Keurboeken uit Limburg (B)

Zolder - 1561, 1765

Bewerkt door Mathieu Vandenbosch

Dit syn die jaercueren onder Zuylre.

1561.

1. Item den clockslagh na inhalt ziegel ende brieven.
2. Item den heeren hout te houwen op dobbel vii st. oeck na inhalt ziegel ende brieff.
3. Item een wieckende wonde staet op vii ½ schilsgulden.
4. Item een sypende wonde staet op twe reael.
5. Item een mess trecken oft een sweert op twee reael.
6. Item eenen vuystslach staet op vii st. altoes als der heer bewysen kan.
7. Item alde watergenge te vegen alst in der kercken geboden is dat die wateren mogen honnen ganck hebben ende gaen daer sij van auts hebben gegaen op drij alde grooten den heer alsoe deck als sij in gebreck bevonden werden.
8. Item die onrechte wegen gaen over der luyden erff oft coren daer geen wege gewoenlijck en sijn te gaen op drij alde groot den heer ende den man sijn scade vergouwen ende vintse der man selff ende coen is op zijnen eedt daer met sullen se overtuycht sijn oft vintse der vorster.
9. Item die gheenen straetvre en dede alst inder kercken geboden is op drij alde groot den heer ende alsoo deck als sy dat verboeren ende in gebreck bevonden werden.
10. Item een nachtscoet van buijten op vijff schillingen swert ende eenen man van binnen op eenen alden groten den heer, ende alsoe deck den man sijn scade vergouwen.
11. Item een dagelix scoet eenen man van binnen een halff buysch ende eenen man van buijten eenen halven alden groten.
12. Item die vercken te vingeren die inden coren gingen oft int brouck als dat inder kercken geboden is op eenen neijuwen boddr. ende also deck alsmen die vercken ongevingert vonde.
13. Item als die vercken ginghen op ander luijde erff metten dage op eenen alden groot den heer ende metter nacht drij alde groot.
14. Item die hout houwen op ander luijden erff op een boet van vii st. den heer ende den man sijn scade te vergouwen, vintse der man selff ende des coen weer op zijnen eedt, daermet souden sy vertuijcht sijn oft vint se der vorster.
15. Die thuijn breken op ander luijde erff op iij alde groot den heer ende man sijn scade te vergouwen ende met eenen man die coen weer op synen eedt sullen sij vertuycht syn oft vint se der vorster.
16. Die graess snyden op ander luyden erff op drij aude groot den heer ende den man sijn scade vergouwen, vintse der man selff ende des coen is op zijnen eedt daer met sullen sy vertuijcht syn oft vintse der vorster.
17. Die den anderen sculdich is van luyden van buytens dorps oft van binnens dorps tot eenen hollans gulden toe, daer voer mach die man doen panden als hij orloff heeft vanden heer oft den scoltet. Ende wert sake dat der geen die die scult sculdich is deenre scult nijet lijden en woude, dat hijse sculdich weer, bevondt men dan dat hijse sculdich weer soe sal hij sijn op een boet van vii st. aenden heer na onss banck recht.
18. Item die den anderen van luijden van binnens dorps quade onloeflijcke woerde geve, die te zijnre eeren wart gingen ende nijet en geloeffden die goet te doene op eenen reael den heer ende den man eenen reael dijen die quade woerde gegeven weren sonder argelist also wael eenen wijve oft knecht oft meijtsen als eenen man.
19. Die poet affhouwen op een boet van vii st. den heer ende met eenen man oft wijve sullen sij vertuijcht sijn oft metten vorster.
20. Honde te cortten op drij alde groot.
21. Die dobbelen op twe reael alst der heer bewijsen kan.
22. Item die men hout vonde dragen ende geen erff en conde geseggen daer hij dat hout gehaelt hedde, op drij auden groot aenden heer.
23. Item die op Colvoren heijken heij meijt oft torff sleet op drij aude groot den heer also deck als sy dat verbeuren.
24. Item die torve sleet ofte heij meijt op die heij ten hoeven vanden Zuijlre wege tot Zauwen brouck toe op drij alde groot den heer also deck als sij dat verbeuren noch oeck egheen coppel mastscaep metten anderen beesten op die gemeijnte doen hueden.
25. Item die groess meijt oft sleet in die straten alle Zuijlre doer en doer op drij alde groot den heer.
26. Item die met steenen werpen ende kerssen uut blasen op twee realen den heer ende met eenen man ende wijve sullen sy vertuycht sijn oft metten vorster ende die dat aenbrengt sal den vierden penninck hebben.
27. Item die sijn straetwegen nijet en hulp maken in sijnen heerwagen alst inder kercken geboden is op drij alde groot halff den heer ende halff den ghenen die die wege maken.
