gestraft werden, welke gelyke straffe de Mooren en Heidenen in zodanigen kas mede subject zyn.
De Inlandse Dorpsvoogden, moeten laten ondersoeken, of en waar 'er fugitive Slaven, of ongelicentieerde persoonen, in hare Districten sig onthouden, en, die vindende, de zelve aangeven, op pene, dat die geene, in welkers Limiten, Huysen, of Thuynen, van dat geboefte gevonden werd, en sig van Ignorantie, zelfs, des gevergt, onder Eede niet kunnende purgeeren, voor een Fauteur van zoodanige fugitiven, zal werden aangesien.
De Placcaaten door de Ed. Heer Oud Gouverneurs Anthoni Hurdt, en Robbertus Padbrugge, de dato 11 October 1674, 4 Mey 1686, tegens het Toppen, Speelen, Rooken, en nuttigen van Amfioen of Madat, 't zy op wat manier 't mag wesen, die de zelve verkoopt, verruild, verschenkt, &c. zal de eerste maal 20 Ryxd. de tweede maal 50, en de derde rys 100 Ryxdaalders verbeuren, en, daar toe onmagtig zynde, in de keten geklonken, en arbitraal Gecorrigeerd werden; zullende den Aanbrenger, een vierde part der Boete genieten. Die op 't roken van Madat geattrapeert werd, zal de eerste maal 50, dog by wanbetalinge in de ketting geslagen, en geschavotteerd, maar Slaven zynde, aanstonds gegeesseld, of gelaarst werden.
't Excessief aanhouden van Honden, is mede verboden, by Placcaat, van de Heer Demmer, in dato 22 Januari 1644 't welk mede stond uytgevoerd te werden, met de gestelde Boetens, en het van kant helpen der ongepermitteerde of ongetekende, werdende den Fiscaal gerecommandeerd, de bevoorens geemaneerde, en ongealtereerde Placcaaten in vollen vigeur te houden. Dit door ons Gerenoveerd, en Geamplieerd, den 26 Februari 1691.
Die eenige Ducatons hoger uytgeeft of tegens minder prys ontfangt, als tegens 63 stuivers, zal voor yder van dezelve 25 Ryxd., en die eenig geld uyt deze provintie vervoerd, zal die penningen, benevens een boete van 100 Ryxdaalders verbeuren: Uytwysens 't Placcaat door ons op den 2 Mey dezes jaars geëmaneerd.
Onderstond,
Gegeven tot Amboina, aan 't Casteel Victoria, op Leytimor, den 28 July 1693.
Was Geteekend,
N. Schagen
© 2002 Herman de Wit, Maarssen
Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net