Keurboeken uit Limburg
(B)
Zolder - 1561,
1765
Bewerkt door Mathieu
Vandenbosch
Dit syn die jaercueren onder Zuylre.
1561.
- Item den clockslagh na inhalt ziegel ende brieven.
- Item den heeren hout te houwen op dobbel vii st. oeck na inhalt ziegel
ende brieff.
- Item een wieckende wonde staet op vii ½ schilsgulden.
- Item een sypende wonde staet op twe reael.
- Item een mess trecken oft een sweert op twee reael.
- Item eenen vuystslach staet op vii st. altoes als der heer bewysen kan.
- Item alde watergenge te vegen alst in der kercken geboden is dat die
wateren mogen honnen ganck hebben ende gaen daer sij van auts hebben gegaen
op drij alde grooten den heer alsoe deck als sij in gebreck bevonden werden.
- Item die onrechte wegen gaen over der luyden erff oft coren daer geen wege
gewoenlijck en sijn te gaen op drij alde groot den heer ende den man sijn
scade vergouwen ende vintse der man selff ende coen is op zijnen eedt daer
met sullen se overtuycht sijn oft vintse der vorster.
- Item die gheenen straetvre en dede alst inder kercken geboden is op drij
alde groot den heer ende alsoo deck als sy dat verboeren ende in gebreck
bevonden werden.
- Item een nachtscoet van buijten op vijff schillingen swert ende eenen man
van binnen op eenen alden groten den heer, ende alsoe deck den man sijn
scade vergouwen.
- Item een dagelix scoet eenen man van binnen een halff buysch ende eenen
man van buijten eenen halven alden groten.
- Item die vercken te vingeren die inden coren gingen oft int brouck als dat
inder kercken geboden is op eenen neijuwen boddr. ende also deck alsmen die
vercken ongevingert vonde.
- Item als die vercken ginghen op ander luijde erff metten dage op eenen
alden groot den heer ende metter nacht drij alde groot.
- Item die hout houwen op ander luijden erff op een boet van vii st. den
heer ende den man sijn scade te vergouwen, vintse der man selff ende des
coen weer op zijnen eedt, daermet souden sy vertuijcht sijn oft vint se der
vorster.
- Die thuijn breken op ander luijde erff op iij alde groot den heer ende man
sijn scade te vergouwen ende met eenen man die coen weer op synen eedt
sullen sij vertuycht syn oft vint se der vorster.
- Die graess snyden op ander luyden erff op drij aude groot den heer ende
den man sijn scade vergouwen, vintse der man selff ende des coen is op
zijnen eedt daer met sullen sy vertuijcht syn oft vintse der vorster.
- Die den anderen sculdich is van luyden van buytens dorps oft van binnens
dorps tot eenen hollans gulden toe, daer voer mach die man doen panden als
hij orloff heeft vanden heer oft den scoltet. Ende wert sake dat der geen
die die scult sculdich is deenre scult nijet lijden en woude, dat hijse
sculdich weer, bevondt men dan dat hijse sculdich weer soe sal hij sijn op
een boet van vii st. aenden heer na onss banck recht.
- Item die den anderen van luijden van binnens dorps quade onloeflijcke
woerde geve, die te zijnre eeren wart gingen ende nijet en geloeffden die
goet te doene op eenen reael den heer ende den man eenen reael dijen die
quade woerde gegeven weren sonder argelist also wael eenen wijve oft knecht
oft meijtsen als eenen man.
- Die poet affhouwen op een boet van vii st. den heer ende met eenen man oft
wijve sullen sij vertuijcht sijn oft metten vorster.
- Honde te cortten op drij alde groot.
- Die dobbelen op twe reael alst der heer bewijsen kan.
- Item die men hout vonde dragen ende geen erff en conde geseggen daer hij
dat hout gehaelt hedde, op drij auden groot aenden heer.
- Item die op Colvoren heijken heij meijt oft torff sleet op drij aude groot
den heer also deck als sy dat verbeuren.
- Item die torve sleet ofte heij meijt op die heij ten hoeven vanden Zuijlre
wege tot Zauwen brouck toe op drij alde groot den heer also deck als sij dat
verbeuren noch oeck egheen coppel mastscaep metten anderen beesten op die
gemeijnte doen hueden.
- Item die groess meijt oft sleet in die straten alle Zuijlre doer en doer
op drij alde groot den heer.
- Item die met steenen werpen ende kerssen uut blasen op twee realen den
heer ende met eenen man ende wijve sullen sy vertuycht sijn oft metten
vorster ende die dat aenbrengt sal den vierden penninck hebben.