28. So wij beesten drijfft oft huet op dat vroendeken op die voert daer die gemeijnt den grontceijss van gilt; ende den grondceijss nijet en wilt helpen betalen op drij alde groot den heer also deck alst gebuert.
29. So wije scaepen huet op ander luijde erff sonder consent vanden luijden op drij alden groot den heer also deck alst gebuert, ende vintse der man selff met eenen man sullen sij vertuijcht sijn oft vintse der vorster.
30. Die vander Voert hebben in gesteijt so wy mest raept op die plaets daer sy ceys van betalen dat die vallen sal in dry auden groot.
31. Die van Viversel hebben in gesteyt so wy meijt in hon cuer heijde op i boet vn xv st. twedeil den heer,tderde deel den aenbrenger.
32. Anno xli opt jaergeding is in gesteyt dat nyemants buytens luydes huyser verhueren en sal, die geen lantwinninge en halden op een boet van xii st. so wael te verbuerennden ghenen deyt verhueren als dyt hueren, ende die sulcke huysen besitten sullen die ruymen binnen sess weken, ende oft sy sulcx nyeet en doen die sess weken verstreken sijnde sullen dan bruecken naeden eersten versueck twe boeten van vii st. Ten tweden versueck dry boeten ende ten vierden oft yemants daer over presumeerden te blyven, dyen sal der heer moegen htaentasten ende straffen nae recht als overtreders der geboden ende overgeven der gemeynten.
33. Anno xliii opt jaergeding die vander Voert ontcueren hon heye totten vorsten bergen toe ende tot Stynen in die Koe ende voertaen ontcuerene sy dat mest rapen dat een yegelick sal moegen rapen.
34. Anno xlv opt jaergeding die vander Voert cueren hon vroente dat daer nyemant meyen oft steken en sal ende daer op nyemant mest rapen en sal op vi auden groot deen deel den heer dander der kercken ende dat derdedeel den aenbrenger.
35. Anno xlvi opt jaergeding die vander Voert cueren hon heye totten witten bergen toe op thien st. eendeel der heer, dander der kercken ende tderdendeel den aenbrenger, ende dat nyemant ganss halden en sal dan opt sijn, op gelycke bruecken.
36. Anno xlvii opt jaergeding die vander Voert hebben ingestelt dat die scaep van ..elen ende andere buesten van honre heyen daer sy honnen reyss aff gelden blyven sullen op vi groot deen deel den heer, dander deel der kercken ende dat derdedeel den aenbringer ende dat sy daer oock geen mest rapen en sullen op die selff brueck.

Bron: Rijksarchief Hasselt, Schepenbank Zolder, Gichten, inv. nr. 21, folio 10 v°-11 v°.

 

25 november 1765.

1. Diegheene op den klockslag, (welcken sonder oorsaek ende nootsakelijkheijt gemijnelijk niet en gebeurt,) 'tzij op 't jaergeding oft andere tijden des van 's heeren wegen gecommandeert sijnde oft door de borgemeesters tot nootsakelijcke voorstellinge en deliberatie der gemeijntesaken aengecondigt, niet en compareert, sal verbeuren jeder reijse aen den heer of sijnen officier twintig stuijvers brabants.
2. Diegheene mankeeren des heeren hout te binden op behoirlijcken tijt en voor sooveel volgens oude gewoonte verschult sijn, sullen eensgelijx verbeuren jeder reijse een boete van twintig stuijvers aen den heer oft sijnen officier.
3. Van eenen vuistslag oft publike scheldwoorden sal den delinquent jeder reijse verschuldt sijn aen den officier, soo hij 't bewijsen kan, een en twintig stuijvers brabants, sonder praejudicie der geledeerde partije haer recht.
4. Diegheene den anderen injurieuse woorden toespreekt, sal verbeuren jeder reijse aen den officier twintig stuijvers, boven captiveering des gemoet van die geinjurieerde partije.
5. Dengheenen die in faut sal bevonden worden die beken oft alde waterloopen behoirlijck te vaegen binnen vijfthien dagen, naerdat sulckx in der kercke oft opt gewoonelijcke maniere geboden is, (opdat alle watergangen in hunnen ouden cours niet belet ende den heere des waters, alsoock de particuliere in hunnen erffven niet beschaedigt woorden, faut van behoirkijcke diepte ende weijdte), sal verbeuren jeder reijse dat hij in gebreck bevonden woort tegen sijn erve een boet van twintig stuijvers aen den officier, boven vergoeding van eventueele schaede aen eenige partije veroorsaekt.
   Ende vijfthien dagen naer de publicatie sal 't den officier toestaen de visitatie te versoeken van die Heeren Schepenen om die gebreckelijcke summairlijck te oordeelen.
