Deze bewerking werd ter beschikking gesteld door Mathieu Vandenbosch.

Bron: Recueil des ordonnances de la principauté de Liége. Deuxième série: 1507 - 1684
Commencé par feu M.L. Polain. Achevé par M. Stanislas Bormans. Bruxelles, 1872.
Rijksarchief Hasselt. Bibliotheek R25/2.

ORDONNANTIE TER INSTELLING VAN EEN BIJZONDER GERECHT

TER ADMINISTRATIE VAN DE BELANGEN VAN DE WEZEN,

KRANKZINNIGEN EN GEBREKKIGEN

VAN DE STAD SINT - TRUIDEN.

Ordonnance instituant une chambre de justice ou tribunal spécial pour administrer les
intérêts des orphelins, aliénés et infirmes de la ville de Saint-Trond.

8 augustus 1580

            Gerard van Groisbeeck, by der gratie Gods cardinael, bisschop van Luyck, hertoge van Bouillon, grave van Loon, marcgrave van Franchimont, etc. ende Christoffel Vander Blocquerie, abt ende prelaet van Sint-Truiden, allen den ghenen die dese onse opene brieven sullen sien oft hooren lezen, saluyt.

            By onse lieve, getrouwe ende welbeminde borghemeesteren, gezworenen ende raedt onser stadt van Sint-Truiden voorschreven is ons vertoont geweest hoe dat sy dagelycx by experiencie meer ende meer bevinden, binnen onser stadt Sint-Truyden voorschreven, dat door die groote voorledene sterften, de onbejaerde kinderen van vader ende moeder berooft synde, ende oock andere haere sinnen oft leden niet wel machtig, tot hier toe in 't regeeren van haeren persoonen ende goeden, soo bij negligentie, onnaxamden ende quaet regimente van hare mombors, ende by dien dat die mombors uut hun selve somwylen den last van der momboryen aenveerden sonder eedt, inventaris endd jaerlyckxe rekeningen van den jongers goeden te doen ende maecken; in vueghen dat, soo wel die armen als rycken jongers, qualyck besorcht zyn geweest, opwassende sonder ontsicht in alle boesheyt, groote schade ende achterdeel oock in haeren goeden daer by lydende, ende voortaen meer souden lyen indien daerop niet behoorlyck voorsien en wordet, ende hoe langer vertoeft werdt soo meerder schade ende achterdeel daer uut spruytende is; ende alsoo men, deur die selve onnaxamheden gevoelende ende hervindende is dat grootelyck redondeert ten laste ende onghemack van den voorschreven onser stadt Sint-Truyden ende inwoonderen van die: om waerinne eenichsins ten besten te versiene, soo wel ten besorge van den weeskinderen ende andere persoonen ommachtich om hunselven ende hunne goeden te regeren, als oock tot ontlastinge ende voordeel der selver onser stadt, hebben, met goede deliberatie ende by gemeynen wille ende verdraeghe van den raet der selver onser stadt, begrepen ende geconcipieert sekere ordinantien ende statuten hierinne geinsereert ende hier naer van woorde te woorde beschreven, ende ons versoecht die selve te approberen ende van onser authoriteyt te bevestigen soo als die selve van woorde te woorde hier naer volghen.

1. Alsoo binnen onser stadt Sint-Truyden onlanx by experiencie bevonden is geweest ende dagelycx meer ende meer bevonden werdt dat die onbejaerde kinderen hunne ouders by den wille Gods verloren hebbende, ende oock andere persoonen hunne sinnen oft leden niet wel machtich in 't regeeren ende administreren van haere persoonen ende goeden, ende oock, by negligentie ende quade regimente van henne momboeren, ende dat die oock gestelt worden sonder eedt, sonder inventaris ende rekeninghen van den jongers goeden te maecken ende te doen, tot haeren grooten schaede ende achterdeel, qualycken besorcht syn geweest ende voortaen meer schade soude moghen lyden indien daerop niet behoorlycken en worde voorsien: soo is 't dat die scholteten, borghemeesteren, schepenen ende raedt der voorschreven onser stadt, willende naer hun besten hier op versien, ten voordeel der voorschreven weeskinderen ende andere persooen niet connende hun selven ende haren goeden regeeren, met rypen advyse ende deliberatie van rade, hebben geordineert ende gestatueert datmen van onsent t'wegen sal deputeren vyf notabel wyse mannen, om weesmeeste ende overmombors te syn van alle weeskindern ende andere persoonen die, naer der ordinantien naer beschreven, in momboryen behooren sullen gestelt te worden; van welcke voorschreven wysemans ende opperste weysmans, die twee borghemeesteren der voorschreven stadt altyt sullen superintendenten syn ende overopperstemombors; ende daertoe noch assumeren twee van onsen schepenen, van yeder gerichte eenen, met noch dry weysmans uut het gemeyn corpus der voorschreven onser stadt te nemen; ende sullen die afgaende borghemeesters altyts in hunne plaetsen stellen de aencomende borghemeesters; ende den schepenen, met die andere die borghemeesteren, schepenen ende raedt te kiesen, salmen allen jare eenen anderen kiesen in de plaetse van den ghenen dien aldaer eerst gecoren is gheweest, waer by gheen van de voorschreven wykmeesters langer blyven en moet dan dry jaren. Endeoft eenighe van de weysmans ende raedt in des ghecosen plaetse eenen anderen uut het gemeyn corpus surrogeren ende in syn plaetse stellen; ende sullen die selve weysmeesters t'heuren aencomen gehouden syn eedt te doen in der formen hier naer volgende.