- Item die sijn straetwegen nijet en hulp maken in sijnen heerwagen alst
inder kercken geboden is op drij alde groot halff den heer ende halff den
ghenen die die wege maken.
- So wij beesten drijfft oft huet op dat vroendeken op die voert daer die
gemeijnt den grontceijss van gilt; ende den grondceijss nijet en wilt helpen
betalen op drij alde groot den heer also deck alst gebuert.
- So wije scaepen huet op ander luijde erff sonder consent vanden luijden op
drij alden groot den heer also deck alst gebuert, ende vintse der man selff
met eenen man sullen sij vertuijcht sijn oft vintse der vorster.
- Die vander Voert hebben in gesteijt so wy mest raept op die plaets daer sy
ceys van betalen dat die vallen sal in dry auden groot.
- Die van Viversel hebben in gesteyt so wy meijt in hon cuer heijde op i
boet vn xv st. twedeil den heer,tderde deel den aenbrenger.
- Anno xli opt jaergeding is in gesteyt dat nyemants buytens luydes huyser
verhueren en sal, die geen lantwinninge en halden op een boet van xii st. so
wael te verbuerennden ghenen deyt verhueren als dyt hueren, ende die sulcke
huysen besitten sullen die ruymen binnen sess weken, ende oft sy sulcx nyeet
en doen die sess weken verstreken sijnde sullen dan bruecken naeden eersten
versueck twe boeten van vii st. Ten tweden versueck dry boeten ende ten
vierden oft yemants daer over presumeerden te blyven, dyen sal der heer
moegen htaentasten ende straffen nae recht als overtreders der geboden ende
overgeven der gemeynten.
- Anno xliii opt jaergeding die vander Voert ontcueren hon heye totten
vorsten bergen toe ende tot Stynen in die Koe ende voertaen ontcuerene sy
dat mest rapen dat een yegelick sal moegen rapen.
- Anno xlv opt jaergeding die vander Voert cueren hon vroente dat daer
nyemant meyen oft steken en sal ende daer op nyemant mest rapen en sal op vi
auden groot deen deel den heer dander der kercken ende dat derdedeel den
aenbrenger.
- Anno xlvi opt jaergeding die vander Voert cueren hon heye totten witten
bergen toe op thien st. eendeel der heer, dander der kercken ende
tderdendeel den aenbrenger, ende dat nyemant ganss halden en sal dan opt
sijn, op gelycke bruecken.
- Anno xlvii opt jaergeding die vander Voert hebben ingestelt dat die scaep
van ..elen ende andere buesten van honre heyen daer sy honnen reyss aff
gelden blyven sullen op vi groot deen deel den heer, dander deel der kercken
ende dat derdedeel den aenbringer ende dat sy daer oock geen mest rapen en
sullen op die selff brueck.
Bron: Rijksarchief Hasselt, Schepenbank Zolder, Gichten, inv. nr. 21,
folio 10 v°-11 v°.
25 november 1765.
- Diegheene op den klockslag, (welcken sonder oorsaek ende nootsakelijkheijt
gemijnelijk niet en gebeurt,) 'tzij op 't jaergeding oft andere tijden des
van 's heeren wegen gecommandeert sijnde oft door de borgemeesters tot
nootsakelijcke voorstellinge en deliberatie der gemeijntesaken aengecondigt,
niet en compareert, sal verbeuren jeder reijse aen den heer of sijnen
officier twintig stuijvers brabants.
- Diegheene mankeeren des heeren hout te binden op behoirlijcken tijt en
voor sooveel volgens oude gewoonte verschult sijn, sullen eensgelijx
verbeuren jeder reijse een boete van twintig stuijvers aen den heer oft
sijnen officier.
- Van eenen vuistslag oft publike scheldwoorden sal den delinquent jeder
reijse verschuldt sijn aen den officier, soo hij 't bewijsen kan, een en
twintig stuijvers brabants, sonder praejudicie der geledeerde partije haer
recht.
- Diegheene den anderen injurieuse woorden toespreekt, sal verbeuren jeder
reijse aen den officier twintig stuijvers, boven captiveering des gemoet van
die geinjurieerde partije.
- Dengheenen die in faut sal bevonden worden die beken oft alde waterloopen
behoirlijck te vaegen binnen vijfthien dagen, naerdat sulckx in der kercke
oft opt gewoonelijcke maniere geboden is, (opdat alle watergangen in hunnen
ouden cours niet belet ende den heere des waters, alsoock de particuliere in
hunnen erffven niet beschaedigt woorden, faut van behoirkijcke diepte ende
weijdte), sal verbeuren jeder reijse dat hij in gebreck bevonden woort tegen
sijn erve een boet van twintig stuijvers aen den officier, boven vergoeding
van eventueele schaede aen eenige partije veroorsaekt.