6. En sal den officier bovendien 15 dagen naer die visitatie ten last van die gebreckelijcke partije die beeken en waterloopen moghen doen vaegen en hen behoirlijcke diepte ende wijtde geven op dobbel daghuere en den gebreckelijcken daervoor moghen panden naer een enckele conde van acht dagen sonder voordere rechtsformaliteijten.
7. Die onregte wegen gaen over ander luijden erff, daer geen publike voetpadt gaet, sal oft sullen verbeuren jeder reijse thien stuijvers aen den officier, ende over die graenen dobbel, (ten waere onmogelijk was door de straeten te gaen om die groote waters oft sneeuw), en sullen die gebreckelijke overtuijght sijn door den eijgenaer oft eenen anderen, man oft vrouwpersoon, coen sijnde, op hunnen eedt oft door den gerichtsbode ende bovendien gehouden sijn den man sijn schaede te vergoeden oft deswegens te captiveeren, 'tzij minnelijk, 'tzij bij gewijsdom van den richter.
8. Dengheenen oft diegheene sullen bevonden worden op ander lieden erff houdt te cappen oft thuijnen breken oft gaars wegnemen, (boven vergoeding van schade aen partije), sullen arbitrairlijck gestraft worden bij crimineele actie, gelijk voor alle andere dieverije, volgens landts wetten.
9. Die bevonden worden gras te snijden oft plucken op jemants ander erff sonder permissie van den eijgenaar, sullen vervallen in een amende van twintig stuijvers aen den officier, boven reparatie van schaede, en sullen overtuijgt wesen soo bij den 7de artikel, en voor die tweede reijse dobbel, soo binnens jaer gebeurt, sullende de ouders voor hunne kinderen ende de meesters voor hunne domestiken responsabel wesen.
10. Diegheene bevonden worden oft overtuijgt sijn poten oft jonge boomkens af te cappen oft oock opgaende boomen te schenden met kerven, 'tzij op de gemeijne straeten oft anderlie erffven, sullen verbeuren aen den heer oft sijnen officier vijfthien guldens brabants, waervan een derde deel voor den aenbrenger, boven vergoedeing van de schaede, en sullen overtuijgt sijn met eenen man oft vrouwpersoon staende ter goeder naem en faeme en sulx op hennen eedt draegende oft tuijgende oft vind se den gerichtsdienaer, en voor de tweede reijse sullen arbitrairlijk bij criminele actie beklaegt ende gestraft worden, bij soo verre d'heer officier proberen can.
11. Item, diegheene bevonden worden hout te dragen sonder erff te konnen aenwijsen waer sij sulx gekapt hebben, sullen verbeuren twintig stuijvers aen den officier voor d'eeste reijse en voor de tweede reijse dobbel en voor de derde mael onderworpen te sijn aen arbitraire straff van den richter, en sullen die delinquenten overtuijgt wesen als bij den naest voorgaenden artikel voor de twee eerste reijsen en voor de derde reijse soo 't den heer oficier in 't recht proberen kan.
12. Diegheene in faut bevonden worden van in hennen heertwagen de gemeijne wegen oft straeten te helpen maken en dat met alsulcke wapenen als 't geboden is op gewoonelijcke daegen, als sijnde alle saterdaegen tusschen Pinxten en St.-Jan oft andersints als 't noodig is, ende van 's heeren wegen tot gemeijn commoditeijt geordonneert wort, sullen ieder reijse verbeuren eenen gulden brabants aen den officier. Sullende die gespan hebben; soowel met ossen als met peerden moeten vaeren tot reparatie der weghen, soo te verstaen dat bij geva men om de grootte hitte met ossen op gestelde ure niet vaeren konde, dat dese sullen volstaen met op een andere ure en tijd naer believen van den officier oft borgemeester te vaeren, soo te verstaen dat alle onderdaenen sullen gehoorsaemen aen de respective borgemeesters en rotmeestes van jeder wagen, waer hun het werck sal aengewesen worden.
13. Diegheene met schaepen hoeden op ander lieden erven, 'tzij in hout, graen, oft gras,'t ghans jaer door sonder speciael consent oft toelaetinge der eijgenaers, sal verbeuren jeder reijse aen den officier twee guldens brabants en den bode oft aenbrenger thien stuijvers boven vergoeding derschaede, en sal oft sullen overtuijgt sijn met den gerichtsdienaer oft jemant anders, 'tzij mans of vrouwpersoon, op hunnen eedt coen sijnde, sullende den meester voor sijnen knegt, dienstmeijt of kinderen staen en mogen aengesproken worden, behoudens sijn regres, soo eenigh heeft, tegens sijne domestiken.