Eedt van mombors

Ick, N.N., sweer by Godt ende syne heylighen, daer ick toe geordineert ben dats voecht ende weesmeester te syn van de weeskinderen ende andere persoonen van der stadt ende vryheyt van Sint-Truyden,,die, naer der ordonantien der selver stadt, in voechdyen ende momboryen gestelt sullen worden, dat ick dat wel getrouwelyck ende rechtveerdelyck bedienen ende onderhouden sal; ende dat ick die persoonen ende goeden in ende onder voechdyen ende momboryen staende in rechte ende justitie sal bewaren ende behalden, die goeden beschermen naer myn beste wetentheyt , ende dat ick den staet van de goeden van de selver persoonen heymelyck sal houden sonder dien te openbaren oft condigen jemanden die leeft, het en waer den ghene die den selven staet van rechtswegen behouden te weten, oft by bevele van de borghmeesteren deser stadt, oft oock by bedwange van rechte, ende anders niet. Oock soo sal ick den oirbor ende profyt van de persoonen onder die voorschreven momboryen ende voechdie maecken, soecken ende voorts stellen, ende hen schade ende achterdeel achteren ende weren, naer myn beste; ende voorts doen allen t'gene dat een wysmeester ende oppervoecht schuldich is te doen, raedt geven ende raedt halen, rechtveerdige apoinctement geven ende pronuntieren, naer myn beste. Ende oft ick eenighe saecke vernaeme die den persoon onder die voorschreven momboryen ende voechdye staende tegens droeghe, oft haer goeden, ende ick by my selven niet en soude konnen remedieren, soo sal ick dat goets tyds kondigen den borghemeesteren, schepenen ende raedt der stadt voorschreven, om daer by hen geremedieert te worden. Ende dat ick alle ende jegelycke puncten van deser ordinantien, soo verre sy my aengaen, vastelyck halden, observeren ende volbrengen sal; soo helpt my Godt, etc.

2. Ende die voorschreven weesmeesters sullen hebben eenen gesworen clerck die hen in allen dinghen hendere officie aengaende schuldich sal syn te dienen; den selven clerck altyd by borghemeesteren, op ende deur misdienen, af te stellen; den welcken in handen van borghemeesteren ende weesmeesters doen sal eenen eedt in der maniern oock hier naer volghende:

Eedt van den clerck.

Ick, N.N., clerck tot den weesmeesteren der stadt Sint-Truyden gesteldt, swere dat ick het officie van clerck ende schryvere voorschreven daer ick toe geordineert ben, dats clerck te syn van de weesmeesteren ende andere persoonen van der stadt ende vryheyt van Sint-Truyden die, naer der ordinantien der selver stadt, in voechdyen ende momboryen gestelt sullen worden, dat ick dat wel getrouwelyck ende rechtveerdelyck bedienen ende onderhouden sal; ende dat ick den staet van de goeden van de selve persoonen heymelyck houden sal, sonder dien te kundighen oft openbaren jemanden die leeft, ten ware den ghenen die den selven staet van rechtswegen behooren te wetene, ende by bevele van weysmeesters ende oppervoechden, myne meesters. Oock sal ick den oirbor ende profyt van de selve persoonen onder die voorschreven voechdye ende momborye staende maecken ende voorstellen, ende hunne schade ende achterdeel achteren ende weren, naer myn beste raedt helen; ende voorts te doen allen t'gene dat een goet clerck van weesmeesters ende persoonen voorschreven schuldich is te doen. Voorts, dat ick alle inventaris ende staeten van goeden die my gebeuren sullen te amecken oft t'ontfanghen, ende oock alle apoinctement oft rekeninghe in allen t'gene des my bevolen sal worden ende behooren te schryven, rechtveerdelyck ende deuchtelyck schryven sal, op mynen reelycken loon ende salaris. Ende dat ick oock niemants copye oft uutgeschrifte geven en sal, oft ick myne registeren, boecken, rekeningen, inventaris oft staten van goeden, soo verre my den staet van de persoonen in de voorschreven momboryen staende daer uut soude moghen weten, en sal laten sien, lesen oft viseteren, anders dan den ghenen die denselven staet, inventaris, scrifturen oft rekeningen behooren sullen te wetene, oft by bedwanghe van rechte, ende anders niet. Ende, oft ick eenige saecke vername die den persoonen onder die voorschreven voechdye ende momborye staende tegens droegen, oft hunne goeden, dat ick dat goets tyts sal kundigen ende laten weten den weesmeesters, oppervoechden voorschreven; ende voortaen alle ende jegelycke puncten van deser ordonnantien, soo verre die my aengaen, observeren, halden ende voldoen sal; alsoo moet my Godt, etc.

