Huwelijkszaken in het keurboek 1658

Huwelijkszaken in het keurboek 1658 (Leiden) -
Genealogisch domein
Overzicht van historische bronnen
E-mail

Algemeen Rijksarchief Den Haag, Françoys Hackes en Pieter Leffen, 'Keuren der stadt Leyden ....[etc]',
(Leiden, 1658), blz. 168-176, bibliotheeksignatuur: 17 D 23.

Huwelijcxe-saecken, ende Instructie voor de Commissarissen daer toe gestelt.

- Tijdt van vergaderen van de Commissarissen		I. De Commissarissen tot de Echt-saecken gecommitteert, sullen gehouden zijn te vergaderen op het Raet-huys deser Stede, ter plaetse daer toe geordonneert, ten minsten twee in getale, des Vrydaeghs ende Saterdaeghs naer de middagh, van twee tot drie uyren, omme aen te reyckenen de Geboden van de gene die haer in den Huwelijcken-staet sullen willen begeven, ende by-aldien yemant den voorsz. Commissarissen, (die insgelijcx ten minsten met hun tween sullen moeten zijn) sal willen versoecken tot het aenteyckenen van de Geboden op een extraordinaris tijt ende uyre, sal gehouden zijn te betalen vijftigh stuyvers. -
- In persoon voor Commissarissen te komen.		II. Alle die gene die haer in de Huwelijcken-staet sullen willen begeven, sullen gehouden zijn in eygen persoone voor den voorsz. Commissarissen te verschijnen, ende aldaer te versoecken dat hare behoorlijcke Proclamatien ofte Geboden aengeteyckent werden, met uytdruckinge van hare gewoonlijcke Namen en Toe-namen, mitsgaders hare Qualiteyten, 'tzy van Officien, Ampten, Diensten, Neeringen, Ambachten, ofte andersins, mitsgaders van hare woon-plaetse van de Ouders, Vooghden, Vrienden, of bekenden, die den voorsz. persoonen in het aenteyckenen der Geboden adsisteren, ende daer beneffens mede versoecken dat hen-luyden vergunt werden drie Sonnedaeghsche Geboden in de Kercke, naer haer-luyden gesintheyt, ten ware de Bruyt buyten dese Stadt woonachtigh ware, in welcken ghevalle de Bruydegom sal mogen volstaen, mits alleen in persoon ten fijne van de voorsz. opteyckeninge voor den Commissarissen verschijnende, en overbrengen behoorlijcke Attestatie, dat haer-luyden Geboden, ter plaetse daer de Bruyt woonachtigh is, aengeteyckent zijn. -
- Vergeselschapt met haer Ouders, Vrienden, of een bekende.		III. De voorsz. toekomende Echte-luyden, sullen ten weder-zijden moeten verschijnen, vergeselschapt elck met een van hare respective Ouders, ende by aflijvigheyt van de selve, indien de versoeckers minderjarigh zijn, met hare Vooghden, ofte een van dien, maer tot haer Jaren gekomen zijnde, ten minsten yeder met een van haer naeste Vrienden, alhier woonende, ende by gebreecke van dien, yeder met een goede bekende, ofte sullen ten minsten de voorsz. versoeckers moeten doen blijcken van't consent der voorsz. Ouders ofte Vooghden, ofte sullen andersins de Geboden der voorsz. persoonen by de voorsz. Commissarissen niet mogen opgheteyckent werden. -
- Geene persoonen met andere eenige Trouw-beloften uytstaende hebbende op te teyckenen.		IV. De voornoemde Commissarissen sullen de persoonen voor haer verschijnende, voor het opteyckenen van de Geboden afvragen of sy beyde zijn vrye persoonen, of sy met yemant ter saecke van eenige Trouw-beloften yets hebben uytstaende, ende indien sy-luyden bevinden datse aen yemant anders met Trouw-beloften verbonden zijn, sullen den genen die daer aen schuldigh zijn vermanen, ten eynde de selve mer soodanige andere, die hy, ofte sy, te voorens Trouw-beloften ghedaen heeft, vereenigen, ende de voorsz. Trouw-beloften ten effecte brengen, maer indien de voorsz. vereeninge niet en kan gevoeghlijck geschieden, sullen de voorsz. persoonen moeten afwachten den tijdt dat de quæstie van Trouw-beloften wettelijck afgedaen ende uyt de wege geleyt sal zijn, ende alsdan sullen de voornoemde Commissarissen eerst vermogen te consenteren dat hare Geboden opgeteyckent, ende van het Raet-huys, ofte in de Kercken verkondight werden. -