14. Die gemeijntenaern van alle wagens vernieuwende den artikel hender alde jaerkeuren van 1567, hebben eenpaerlijk raedsaem gevonden van bij desen te keuren hunne gemeijne straeten en vreunten ten opsigt der schaepen, soo te verstaen dat van helf meert tot St.-Relijns, wesende den eersten october, niemant met schaepen daerop sal hoeden, te weeten binnen de hameijen, op een amende van dertig stuijvers en thien stuijvers voor den aenbrenger. En in geval sij over de straeten drijvende vrijwillig oft hertneckelijk daer blijven hoeden, niettegenstaende hun van de naebueren oft jemant uijt hennen wagen verboden wort, sullen dobbel amende als voor betaelen en met den gerechtsdienaer oft eenen man oft wijve van goede faem sullen de schaephoeders overtuijgt wesen ende meesters sullen responsabel wesen voor henne herders (salvo regressu).
15. Oock sal eenjeder gehouden wesen henne erven ter straeten liggende behoirlijk te vreën en op te maken om 't overloopen der beesten, peerden en schaepen te beletten, mede het overhangende hout af te cappen, jeder tegen sijn erff, waer nodig, opdat niemant daerdoor beschadigt en worde, daerlangs voerende met vruchten, hoije, etc. op pene van twintich stuijvers te verbeuren aen den schouteth van jeder besonder erff, naedat den straetvreë op gewoonelijcke maniere geboden sijnde, door 't gericht bij gehoirlijcke visitatie daerin sullen gewesen oft in faut verklaert sijn.
16. Voorders om de goede policie beter te onderhouden en dat den eenen door den anderen niet en wort beschadigt, faut van behoirlijk openen der hoolen, grachten en waterloopen, wort bij d esen eenpaelijck ingestelt door de gansche gemeijnte met alle heerwagens ofte gehuchten dat den eenen den anderen moet water ruijmen volgens recht ende billigheijt ten allen tijde waer noodig, sullende de onwilligen oft diegheene in faut worden bevonden jeder reijse vervallen in een amende van twintig stuijvers, boven de schaede aen de lijdende partije te vergoeden; selfs sal den officier geauthoriseert wesen de delinquenten voor wes voorschreven te panden naer een enckele conde van drij daegen op versoeck van een clagende partije en soo noodig naer desen tijdt de faut selfs doen repareeren op cost van den onwilligen ende bij aldien den gebreckelijcken buijtens lands oft jurisdictie woonde oft niet pandig en waeren, dat den schouteth de schaede, costen en amende soo voor reele actie oip den grond sal mogen verhaelen, alles sonder prejudicie der actie competerende aen de klaegende partije selfs.
17. Gemerkt onder de wilde dieren in desen lande de wolven de meeste schaede toebrengen, soo is't vastgestelt door de gemeijnte dat dengheenen van de onderdaenen deser gemijnte eenen wolf sal geschoten oft met andere instrumenten gedoodt oft gevangen hebben binnen den lande van Vogelsanck van de borghemeesters van den dorpwagen sullen bekomen, mits aen 't geheele corpus sulx in rekeninge te brengen, viertig stuijvers ende van eenen nest jonge wolven, soo meer als eenen is, dobbel, ende aen de vreemdelingen van eenen wolf thien stuijvers eens door 't geheel corpus te betaelen als voor. Ende desen aengaende sal men met de andere gemeijntens deser heerlijkheijt handelen op den selven voet als sij sullen doen ten opsicht van dese gemeijntenaeren rakende de wolven.
18. Item is door dese gemeijnte oft geheel corpus van Zolre bij desen gereguleert dat dengheenen oft degheene sullen bevonden worden met peerd oft horenbeesten te hoeden in ander lieden erven, selfs op die door de gemeijnte beseten oft desolaet liggende, sullen jeder reijse verbeuren twintig stuijvers brabants ende met eenen man, 'tzij den eijganer , gerichtsdienaer oft een ander, 'tzij man oft vrouw, sulx op hunnen eed draegende, sullen sij overtuijght wesen en den meester sal voor sijne domestiken responsabel wesen, alsoock de ouders voor henne kinderen, boven de schaede aen die geledeerde parije te vergoeden, ende bij nacht dobbel boete, soo voor, en sal den eijgenaer selfs en alle en jedere beesten moghen panden en brengen ter plaets van hechtenisse door den officier te stellen oft te assigneeren.
19. Item, dat niemant sonder lanterne, bedeckden pot oft andersints met onvoorsigtigheijtn oft perijkel en sal vuer halen bij de naebueren, daer de huijsen dicht bij malcanderen staen, op een boete van derti stuijvers aen den officier, waervan een derde deel aen den aenbrenger, en sullen overtuijgt sijn als voor.