3. Eerst, soo wanneer vader ende moeder, pouter (poorter?) oft ingesetene van onser stadt oft vryheyt aflevich worde, achterlatende onbejaerde weeskinderen onder de vijfentwintich jaren oudt synde, odt sotte, simpele van haren sinnen berooft, blint, stom oft doof synde, onversien van momboren by testament geordineert, soo sullen die naeste vrienden oft aldernaesten vriendt, den weesen van bloets wegen bestaende, binnen veertich daghen daernaer moeten comen oft seynden by de weesmeesters van der stadt, ende aldaer, in presentie des clerckx, overbrengen die namen ende toenamen van ses manspersoonen, te weten die drie daeraf van s'vaders syde ende d'ander dry van der moeder syde, den weeskinde oft weeskinderen, oft den onmachtighen van bloets wegen aldernaest bestaende, op die pene van twintich gout guldens; ende die te bekeeren tot behoef van den armen weesen onser sstadt Sint-Truyden voorschreven. Van welcke ses persoonen, die voorschreven weesmeesteren alsdan kiesen ende ordineren sullen die twee daeraf die hun duncken sullen aldernutse ende bequaemste te wesen totter momboryen, titulen oft cure van weeskinderen oft andere persoonen voorgenoemt. Ende hierin versien dat sy daertoe kiesen persoonen die oudt wesen sullen over haer vyf-en-twintich jaren ende benenden haere t'seventich jaren, ende anders gheene. Ende sullen totter voorschreven momboreyen voorts kiesen die aldermeeste van bloeswegen den kinde oft persoonen bestaende, op dat sy daer toe bequame ende nut syn, oft andere, op dat hen gelieft, indien dat hen dochte naer hender consciencie dat die naesten daertoe niet soo bequam en waren, oft indien die selve naeste met den ghenen die vermombert soude worden deylen soude, oft iet ghemeyns met hen hadden, oft eenighe saecke oft ghedinge tegens hen uut staende hadden, dat sy die weeskinderen schuldenaeren oft crediteuren waren. Ende tegens dit kiesen sal niemant moghen sich leggen, met ordinaris recht, dan nae die executie deser ordinantien; ende kiesen mochte verhindert werden oft belet.
4. Ende is wel te verstaen dat, als vader ende moeder aflyvich syn geworden, achterlatende eenighe sotte kinderen, onnosele ende onmachtich hare sinnen, stom, blint ende doof zynde, al waeren die persoonen over heur vyf-en-twintich jaren oudt, dat sy nochtans sullen gedaan worden in voechdyen ende momoryen om haere persoonen ende goeden besorcht te worden, soo als voor verhaelt is. Ende die twee voorschreven persoonen by de weesmeesteren gecoren synde, sullen schuldich syn hen te presenteren voor borgemeesteren ende weesmeesteren van onser stadt voorschreven, om aldaer gheordonneert te worden totter voorschreven momboryen, met behoorlycke solemnizatie ende eedt, binnens den derden daghe daernaer hun verschynen voor weesmeesteren, doende by hen den naerbeschreven eedt, op pene van dry gout guldens, te bekeeren in den noot ende tot profyt van den armen weeskinderen ende hunnen huyse; ende in soo verre sy naedemael noch eens versocht worden, ende niet en omtempereren (compareren), op pene van thien dergelycker gout guldens, te bekeeren als vooren. Ende sullen die vorschreven momboirs zweeren soo hier nae volcht.

Eedt van momboirs.