- Persoonen die sigh aen verscheyden met Trouw-beloften hebben verbonden aen te brengen.		V. Maer bevindende dat eenige sigh aen verscheyden persoonen met Trouw-beloften verbonden, ende alsoo met de Trouw lichtveerdigh ghespeelt, ofte gehandelt hebben, sullen de voorsz. Commissarissen gehouden zijn soodanige lichtveerdige luyden aen de Burgemeesteren, ofte aen die van de Gerechte deser Stede bekent maecken, ten eynde de voorsz. luyden, naer de gelegentheyt der saecken, arbitralijck daer over mogen gestraft werden. -
- Yeder is gehouden den Commissarissen te antwoorden.		VI. Een yegelijck voor de Commissarissen ten fijne van opteyckenen van sijne Geboden verschijnende, sal ghehouden zijn op alle 'tgunt hen by de voorsz. Commissarissen sal werden gevraeght, oprechtelijck ende rondelijck naer de waerheyt te antwoorden, op arbitrale correctie. -
- Comparanten ten t'ondervragen aengaende Bloedt of Swagerschap.		VII. De voorsz. Commissarissen sullen de persoonen, ten eynde als vooren, voor haer komende, afvragen, hoe na sy den anderen in Bloede, Maegschap, of Swagerschap bestaen, ende naer 't bevindt der saecke, geene Geboden verleenen den gene den welcken by het vijfde, sesde, sevende, achtste, negenste, thienste, ende elfste Articule van de Politijcque Ordonnantie der Heeren Staten van Hollandt ende West-vrieslandt van den Jare vijfthien-hondert ende tachtigh verboden wert te trouwen, maer sullen haer in alles naer de selve Politijcque Ordonnantie, ghelijck oock naer het twaelfste Articule van dien, gedragen. -
- Of in de Stadt woonen.		VIII. Sullen van ghelijcken de voornoemde Commissarissen den voorsz. persoonen ondervragen, ofse beyde alhier in de Stadt woonen, ende 't selve sulcx zijnde, in het Register aenteyckenen der selver plaetse, met onderscheyt van grachten, stegen, ende straten, het welcke neffens de Geboden, soo van het Raet-huys, als in de Kercken, de Gemeynte mede sal voorgelesen werden. -
- Een van beyden buyten de Stadt woonende, op de woonplaetse mede Geboden te laten gaen.		IX. Maer indien een van beyden buyten dese Stadt woonachtigh is, sullen beneffens de Geboden hare woonplaetsen doen aenteyckenen, ende de selve soo van het Raet-huys, als in de Kercken, mede laten verkondigen, en niettemin den voorsz. buyten-woonende persoonen bevelen, datse van gelijcken sijne ofte hare Geboden ter plaetse daer sy woonachtigh zijn laten aenteyckenen ende verkondigen, sulcx ende daer het behoort. -
- Persoonen alhier een korten tijt ghewoont hebbende.		X. Sullen insgelijcx belasten den genen die alhier maer voor eenen korten tijt gewoont hebben, datse hare Geboden ter plaetse daer sy een Jaer ende dagh te voorens laetst gewoont hebben mede laten aenteyckenen, ende verkondigen naer behooren. -
- En daer van Attestatie over te brengen.		XI. Ende belangende de gene die hare Huwelijcx Proclamatien mede buyten de Stadt laten doen, sullen de voorsz. Commissarissen in margine van de respective Registers der Geboden, soo van de Nederduytsche, Walsche, als Engelsche Kercke, doen aenteyckenen, dat soodanige luyden gehouden zijn behoorlijcke Attestatie over de brengen, van datse hare Geboden buyten dese Stadt, in hare voorsz. laetste woon-plaetsen, sonder beletsel, gehadt hebben. -