20. Item dat niemant op heerbaenen en publike straeten den wegh sal besluijten met groote mesthoopen, aerde, hout oft andersints, de passagie belettende, op een boete van 20 stuijvers voor den officier jeder reijse te verbeuren.
21. Wort bij desen door de gemeijnte en alle gehuchten of heerwagens van Zolre den artikel van 1604, 22 november, op jaergeding ingestelt, vernieuwt, te weten om te voorkomen dat de gemeijnte oft armentafel niet en worde verachtert door de vreemdelingen die sich hier komen planten door een onverdragelijk misbruijk door 't verheuren der huijsen en erven aen buijtelieden, alhier niet geboortig, doch geerfft. Waerom wort serieuselijk vastgestelt ende geordoneert dat niemant aen sulcke vreemdelingen huijs oft erven sal moghen verhueren, tensij met consent van den Eerweerdigen Heer Pastoor en Heeren Schepenen van Zolre als principale mombers der inkomsten van de armen. En sal den verhuerder daerenboven in cas van toestemminge der voorschreven heeren noch moeten borgh stellen onder dese jurisdiuctie voor alle eventuele schaede, die door dese vreemde huerlieden aen geseijde armertafel oft gemijnte mochte toekomen, ter somme van seshondert guldens brabants luijx en dat bij publiken act scabinael.
    Vangelijcken ook diegheene vreemde lieden in hun huijs sullen aennemen en ophalden, waerdoor armertafel soude konnen belast worden met eventueele arme kinderen, sullende de goederen en renten van alsulcke verhuerders en ophalders daervoor verobligeert wesen en blijven om door die gemeijnte en armenvoorgangers voor alsulcken last hun verhael daeraen te hebben, alsmede de oncosten ten dien eijnde door de borgemeesters oft hennen dienaer te doen staen ten last der verhuerders.
    Ende bij faut van wes voorschreven, de vreemde huerlingen sullen op een enckele aenconding door den gerichtsdienaer inwendig acht acht dagen moeten ruijmen en uijt den dorpe vertrecken, op poene van vereurte hender haevelijcke effecten en goederen ten profijt der armen van Zolre oft heerwagen, daer sij sich ophalden sullen ende bij verdere wederspannigheijt sal sulcken vreemdeling oft vreemdelingen als overtreders der heerlijcke ordonnantiens arbitrairlijck gestraft worden, soo verre het recht vermagh, alles oock relativelijck tot den lesten der seven artikels a° 1664 door onsen Genaedigen Heere vergunt, welcken alhier voor geinsereert gehouden wort.
22. Is gestatueert dat niemant sal ruijge schaepen oft ruijge peerden mogen halden ende bij geval sulcke hebbende, nieet en sal meughen over de straeten drijven, veel weijniger laeten weijden, op poene van vijfthien guldens amende, een deel aen den officier, een deel aen den armen en 't derde deel aen de kercke alhie, en sal gehouden wesen dese schaepen of peerden op sijn eijge erff te halden tot den tijd hij dieselve sal konnen quijt worden oft verkoopen.
23. Item is oock door de heele gemeijnte met alle gehuchten verdraegen en geordonneert dat eenjeder die gespan houd, 'tzij met ossen oft peerd, met een ledder van sesthien sproten moet versien zijn en besorgen om in de tijd van brand, daer den almogende ons alle wilt van behoeden, sigh daermede te konnen bedienen, op een amende van twintig stuijvers aen den heer oft sijnen officier, ten last van die in gebreck gevonden word.
24. Is oock geordonnert dat niemant op de straeten magh hoeden met peerd oft horenbeesen, tenzij behoirlijck gehempt oft geknijband, ten hoogsten 2 ½ voeten lanck, op een amende van 20 stuijvers aen den officier en thien stuijvers aen den bode oft aenbrenger.
25. Om alle perijkelen te voorkomen van raesende honden wort van onsen genaedigen Lansheere geordonneert dat diegeene wiens hond oft honden gebeten sijne, dieselve datelijk sullen doen met den sleutel, geweijt ter eeren van den Heijligen Hubertus, en daernae noch drij weken gebonden worden, op een amende van drij guldens aen den officier.
26. Item, soo iemant bij ongeluck bestolen wiert bij dag of bij nacht, 'tzij in peerden, andere beesten oft meubels, en daerover alarm maekde met den horen of andersints, sal het geheel rodt waeronder sulx gebeurt datelijk assistentie doen en naervolgen, op poene van drij guldens boet te betaelen aen den heer of sijnen officier.