Hier zweer ick dat ick toegericht van dats momboir te syne van N. ende N., weeskinderen van N., ende van de êrsoonen die in myn momboryen gestelt syn; dat ick die selve weeskinderen ende persoonen voorschreven in haere goeden sal regeeren ende hanteren, by mynder consciencie, wel ende rechtveerdelyck; ende dat ick in allen stucken der selver kinderen ende persoonen profyt sal maecken ende haere schade weren, ende geenderhande van hare onruerende goeden oft renten en sal vercoopen, vranderen, verteeren oft noch belasten, sonder merckelycke nootsaeck; ende dat, by consent van de weesmeesteren ende oppervoechden van der stadt Sint-Truyden voorschreven, daertoe getelt. Endedat ick den staet van de goeden der voorschreven weeskinderen oft persoonen niet en sal openbaren, noch laten openbaren, by my selven oft iemanden anders, in eeniger manieren, maer sal dien secreet houden totter tyt toe dat my by borghemeesteren ende weesmeesteren voorschreven geordineert ende geconsenteert sal worden te moghen doen. Ende voorts alle puncten van deser ordonnantien, soo verre die my aengaet, val ( vast) ende onverbreeckelyck halden ende observeren; soo helpe my Godt ende alle syn heylighen.

5. Ende soo wanneer die momboiren den kinderen gegeven sullen wesen in der manieren voorschreven, soo sullen die selve momboiren, terstont daernaer, eer sy sullen moghen eenighe administatie aenvanghen, alle die goeden den sterfhuyse aengaende, te weten ruerende ende onruerende goeden, huysraet, henne uutschulden ende inschulden, setten oft doen setten by inventaris in 't geschrifte, ende dien inventaris brengen by die weesmeesteren voorschreven, ende den selven inventaris terstont extraheren ende in een autentyck register doen stellen deur den clerck van de voorschreven weesmeesteren ende bywesen van twee der selver weesmeesteren; welck register onder die voorschreven weesmeesters ende hunne clerck sal blyven berustende, om op ende naer dien inventaris, jaerlyckx by die particuliere mombors, voor die overmombors, rekeninge ende bewys te doen.
6. Ende sullen oock in dese ordonnantie begrepen syn die ghene die by heur ouders by testamente momboirs gestelt zyn; ende sullen die kinderen oft erfgenaemen geregeert worden by den ghenen die den testateur daertoe gheordineert sal hebben; en sullen sulcken voorschreven mombors ghehouden wesen sich boven veertich daghente presenteren, ende eenen inventaris, soo boven geschreven, oprichten ende formeren, jaerlycx te doen van hunne administratie voor weesmeesters der stadt Sint-Truyden voorschreven.
7. Ende oft die voorschreven weesmeesteren profytelyck docht te zyn voor die vermomboerde persoonen eenighe van hunne gereide goederen te vercoopen, soo sal dat by eenige oudecleercoopers die hiertoe sullen aengenomen worden, ende oock in dien eedt gestelt wordt, ghedaen worden, met goeder declaratien van de vercochte perseelen ende den prys van dien, die den clerck van de voorschreven weesmeesters alsdan registreeren sal, gelyck den anderen inventaris van de goeden; ende sal den selvige die dat meest daervoor geven wil verlaten werden ende blyven. Ende sullen die selve oudecleercoopers die penninghen van den selven goeden gecomen zynde, binnen ses weken nae den selven vercoop, oft andere tyt ende termyn die men henlieden setten sal, leveren in de handen van de voechden ende mombors voorschreven, op die pene van thien gout guldens, te bekeren als voren. Ende sullen die voorschreven momboiren die penningen van den vercochten goederen, als sy die gehauen sullen hebben, binnens twee maenden moeten beleggen ende bekeeren ten meesen oorboir van den weesen oft andere vermomberde persoonen, ende dat der ordonnantien van de opperste momboiren; oft sy sullen gehalden zyn dat inerest daervan te betalen soo daet naer rechte behooren sal.