- Geene persoonen aen te teyckenen dan een van beyden binnen de Stadt woonende, of binnen s'Jaers gewoont hebbende.		XII. Ende sullen de voorsz. Commissarissen niet vermogen de Geboden van de genen die beyde buyten dese Stadt woonen, alhier aen te teyckenen, ten ware dat ten minsten een van beyde Conthoralen binnen s'Jaers binnen dese Stadt, ofte de Vrydom van dien, hadde gewoont, in welcken ghevalle sy-luyden mede sullen vermogen der selver Geboden aen te teyckenen. -
- Te letten op de bejaertheyt van de Comparanten.		XIII. De voornoemde Commissarissen sullen noopende den ouderdom ende bejaertheyt de toekomenden Conthoralen ondervragen, ende niet vermogen op te teyckenen soodanige persoonen die sy sullen oordeelen ten regarde van hare Jaren, ofte andersins, niet Houbaer te zijn, maer sullen in sulcken gevalle daervan hebben te refereren aen den Burgemeesteren, ofte die van de Gerechte deser Stede. -
- Tijt voor de Weduwen om te hertrouwen.		XIV. Ende op dat de Huwelijcken in alle eerbaerheyt mogen geschieden, mitsgaders omme voor te komen ende te verhoeden alle onbehoorlijcke confusie, inconvenienten ende quæstien, de noopende de successie van de kinderen, ende andersins, soude mogen komen te ontstaen, sullen geene Weduwen binnen dese Stadt, ofte de Vryheyt van dien woonende, vermogen tot eenige andere Huwelijcken haer metter daet te begeven, nochte ten dien eynde hare Geboden doen aenteyckenen, verkondigen, nochte oock hare Trouw doen solenniseren, ten zy dat haer laetste voorgaende mannen, ten minsten den tijt van ses maenden daer te vooren overleden sullen zijn, het welcke de voorsz. Weduwen, poogende wederom te trouwen, met twee Getuygen, persoonen van goeden naeme ende geloove, den Commissarissen tot de Echt-saecken alhier gestelt, gehouden sullen zijn te bewijsen, ende te doen blijcken, aleer hare Geboden van de voornoemde Commissarissen sullen mogen opgeteyckent werden, ten ware dat de voorsz. Weduwen binnen de voorsz. ses maenden, van de vrucht daer van sy swanger gingen, waren verlost, in welcken gevalle het den voorsz. Weduwen sal vry staen, binnen de voorsz. ses maenden te trouwen, maer by-aldien de weduwen van hare laetst afgestorven mans bevrucht, ende binnen de voorsz. ses maenden van hare vrucht niet verlost en zijn, en sullen de selve oock naer het verloop van de voorsz. ses maenden haer tot geen ander Huwelijck mogen begeven, ten zy de selve alvoorens van de voorsz. Weduwen ende Getuygen die bevonden sullen werden in desen den voorsz. Commissarissen geabuseert, misleyt, ofte bedrogen te hebben, daer over arbitralijck gecorrigeert sullen werden. -
- Geene Geboden van 't Raet-huys ende in de Kercken te gelijck af te kondigen.		XV. De voorsz Commissarissen geene beletselen bevindende, sullen de versochte Geboden doen aenteyckenen, ende conform het versoeck, 'tzy van het Raet-huys, ofte in de Kercken laten verkondigen, sonder dat de selve Geboden te gelijck op 't Raet-huys ende in de Kercken sullen mogen verkondight werden, maer alleenlijck ofte op het Raet-huys ofte in de Kercken, ten fijne elck een het selve hoorende, ofte wetende, de redenen van oppositie tegens de voorsz. Geboden, indien hy eenige heeft, mach allegeren ende proponeren voor den Burgemeesteren ende Regierders deser Stede, de welcke naer het bevindt der saecke behoorlijck decideren, ofte de Geboden sullen doen ophouden, ofte haren voortganck laten hebben: ende sal by elcx der voorsz. Geboden gevoeght werden, het eerste, tweede, ende derde Gebodt, ende die gene de welcke bevonden sullen werden hare Geboden van het Raet-huys ende in de Kercken beyde te hebben laten verkondigen, sullen daer over arbitralijck gecorrigeert werden. -