27. Item, aengesien groote clachten comen dat vele menschen met den avond oft snachts met licht sonder lanterne in stallingen oft schuere met aldergrootste perijkel gaen dorssen, wannen, scherfven oft eenig ander werck doen, soo is eendrachtelijk ingestelt en verboden dat in toekomende niemant meer met licht sonder lanterne in stal, scobb oft schuere sal gaen met dena vond oft snagts, op een amende van drij guldens brabants d'eerste reijse te verbeuren aen den officier en voor de tweede reijse drijdobbel ende met eenen mans of vrouwpersoon, staende ter goeder fame, sullen de gebreckelijke overtuijgt wesen oft vind se den gerichsdienaer.
28. Item, wie door gaers gaet en dieselve openlaet, sal vallen in een boet van drij alde grooten ende overtuigt wesen als voor.
29. Wort van 's heeren wegen ingestelt dat alle jaeren op bequamen tijd door den officier oft sijnen bode sal gepubliceert worden op gewoonelijcke maniere dat eenjeder sijn schouw sal vaegen en keeren en ook de ovens en smissen sal onderhalden, opdat daer geen perijkel oft ongeluck door kome, en naer den sonnenonderganck den oven niet ontsteken, tenzij in noodt sijnde sulx geschiede met consent an drij naeste gebueren ten opsicht dergheene woonen daer meer huijsen staen. En wie 14 dagen aer de publicatie, wanneer de gerichteijcke visitatie eest en sal mogen geschieden, sal in faut bevonden worden, sal verbeuren jeder reijse van jeder schouw, smis oft oven drij guldens, twee voor den officier en eenen voor de kerk, en bovendien sal den gebreckelijcken binnen drij dagen naer de visitatie die ovens oft schouwen moeten in staet stellen en behoirlijk repareeren op dobbel amende als voor ende bovendien op dobbel dagloon daerin vorsien worden door den officier met overstaen en toestemmen des gericht ende voor alles welck en eventueele costen de defaillant sal moghen gepand worden als voor dorpschatt sonder eenige formaliteijt van recht dan een enckele conde en expositie aen den gereche omdat partije niet worde geobrueert met voordere costen.
30. Is oock door bevel van onsen genadigen Heere ende toestemmen van de gemeijnte van heel Zolre en aenhoorende gehuchten gestatueert dat niemant met een toebaxpijpe in den mond sal moghen gaen 'tzij in stal, schuere oft elders daer perijckel kan van comen, selfs nimmermeer met de aengestoke pijp in den mond ontrent de huysen over straet sal moghen gaen sonder decksel op om also alle gevaren te voorkomen, op poene van jeder reijse te verbeuren drij guldens, eenen den officier, eenen den aenbrenger ende den derden gulden voor den armen, ende met eenen eerlijcken mans of vrouwpersoon sal eenjegelijck overtuijgt wesen.
31. Item wort door de gemeijnte geordonneert dat niemant sal duijven halden als onse genadigen Grondheer alleen, tenwaer een coppel oft twee huijsduiven voor sijn plaisier, op een amende van drij guldens.
32. De gemeijntenaers van gansch Zolre met toestemmen der Heeren Schepenen hebben eenpaarlijk geordonneert dat niemant op ander lieden erven, tenzij met permissie der eijgenaers, sal moghen looveren oft blaederen streepen oft in de hoolen vergaederen en wegdraegen, op een boete van twintig stuijvers aen den officier, boven de vergoeding der schade en captiveringe des gemoets van den eijgenaer der erff, alwaer soude bevonden oft betrapt worde en met eenen man oft vrouwe, ter goeder faeme, selfs met den eijgenaer sullen de delinquenten overtuijgt wesen of met den gerichtsdienaer.
33. Oock op volle vergaederinge is geordoneert dat jeder sijn asschen sal uijtdraegen twintig voeten van sijn huijsinge, tenzij waer geene plaets en is om de dichtgelegentheijt der huijsen, sullen dieselve wel gedeckt worden met aerde oft andersints versien om alle perijkelen en ongelucken te praevenieeren, op een boete van twee guldens aen den scholtus, en sullen overtuijgt sijn soo bij den naestvoorigen artikel.
34. Item, dat niemant de gemeijne wegen met doorsteken van riolen, beeken, grachten, dammen oft andersints magh bederven, verachteren, oft daerdoor oorsake geven dat de publike wegen oft voetpaeden onbruijckbaer worden, op poene van jeder reijse te verbeuren dertig stuijvers amende voor den officier en aen den gerechtsdienaer oft aenbrenger thien stuijvers, sullende den gebreckelijcken met eenen man oft vrouwpersoon van eerlijcke naem ende faem overtuijgt wesen.