8. Ende die momboiren sullen gehouden syn alle jaere eens rekeninge ende bewys te doene, voor die weesmeesters voorschreven, van haren regimente ende bewinde, op die pene van twintich gout guldens, te bekeeren als voren, ende dat binnen een maent naer dat den voren gedaenden eedt ende aengevangen administratie sal gepasseert syn; welcke pene betaelt zynde oft niet, sy nochtans rekeningen behooren sullen te doen als y des naer jaer versocht sullen worden, in der manieren boven verclaert; ende sal jaerlickx den staet daeraf in 't register geteeckent worden. Ende soo verre die momboiren eenige merckelycke somme by sloete synder rekeningen schuldich blyven, die sal ter ordonnantien ende van de weesmeesteren, ten meesten profyt van de weesen geimployeert worden, ende bestaet als boven. Nde en sal gheen rekeninge voor oprecht gehalden ende gepasseert worden ten waere dat, van alle uutgeven ende ontbotste penningen, behoorlycke quitancie ende andere bewys daerop geexhibeert worden. Ende die voorschreven weesmeesteren, voor het hooren van der rekeninghen, ende den clerck, voor d'apostilleren, registrerende … (lacune) ... van den selven ende sluyten van diere, sullen hebben den sestichsten penninck van de jaerlyckse ende erffelycke incomen in der rekeninghen begrepen, allen commeren ende lasten daer uutgaende eerste afgetrocken, sonder meer; ende sal den vercooper die dat gereet goet vercoopen sal, den sestichsten menninck oock hebben van alle vercochte gereyde goederen, ende niet meer.
9. Ende sullen die overmombors voorschreven oft weesmeesters die particuliere mombors ende andere persoonen oft partyen, ende oock getuygen, voor hen doen daghen by eenige dienaer daertoe by hen te ordonneren, die hen daerinne behooren sal te dienen ende gehoorsaem te syn.
10. Ende sullen die overmomboren, t'elcken als nae recht behooren sal, in alles t'gene dat aengaet die voorschreven momboryen ende de kennisse ende judicatuere van den questien, saecken ende geschillen die ter oorsaecken van der selver weesenmomborye rysen oft spruyten sullen, ende sonderlinghe van de breucken ende penen in de articulen gespecifieert, ende andersins naer luyt ende teneur van desen tegenwoordigen articulen ende ordonnantien alleenlyck, en niet voorders, ende sonder prejudicie vande ordinarissen rechters, jurisdictie andere ende voordere puncten dan in desen, is begrepen, moghen allen t'gene daer in doen dat nootelyck wesen sal oft hen profytelyck duncken. Ende oft iemants wilde sich daer tegen opponeren, ende mandaeten oft andere processe impetreren, sal sulcke oppositie die executeur des overmombors niet verhinderen oft suspenderen.
11. Ende weeskinderen oft sotte, simple menschen, gebreckelycke ende oudere dien het, by outheden ende cranckheyt van sinnen, nut oft oirboir is by momboiren geregeert te worden, de welcke staen sullen ter discretien van de voorschreven overmombors, ende die van vaders oft moeders wegen gheen maghen en hebben in den voorschrevenen stadt Sint-Truyden, oft al hadden sy eenighe ende die den weesmeesters totter momboryen niet nut ende bequaem en dochten, sal men die momboiren geven van der stadt weghen, by raede van de weesmeesters voorschreven. Die welcke momboiren geloont sullen worden van haeren arbeyt van de weesmeesters, ende sullen schuldich zyn alle dese articulen te zweeren ende te observeren, soo vele henlieden aengaen sal, gelyck boven staet gescheven.
12. Ende oft eenighe van de mombors van de weeskinderen stom oft onmachtich syne sinnen oft leden worden oft eeuwelycker uuter stadt oft met jaerschaeren gebannen worde, oft van quade oft van sulcke regimente worde dat hy synselfs persoon oft goeden niet wel en regeerde, sal dan den anderen momboir daeraf te weten doen den weesmeesteren ende oppermomboiren, de welcke in de steden van dien sullen kiesen ende ordonneren eenen anderen momboir daertoe nut ende bequaem zynde, die sal moeten haren inventaris maecken ende jaerlycx rekeninge doen gelyck boven verhaelt is.
13. Ende al is 't dat die weeskinderen somwylen t'heuren sesthien jaren geacht ende gehouden moghen worden als voljarich, niettemin van de tyde van sesthien jaren tot vier-en-twintich toe, die jeucht van den mensche meer ende meer wast ende groyt, die alsdan staet tusschen den ouderdomme van kinsheden ende manlyckheden, is tot synen sorchlycksten, ende men diwils siet dat binnens dien tyde de jonghers, berooft van vader end moeder, waervan hen groot goet achtergelaeten is, dicwils arm ende byster geworden syn: is voorsien, om d'ingesetene ende alsulcke jongers naerder te besorghen, dat die persoonen die mombors hebben gheweest van weeskinderen die gecomen syn tit hunnen sesthien jaren, sullen mombors, toezinders ende curateurs blyven, ende behouden die voechdye ende t'regiment van den selven jongers tot dat sy oudt sullen wesen vyf-en-twintich jaren, sonder dat die selve jongers in hennen persoon eenich regiment oft bewint daeraf sullen hebben, 't en ware dat alsulcke jongers tot geestelycken oft houwelycken staet hun stelden; in welcker gevalle sy sullen moghen t'bewint van haere erffelycke goederen hebben, ende oock mede van den jaerlycke profyt ende renten van hare onruerende goederen comen, sonder die selve onruerende goederen te moghen vercoopen, verthieren oft belasten, ten ware nut ende naer der ordonnantien hierinne geroert ende beschreven.
