Markt- en molenrecht (Grathem)

*Markt- en molenrecht, ongedateerd (Grathem)* -
Genealogisch domein
Overzicht van historische bronnen
E-mail

Deze bewerking werd ter beschikking gesteld door Mathieu Vandenbosch.

Bron: Publications de la société Historique et Archéologique dans le duché de Limbourg.
Tome VIII. Blz 285 - 290. 1871.

Inhoudstafel.

Wanneer dat der merkt beginnen ende eyndigen sal.
Binnen wat paelen ende limieten dat desen meerckt gehalden sal woerden.
Hoe ende doer wy die bruecken, so van quetsuren, doetslach offt andere saecken gericht ontfangen ende bedeylt sullen woerden.
Hoe dat men in den mercktrecht geldende is acht vaet roggen ende elff hoender ende hoe dieselve bedeylt woerden.
Hoe veel die geswoeren voer een oerconde hebben ende van wie.
Hoe dat die ghenigen die voer den middach tot Grathem gevangen worden tot Thoeren in den Veehoff gesonden sullen woerden.
Hoe dat die ghenigen die tot Grathem naer middach gevangen syn, aldaer gehalden sullen weerden.
Hoe ende waer men die ingeseten daegen sal.
Wie dat die Heyligen toegehoeren ende aen wie dieselve geleent sullen woerden.
Hoe ende waer dat men iemant van erffgoederen aenspreken sal.
Hoe dat der vrouwe abdisse van Thooren ende den heere van Horne, die breucken in die bancke toecomen, ende hoe dieselve gedeylt behoeren te woerden.
Hoe ende wie die breucken binnen die vier valderen vallende gericht ende ontfangen sullen worden.
Van die molchter der moelen van Grathem toestaende.
Hoe dat derghenigen die ter moelen gehoert, iemants anders coren die niet ter moelen gehoert, naer dat een vaet gemaelen is, afleggen mach ende het syne opschudden.
Hoe dat derghenige die eene nacht verbeyde, niet gemaelen en crygt, met syn coeren op een ander mach vaeren maelen sonder molchter te geven, ende hoe denghenige die overdach nyet wilde verbeyden, mits gevende den molchter, op een ander met syn coeren mach vaeren maelen.
Wat karre dat binnen desen gemael gaen sal.
Hoe dat den moelenaer ende die ghenige die ter moelen gehoeren, hun by tyde als eenige somervloeten coemen, om nyemant schade te doen, hun met dat waeter halden sullen.
Hoe dat denghenige die tot Grathem dingende is ende ghene borgen en heeft hemselven aldaer setten mach.
Hoe dat die geswoeren in absentie van den amptman ende boeden den vreede in behoef der Heeren heysschen moegen.

Erclernis van sekeren merckt tot Grathem
ende van die
gerechtigheyt van denselven merckt, etc.