35. Item, bij soo verre onverhoopt eenige goddeloose ouders, 'tzij vaeder oft moeder haer kind oft kinderen verlaetende sigh vluchden oft vertrocken uijt dese parochie oft dorp van Zolre en appenditien en alsoo die verlaetene kinderen ten last der armertaefel bleven, is bij authoriteijt van onsen genaedigen Landsheere ende toestemmen der gerechte en gansche gemeijnte met allen aenhoorende gehuchten bij desen gestatueert dat sulcke ongeluckige ouders oft gevluchde vaeder oft moeder sullen voor vijfthien jaaren gebannen sijn uijt deses dorpe ende bij aldien eenigen ondersaet praesumeerden sulcke boose ouders wederom komende in hun huijs te nemen oft hen huijsinge oft deel derselve quamp te verhueren aen dese, sal sulcken verhuerder alle weken verbeuren twee guldens brabants, half aen den heer oft sijnen officier en half aen den armen, waervoor alle weken sal konnen gepand worden, 24 ueren naer een enckele advertentie met prompten omslag, als voor landstaxen en princegabellen, dorpschat oft andersints sonder eenige rechtsformaliteijt, ende bij soo verre sulcke ouders selfs een huijs oft wooninge hadden onder dese jurisdictie hun toebehoorende, sal den heer oft sijnen gecommiteerden officier met reele actie voor alle fauten, soo voorschreven, sijn verhael moghen nemen, ten waer sulcke delinquenten of wedercomende vaeder of moeder voor alle costen den armen schadeloos stelde en met die voorgangers der armen deswegens captiveerde en alsoo van den heer gratieuselijk geabsolveert wierden.
36. Eensgelijx, diegheene eenig vrouwpersoon, buijten den echten staat bevrucht sijnde of selfs naer het baeren met een bastard kind buijtens dorpe bejaegt, sullen in hun huijs innemen of wooninge verleenen,'tzij vaeder of moeder oft jemants ander, sullen alle weeken ook verbeuren twee guldens, soo voor sonder remissie te betaelen, ten waere sulck vrouwpersoon of jemant in haeren naem genoegsaeme borg stelde voor de wet tot geheele voldoeninge en ontlastinge van den H. Geest of armentafel.
37. Aengesien dickwijls in den oosttijd wort over de oogsters geklaegt, soo wort generalijck verboden dat niemant sal moghen oogsten op 't veld voordat de graenen van 't landt sijn, ten waere met expressen toelaetinge der eijgenaers, op een boete van twee guldens voor den officier, waervan thien stuijvers voor den aenbrenger, en sullen overtuijgt sijn soo voor.
38. Wort ook verboden dat niemant onder den godsdienst sal moghen tappen oft schincken op sondagen of heijlige daegen aen jemant der ondersaeten oft in herbergen drincken, op een amende van drij guldens te betaelen door den herbergier ende ook sooveel door den drincker, waervan een derde deel voor de kercke, 1/3 voor den officier en 1/3 voor den aenbrenger, en sullen die gasten en herbergier overtuijgt sijn met eenen mans of vrouwpersoon ter goeder faem.
39. Item, dat niemant tot bessemen, dackgeerden oft banden sal moghen kappen oft snijden op anderlie erven, tenzij met verlof en speciael toelaetinge der eijgenaers, op een boete van dertig stuijvers jeder reijse te verbeuren waervan aen den heer of sijnen officier 20 stuijvers en 10 stuijvers voor den bode oft anderen aenbrenger, en sullen die delinquenten overtuijgt wesen met eenen mans of vrouwpersoon, staende ter goeder name en fame boven die vijfthien jaeren oudt sijnde, alle boven de vergoedinge der schaede aen den eijgenaer.
40. Item, dat diegheene bevonden oft betrapt worden met steenen oft andere materialen te werpen door de vensters of glaesen ofte andere affronten aen de huijsen deden, 'tzijnbij dag of bij nacht, sullen boven vergoeding der schaede en affront aen partije arbitrailijck als straetschenders gestraft worden volgens landswetten, soo ook wie 's avonts kerssen of lampen sal uijtblaesen oft uijtslaen in anderlie huijsen.
41. Item, die groote onloffelijcke en scandaleuse woorden in geselschappen spreekt oft swaeren eed sweerde, 'zij bij Godt oft sijne heijligen buijten recht ofte blasphemeerde, sal verbueren jeder reijse twee guldens aen den heer oft sijnen officier.
42. Item wort ook straffelijk verboden dat niemant met snaphaen oft andere dergelijcke instrumenten sal schieten bij dage oft bij nachte sal schieten ontrent de huijsen, opdat daer geen ongeluk door kome en niemant door sulcke moetwiiligheijt door alteratie geincommodeert en ontrust worde, op een boete van drij guldens, waer aen den officier 2/3 en 1/3 voor den aenbrenger, en sullen overtuigt wesen soo voor met een mans of vrouwpersoon, staende ter goeder naem en faem .