14. Ende die jongers die over hunne vyf-en-twintich jaeren syn, ende nochtans dien niettegenstaende niet oft luttel en wysen, maer blyven oft schynen te wesen deurslaegers ende verstroyers van haer goeden, sullen niettemin blyven in voechdye totter tyt toe dat henne voechden aaffirmeren sullen, by haeren eedt, dat hun dunckt dat, sonder sorghe van byster oft arme te worden, hen goet sullen wys genoech syn om te regeren.
15. Ende voorts, alle jonges boven sesthien jaren ende beneden die vyf-en-twintich jaren oudt zynde, al waren sy tot houwelyck gecomen, en sullen haere onruerende goederen, hunne erfve, erfrenten, leengoederen ende eygengoederen, oft gheenderhande moverende goederen, niet mogen vercoopen, versetten, bekommeren, bezwaeren, belasten, laeten, afquyten oft in eniger maniere verteeren, sonder consent ende bywesene van hare twee matens oft voechdenn in der manieren hier naer verclaert, te weten: soo wanneer het nootelyck ende orboir is dat die jongers eenighe henne onruerende goederen vercoopen, bezwaren oft belasten, oft dat dieghene die hen renten schuldich zyn eenighe van dien renten aflossen willen, dat alsdan die voegden ende mombors at den genen die sulcke renten schuldich zyn sullen syn gehalden te doen kundighen, ende rechtveerdelyck by hunnen eedt, den oppermomberen van der stadt; ende soo verre die oppermomberen daerinne, naer rypelycke consideratie ende examinatie, consenteren, soo sal alsulcke veranderinghe ende lossinghe voortganck hebben ende goet ende volle effect sorteren.
16. Ende die secretaris van den voorschreven stadt, oft van eenige andere chinshoven, en sal niet geoorlooft zyn eenighe voorweerden te passeren, ende den schepenen, scholtet oft laten van eenighe chinshoven onder den verbinde onsse voorschreven stadt Sint-Truyden, over eenighe voorwaerden te staen, daer eenighe weeskinderen oft jongers onder hunne vyf-en-twintich jaren hun erffelycke oft onruerende goeden vercoopen oft belasten sullen, sonder consent oft decret van den overmomberen, daeraf hen blycken sal moeten; ende dat dan oock ten byzyn van heure twee voechden oft ten minsten een van dien, soo voorseyt is. Ende dat decret van den weesmeesteren sal die voorschreven secretaris gehouden wesen te stellen ende insereren in de brieven die men daerop sal expedieren.
17. Ende oft eenighe persoone in voechdyen ende momboryen staende, sonder consent ende decret van de overmomboren ende sonder byzyn van haere particuliere momboren, voor eenighe bancke oft wethouderen buyten onser stadt Sint-Truyden voorschreven, oft voor notaris ende getuygen, oft oock, by inadvertentien in der stadt van Sint-Truyden voorschreven, voor schepenen eenighe onruerende goederen vercochten, becommerden oft bezwaerden, dat alsulcke vercoop oft bezwaringe nul ende van onweerden syn sal. Ende oft die penninghen by den coopere van alsulcke renten oft goeden gegheven ende betaelt waren den weeskinde, oft den ghenen die onder syn jaren, oft anders als voren in momboryen waren, in al oft in deel, doorgeslegen ende verloren waren, sonder in des vercoopers orboir gekeert te zyn, dat in dien gevalle dese coopers die penningen die alsoo onprofytelyck deurgeslegen waren, geheel ende al verloren sal hebben; maer ofter noch eenighe in wesen waren, daeraf genoech blycke, dat in dien gevalle t'gene dat daeraf noch in wesenen ware oft in orboir ende profyt gekeert, gerestitueert sal worden, ende anders niet; ende daermede sal het contract daeraf gemaeckt gerescindeert worden.