- Huwelijck binnen een maent te solenniseren.		XVI. Welcke voorsz. aenteyckeninge der Geboden gedaen zijnde, sullen de voorsz persoonen den voorsz. Commissarissen belooven, datse tot solennisatie van haer Huwelijck, dat is, tot de Trouwe, sullen voorts varen, ten langhsten binnen een maent, naer de laetste gedane Proclamatie der Geboden, ten ware hen-luyden eenige merckelijcke ende wettige redenen ter contrarie mochte bejegenen, daer van sy-luyden voor den uytganck van de selve maent den voorsz. Commissarissen sullen moeten adverteren ende kennisse doen, omme der selver redenen gehoort, daer op by den gemelden Commissarissen sodanige resolutie genomen te werden als sy-luyden naer de gelegentheyt der saecke sullen oordeelen te behooren, ende de voorsz. Commissarissen daer inne merckelijcke swarigheyt bevindende, sullen alsdan het selve bekent maecken den Burgemeesteren deser Stede, ten eynde de selve daer op mogen disponeren naer behooren, van het welcke in de respective Registers van de Huwelijcxe Proclamatien goede aenteyckeninge sal moeten ghedaen werden, ende sullen die gene die bevonden werden hier tegens ghedaen te hebben, by die van de Gerechte deser Stede werden gemulcteert in een gelt-boete ten profijte van den Armen alhier ofte andersins naer de gelegentheyt der saecke arbitralijck gecorrigeert. -
- Plaetse om te trouwen.		XVII. Naer dat de Proclamatien ter voorsz. plaetse respectivelijck naer behooren ghedaen sullen zijn, sullen de voornoemde persoonen, volgens d'ordre, ghetrouwt werden, te weten, die hare Geboden in de Kercken ghehadt hebben, in de Kercken by de Dienaers des Goddelijcken Woorts, ende die hare Geboden van het Raet-huys hebben laten afkondigen, voor twee Schepenen op het Raet-huys deser Stede, op peyne, dat de Trouwen ende Huwelijcken andersins gedaen ende gesolenniseert, voor nul ende van onweerden werden gehouden, volgens de voorsz. Politijcque Ordonnantie van de Heeren Staten. -
- Geene persoonen in de Kercken haer Geboden hebbende gehadt, op't Raet-huys te trouwen.		XVIII Tot welcken eynde den Schepenen voornoemt by desen verboden wert te staen over de solennisatie van de Trouwe van eenige persoonen, ten zy de selve verklaren datse nergens anders dan op het Raet-huys hare Geboden hebben laten verkondigen, ende niet in de Kercken, 'tzy binnen dese Stadt, ofte daer buyten, ende indien de voorsz persoonen oock buyten dese Stadt hare Geboden gehadt hebben, sullen de selve aen den voorsz. Schepenen, voor date van het Trouwen, behoorlijcke Acte ofte Attestatie overbrengen, van dat hare publijcque plaetse daer toe geordonneert buyten de Kercke, sonder verhinderinge gedaen zijn. -
- Of op 't Raet-huys haer Geboden hebebnde gehadt, in de Kercken te trouwen.		XIX. Gelijck mede de Dienaers des Godlijcken Woorts, niet en sullen vermogen de Trouwe te bevestigen van enige persoonen, dan naer der selver voorgaende verklaringe, seecker zijnde datse nergens anders dan in de Kercken hare Geboden hebbende gehadt, ende by-aldien de voorsz. persoonen mede buyten dese Stadt hare Huwelijcxe Proclamatien hebben laten doen, soo sullen de Dienaers des Goddelijcken Woorts met de voorsz. bevestiginge van de Trouwe ophouden, tot dat hen-luyden by behoorlijcke Acte sal zijn gebleecken dat de voorsz. Geboden buyten dese Stadt oock in de Kercken aldaer, ende nergens anders, sonder verhinderinge zijn gedaen.