43. Item, dat eenjegelijk in dese jurisdictie sal moeten observeeren en gebruijcken in 't verkoopen Hasseltsche maeten en gewichten, op poene van volgens recht en landswetten gestraft te worden bij aldien bij gerichtelijcke visitatie, van 's heeren wegen te geschieden, sal oft sullen betrapt worden ofte in faut bevonden.
44. Item wort bij desen geordonneert dat diegheene leem graeven ontrent de heerbaenen en publike straeten aenstonts de kuijlen sullen moeten vullen en gelijk maken opdat die gemeijne wegen niet en worden beschadigt ende belet en niemant aen eenig ongeluck daerdoor onderworpen zij, op een boet van 20 stuijvers.
45. De gehuchten van Ter Bockt en Viversel hebben goet gevonden henne gemijne straeten en vroenten te conserveeren tot weijland voor de horenbeesten en peerden, alleen soodanig dat niemant daerop sal moghen stalstrijesel haelen, lappen oft risschen, selfs gheen dackrisschen binnen de hameijgrachten, op een amende van dertig stuijvers voor den officier waervan een derde deel voor den bode of aenbrenger, en sal een jeder met eenen eerlijcken mans oft vrouwperoon overtuijgt wesen.
46. Die gemeintenaern van den dorpwagen, Voortwagen, Balreberg en Stocroije houden hunne gemijne straeten en vroenten vrij en gekeurt dat niemant daerop sal moghen stroijsel haelen 'tzij aerde, lappen of risschen, dan alleenlijck de noodige dack oft vorstrisschen.
47. De gemeijnte met alle aenhoorende gehuchten en met consent van onsen genaedigen heere, vernieuwende den artikel de a° 1586, op volle jaergeding ingestelt ten opsigt der dienstboden, hebben eenpaerlijk vastgestelt en geordoneert om te vookomen die abuesen, diewelcke de dienstboden begaen met hun dickwilder te verhueren en den weurdel aen den eersten meester daer sij van gehuert sijn weder te draegen, door welcken onrechten middel veele menschen becort worden, dat alle dienstboden sullen gehouden wesen hun vol jaer uijt te dienen bij alsulcken meester oft meestresse, daer hij eerst van geheurt en verweurdelt sijn, soo te verstaen dat niemant mag sonder wettige oorsake of met verlof van hunnen meester binnens 'sjaers uijt hennen dienst gaene oft sigh voort verhueren en bij eenen anderen meester verweurdelen, op een amende van ses goutguldens, een deel aen den heer oft sijnen officier, een deel der kercke en een deel voor den meester oft meestersse, die daerdoor becort wort, en daerenboven drij jaeren uijt den lande gebannen te sijn.
48. Item, dat niemant onder dese jurisdictie eenige bedelaers, vagebonden oft suspecte persoonen sal moghen ophalden oft logeeren, op een boete van fijff guldens d'eerste reijse en voor de tweede reijse dobbel ende voor de derde mael betrapt wordende, sal sulcken ophalder verbeuren aen den heer oft sijnen officier ses goutguldens ende bij soo verre sulcke peroonen jevers met gewelt wilde logeeren, sal den hospes des huijs verplicht wesen sulx aen den heer officier ofte capiteijn adverteeren, op pene soo voor.
49. Item wort mits desen geordoneert dat eenjeder sijnen put oft putten, ontrent sijne huijsing gelegen, sal moeten versien om alle perijkel te voorkomen met een putcuijpe, ten minsten 2 ½ voeten hoog, op een boete van een 30 stuijvers voor den heer oft sijnen officier.

Alle welcke artikelen op volle jaergeding aen alle de gemeijntenaeren van Zolre en afhangende gehuchten oft heerwagens bij klockslag specialijk vergaedert door mij, ondergeschreven notaris en secretaris der gerechte van Zolre desen 25ste novembre 1765 ten overstaen van Srs. J. Augustinus Tilens, scholtus en schepen, Mr. Joannes Nijs, P. Nicolaij, H. Joseph Nijs, P. Pelsers en J. Willems, alle schepenen der voorschreven gerechte, distinctelijk en publikelijk sijn voorgelesen ende sonder de minste contradictie eenpaarlijk door alle en jedere onderdaenen deser jurisdictie van Zolre geaccepteert ende voor goet gehouden.

Bron: Rijksarchief Hasselt, Schepenbank Zolder, 18de eeuws afschrift, inv. nr. 51 en 52.

Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2003

 Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net