18. Ende oft oock iemandt eenighe ware oft goeden eenige van de jongers oft vermomborden persoonen voorschreven vercochte, oft financie in geldt dede, oft oock eenich gelt leende, ende t'selve doorgeslegen ende verteert waere, in al oft in deel, sal die ghene die alsulcke goet vercocht hadde, dat goet verbueren hebben, ende die jonghe sal ingehouden wesen van de penningen restitutie te doen, ommers niet voorders dan die gecochte goeden oft penningen daeraf gecomen noch in wesen waren oft in synen orboir bekeert. Ende die ghene die alsulcke financie vercocht hadde, of dat hy een ingesetene onser voorschreven stadt Sint-Truyden waere, sal daeraf, naer gelegentheyd van der saecken, gecorrigeert worden ende gestraft.
19. Ende die jongers, oudt zynde sesthien jaren ende onder haere vyf-en-twintich jaren, gheenderhande coopmanschappe oft voorwaerden doen oft afgaen en sullen, dan van broodt, bier ende nootdruftighe saecken hens lyfs, sonder bywesen van henne momboren,ten waere jongers die hen tot deuchden ende eenighe goede exercitie stelden, den welcken wel georlooft sal syn hen, by goetduncken hunner mombors, by cooplieden ende andere goede lieden te houden, ende met hen deuchdelyck coopmanschappen ende neringhe te hanteren; in welcken gevalle sy bewint ende administratie sullen moghen hebben van hun erffelycke goederen, ende van de jaerlyckse renten, ende bleudinge van hunnen onruerende goeden, ende anders niet; ende noch en sullen in rechte noch justitie als aenleggers oft voerwerders staet sulcke jongers niet mogen begrypen, t'sy dan by authorisatie van haren mombors, ende ten minsten van eenen van hen, ten waere saecke dat sy tegens hun mombors procederen wilden, alsdan sal een van den overmombors die selve authoriseren mogen.
20. Ende oft eeniger der voorschreven persoonen, sonder consent van syne voechden, andersins eenighe voerweerden, contracten, borchtochten oft gelooften aengingen oft dede, daer sy merckelycke schade by geleden hadden oft geschapen waeren te lyden, oft geledeert waren, oft in den rechte die nederlage hadden, dat borghemeesteren ende schepenen alsulcke voerwaerde oft voorderinghe van rechte niet te nieten en doen, die jongeren oft vermomborden sullengerstitueert ende in 't geheel geset worden, ende in hunnen eersten staet; ende in der saecken sal oortaen worden gedaen alsoo naer gelegentheyt der selver bevonden sal worden te behooren ende daertoe te dienen.
21. Ende alle jongers onder henne vyf-en-twintich jaren wesende gelyck voorschreven is, sullen ongehouden wesen eenighe penningen te moeten betalen die sy op dobbelscholen, oft elders met quartspellen, in bolbaenen, closbanen ende diergelycke speelen ontleent ende verloren mogen hebben, ende schuldich syn bleven; ende t'gene dat sy op alsulcke spelen verloren ende betaelt hebben, sullen sy met recht mogen wedereysschen ende recupereren. Ende wes die voorschreven jongers verloren ende betaelt sullen hebben, met caetsen oft balslaene, tot ses stuyvers Brabants toe eens, daeraf en sal men hen gheen restitutie doen; maer wes sy op alsulcke spelen verloren hebben ende schuldich bleven zyn, oft ontleent sullen hebben, daeraf sullen sy ongehouden syn iet te betaelen.
22. Ende wy sulcke jongers betrocke tot spelen oft aenhaelde in stoeven oft bordeelen, dien sullen die heeren oft officieren, deur aenbringe van de weesmeesteren, corrigeren ende straeven, naer gelegentheyt van den saecken; ende wes sy aldaer verteren ende schuldich blyven, daeraf sullen sy ongehouden zyn, soo als voren.
23. Ende soo wy eenighe jongers te houwelycke betrocke, oft daertoe mede oft by ende over waere om syns goets wille, daer den selven jonge merckelycke schade, achterdeel oft cleynicheyt inne geleghen waere, ende het gebeurde dat die vrienden oft momboren daeraf t'onvreden waeren oft claechtich quaemen, sulcke persoonen die den jonghers alsoo betrocken, geraden oft daerby geweest mochten hadden, in voeghe als boven, uutgericht ende gestraeft te worden, naer gelegentheyt van de saecken.