In nomine Domini amen.
Het is te weten dat tot Grathem eenen meerckt gelegen is, op Sinte Severynsdach, die daer menich jaer ende dach geweest is. Den merckt gaet aen op Sinte Severyns avent, te middag, ende duert al tot des anderen daegs naer Sinte Severynsdach voorschreven, tot dat het hoochste van den daege gedaelt is.
Dat recht van den merckt is aldus gelegen; van den valderen dat voer die Brugge staet, aldaer den Houtappeler staet aen Roffenpoel, van daer voert also verre als Katert geyt alle die poel langs, van daer al aen die linden die aen Hoeben hoeve staet, van der linden al tot den valderen dat aen den goede van der Haeghen staet, van daer aen Heylen des Muysers aen den valderen, van daer op Jacops putsel van Gheeneygen, van daer voerby de haessel also verre als die Pusserstraet gaet, van daer voert aen die Lierkevensstraet, also verre als die gaet, voert van daer weder op dat valderen dat voer die brugge staet.
So wat bruecken dat binnen desen mercktrecht geschieden ende binnen dese voorschreven reynen, die sal richten een heer van Horne ende Jan van Ensebroeck. Item waer dat daer viele eenige saecke van dootslach offt andee quetsuren, daervan men richten most binnen desen mercktrecht, daer sal sitten een vaecht van Horne ende Jan van Ensebroeck ende sullen dat richten. Ende waere het saecken dat die schepenen der saecken niet vroet geworden en konden ende saeten boven dat het hoechsten van den daege geleden waere, so sal een meyer van Thooren by den vaecht sitten ende Jan van Ensebroech sal opstaen. Die breucken sullen dan die drye te saemen richten ende beuren. So wat cost dat daerop gaet den sal den vaecht ende den meyer vorschreven doen, ende Jan van Ensebroeck voorschreven sal syn deyl los hebben.
Item in den mercktrecht voorschreven gilt men acht vaet roggen ende elff hoender. Daervan hebben een heer van Horne een malder ende Jan van Ensebroeck eenen sester. Waere dat daer wat gebreekt, so sal men Jannen van den gereytsten betaelen ende der vaecht sal voort uytpenden. Ende die hoender een van die tweeën voorschreven heeft des een jaer die vyff ende des anderen jaers die ses.
Item van den mercktrecht hebben die gesworen seven luytselach van den Heere van Horne ende seven luytselach van Jan van Ensebroeck van eenen oerkonde.
Item waere dat tot Grathel eenen man gevangen woerde in eenigen tyt van den jaere der syns lyffs derven moste ende hy gevangen woerde voer den middag, den sullen der meyer ende vaecht leveren doer het valderen ende senden den in den Vehoff tot Thooren, ende den eenen van die Heeren voorschreven en sal niet ontslaen sonder hy en hebben consent van den anderen.
Item woerde daer eenig man gevangen naer den middagh, den sal men daer halden ende hueden weer des te doen staet met der clocken, opdat Vrouwe noch Heere scaede noch schande en geschyede.
Item binnen dese vier valderen so wie daer geseten is, so wes laetgoet hy sy, den sal men daegen opder straeten, ende hy sal daer te recht staen in die banck, ende den mach men oyck daegen om waerheyt te seggen.
Item die Heyligen syn myndeer Vrouwen ende myns Heeren van Horne, die sal men leenen den drie bencken, te weten Heer Geurts van den Bongaert, Henricken van Baexen ende Johan van Meerssen. Wanneer sy derre gesinnen, daeraff heeft een boede dat hy die Heyligen daer draecht, van scholt wegen eenen alden Brabants, maar van waerheyt te seggen nyet.
Item tuycht eenich man den anderen tot Grathem van erffgoederen, dan sal men daer aenspreecken waer die goederen gelegen syn ende nyet in die banck offt anderwaer.
Item omdat men die Heyligen leenen sal in die bancken voorschreven, soo sal myn Vrouwe ende myn Heere die groete breucken hebben, die daer vallen, myn Vrouw twee deyl ende myn Heer dat derde deyl. Deylen die Heeren voorschreven die bruecken sal ende verdragen sich wel, dat is den laetn lyeff.
Item so wat bruecken dat binnen die vier valderen voorschreven geschieden, die sullen myn Vrouw ende myn Heer richten, myn Vrouw twee deyl ende myn Heer dat derde deyl.
Item tot Grathem staet een Moelen, die staet tot sulcken recht, so wie daer coern brengt ende op die moelen gehoert, den sal men maelen een malder om eenen cop; ende ist dat die karre dat haelt om anderhalven cop.
Item so wie op die moelen gehoert, ende compt hy met coeren ter moelen ende vindt eenen anderen in die moelen, die niet ter moelen gehoert, die daer toe gehoert mach den anderen mans coeren affleggen als hy een vaet gemaelen heefft ende gyeten syn coeren op ende geven den moelenaer syn molchter.
Item waer daer eynich man die ter moelen over nacht laege ende nyet gemaelen en woerde, die mach syn coeren oplaeden ende vaeren daermet waer hy wilt ende geven ghene molchter daervan: maer en wolde hy des daechs nyet uyt verbeyden so sal hy syne molchter geven ende vaeren met syn coeren waer hy wilt.
Item binnen desen gemaele en sal anders gheen karre gaen dan des Heeren van Horne op syn laetgoed.
Item dat water van der moelen staet aldus: waer dat quaeme een soemervloed, die den goeden luyden benede ende boven schaede dede, so sal den moelener twee breeder in der moelen trecken in der sluysen ende twee in die arcken, opdat hy niemant schaede en doe, ende wat hy dan also metten halven waeter gemaelen can, dat mach hy doen, opdat hy nyemant schaede en doe. Ende binnen desen so het water so groot is als voorschreven is, so en sal hy voor geenen buytensman maelen, hy en laete het water afgaen als vorschreven is. Maer compt een die totter moelen gehoert, die mach het water inslaen ende maelen syn coeren, ende geven den molener syn molchter ende hy en sal nyets verbueren.
Item waere het saecke dat iemant tot Grathem dingde ende ghene borgen en hadde, die mach selver daer gaen sitten al tot dat vonnis gegaen is. Ende so dat men eenige saecke te hoefft soude beroepen, die mach men opgeven, al so lange als sy binnen die vier valderen syn.
Ende waere het saecke dat daer eenige misdaet geschyede, ende daer en waere gheen amptman offt boede tegenwoordich, so sal eenen die geswoeren is, moegen den vrede heysschen in behoeff der Heeren, gelyck offt sy tegenwoerdich waeren.