24. Ende soo wanneer man oft wyf, onder syn vyf-en-twintich jaren wesende, te houwelyck gecomen is, oft wanneer eenighe jonghe gesellen onder haeren vyf-en-twintich jaren synde, al syn sy ongehoudt, proper, behendich ende van goede regimente, alsoo dat sy hen voeghen tot eenighe coopmanschappen ende deuchden, ende mits dien begeren ontslagen te syn van de voechdyen, soo sullen hunne voechden dan gehouden syn te comen by de weesmeesteren ondersoecken die manieren ende conversatien ende het regiment van den jongeren; ende in soo verre sy, by informatie ende by eede van de voechden ende momboren, bevonden dat hen dunckt dat den jonghe syn goet wel regeren sal sonder toe te doen van syne momboren, soo sullen sy dat brengen by de borgemeesteren ende weesmeesters, die hen daeraf verleenen sullen brieven van orlove ende ontslaege synder voechdyen. Ende sullen die coopmanschappen ende hanteringhe die hy van dan voortaen (al is 't sonder byzyn oft consent van voechden) doen sal, staet grypen, uutgenomen verteeringhe oft belastinghe van syne onruerende goederen.
25. Ende om alle saecken, questien, geschillen ende differentien den weeskinderen aengaende beslicht te worden sonder procedure, sullen die voorschreven weesmeesters, met hunnen clerck voorschreven, sitnten eenen dach ter weecken, te weten des swoondaechs op der laecken gulde, van Paeschen tot sint Remigius daer smorgens ten acht uren, ende van sint Remigius daech tot Paeschen ten negen uren, om hun officie te bedienen; ende sullen alle saecken der momboryen, voechdyen ende der boven geschreven ordonnantien aengaende, sommeerlyck moghen liquideren ende eynden. Ende in soo verre sy des onmachtich syn sullen, t'selve aenbringen aen scholteten, borghemeesteren ende schepenen voorschreven, als aen het hooft, om van hen daeraf geleert te worden, naervolgende der selver acten gehouden voor die weescamere voorschreven, sonder eenige nieuwe judicielle acten in te brenghen, ende by maniere van revisie geexpedieert te worden, sonder vorders t'selve elders betrocken te worden.
26. Ende is soo verre gebuerde dat eenighe weeskinderen, verlaten zynde van vrienden sonder die selve weeskinderen te besorgen ende gaede te slaen, ende die selve weeskinderen in den weeshuyse aengenomen synde ende aldaer onderhouden, quaemen aldaer te sterven ende van deser werelt te scheyden, achterlatende eenighe ruerende oft onruerende goederen: sullen die selve achtergelaten goederen, naer afflyvicheyt der selver weesen, comen en declineren tot orboir ende profyt van de arme kinderen, weesen ende weeshuyse onser voorschreven stadt Sint-Truyden.
27. Ende hoe wel den lancxlevende van de ouders in der selver onser stadt blyft in de tochte van de onruerende ende erffelycke goederen, sal die selve nochtans schuldich zyn, naer dat by die weesmeesters den ontmondighe kinderen twee momboren geordineert sullen syn, den selven momboren over te leveren eenen inventaris van alle die erffelycke goedern daerinne die lancs levende getochticheyt blyft, om den selven inventaris by de weesmeesteren in hunne register gestelt te worden, ten eynde die weesen in hun erffelyckheyt bewaert moghen worden tot dat des van noode wesen sal, op die pene van twintich gout guldens te appliceren als voren, ende op die pene van voorder verlies van hunne tocht voorschreven.
28. Ende sullen allen momboiren goederen, gereet ende ongereet, specialyck verobligeert zyn ende verbonden blyven voor haere administratie; ende sullen macht hebben die weeskinders naer haer voorschrevene vyf-en-twintich jaren tegen haere mombors ofte possesseurs ende besitters van haeren veralieneerde goederen, oft tegen die gene die hen, soo voorseyt is, te cort ghedaen moghen hebben, procederen ende met ordinaris rechte vervolghen; welcke procedure niemants en sal moghen declineren noch afkeeren, dan sal een iegelyck in alle manieren sonder weigeringhe des moeten te rechte staen.

Welcke onse voorschrevene ordonnantien wy willen ende bevelen van nu voortaen in aller voorschreven voeghen ende manieren onderhalden te worden ende geobserveert, in hoede van rechte ende justitie gestelt, ende voorts geachtervolcht; behoudende tot ons, in allen anderen overcomende oorsaecken, die interpretatie, abolitie, additie, minderinghe ende correctie van den pundten ende ordonnantien voorschreven, tot onsen goeden gekenne ende soo die overcomende oorsaecken ende tyden des sullen vereuschen; want onse geliefte alsoo is.

Ghegeven onder onse naemen ende segelen, den 8ste dacht van augusti, in 't jaer ons Heeren 1580.

Ende was onderteeckent: Geraerdt, Christophorus; by ordinantie, enz. De Labrique.
Ende leeger: Goort van Itteren.

Imprimé gotique, Liége, 1636, in-4°, chez M. Gust. Francotte-Lion.

© 2003 Herman de Wit, Maarssen
Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net