Ende vijfthien dagen naer de publicatie sal 't den officier toestaen de
visitatie te versoeken van die Heeren Schepenen om die gebreckelijcke
summairlijck te oordeelen.
- En sal den officier bovendien 15 dagen naer die visitatie ten last van die
gebreckelijcke partije die beeken en waterloopen moghen doen vaegen en hen
behoirlijcke diepte ende wijtde geven op dobbel daghuere en den
gebreckelijcken daervoor moghen panden naer een enckele conde van acht dagen
sonder voordere rechtsformaliteijten.
- Die onregte wegen gaen over ander luijden erff, daer geen publike voetpadt
gaet, sal oft sullen verbeuren jeder reijse thien stuijvers aen den
officier, ende over die graenen dobbel, (ten waere onmogelijk was door de
straeten te gaen om die groote waters oft sneeuw), en sullen die
gebreckelijke overtuijght sijn door den eijgenaer oft eenen anderen, man oft
vrouwpersoon, coen sijnde, op hunnen eedt oft door den gerichtsbode ende
bovendien gehouden sijn den man sijn schaede te vergoeden oft deswegens te
captiveeren, 'tzij minnelijk, 'tzij bij gewijsdom van den richter.
- Dengheenen oft diegheene sullen bevonden worden op ander lieden erff houdt
te cappen oft thuijnen breken oft gaars wegnemen, (boven vergoeding van
schade aen partije), sullen arbitrairlijck gestraft worden bij crimineele
actie, gelijk voor alle andere dieverije, volgens landts wetten.
- Die bevonden worden gras te snijden oft plucken op jemants ander erff
sonder permissie van den eijgenaar, sullen vervallen in een amende van
twintig stuijvers aen den officier, boven reparatie van schaede, en sullen
overtuijgt wesen soo bij den 7de artikel, en voor die tweede reijse dobbel,
soo binnens jaer gebeurt, sullende de ouders voor hunne kinderen ende de
meesters voor hunne domestiken responsabel wesen.
- Diegheene bevonden worden oft overtuijgt sijn poten oft jonge boomkens af
te cappen oft oock opgaende boomen te schenden met kerven, 'tzij op de
gemeijne straeten oft anderlie erffven, sullen verbeuren aen den heer oft
sijnen officier vijfthien guldens brabants, waervan een derde deel voor den
aenbrenger, boven vergoedeing van de schaede, en sullen overtuijgt sijn met
eenen man oft vrouwpersoon staende ter goeder naem en faeme en sulx op
hennen eedt draegende oft tuijgende oft vind se den gerichtsdienaer, en voor
de tweede reijse sullen arbitrairlijk bij criminele actie beklaegt ende
gestraft worden, bij soo verre d'heer officier proberen can.
- Item, diegheene bevonden worden hout te dragen sonder erff te konnen
aenwijsen waer sij sulx gekapt hebben, sullen verbeuren twintig stuijvers
aen den officier voor d'eeste reijse en voor de tweede reijse dobbel en voor
de derde mael onderworpen te sijn aen arbitraire straff van den richter, en
sullen die delinquenten overtuijgt wesen als bij den naest voorgaenden
artikel voor de twee eerste reijsen en voor de derde reijse soo 't den heer
oficier in 't recht proberen kan.
- Diegheene in faut bevonden worden van in hennen heertwagen de gemeijne
wegen oft straeten te helpen maken en dat met alsulcke wapenen als 't
geboden is op gewoonelijcke daegen, als sijnde alle saterdaegen tusschen
Pinxten en St.-Jan oft andersints als 't noodig is, ende van 's heeren wegen
tot gemeijn commoditeijt geordonneert wort, sullen ieder reijse verbeuren
eenen gulden brabants aen den officier. Sullende die gespan hebben; soowel
met ossen als met peerden moeten vaeren tot reparatie der weghen, soo te
verstaen dat bij geva men om de grootte hitte met ossen op gestelde ure niet
vaeren konde, dat dese sullen volstaen met op een andere ure en tijd naer
believen van den officier oft borgemeester te vaeren, soo te verstaen dat
alle onderdaenen sullen gehoorsaemen aen de respective borgemeesters en
rotmeestes van jeder wagen, waer hun het werck sal aengewesen worden.
- Diegheene met schaepen hoeden op ander lieden erven, 'tzij in hout, graen,
oft gras,'t ghans jaer door sonder speciael consent oft toelaetinge der
eijgenaers, sal verbeuren jeder reijse aen den officier twee guldens
brabants en den bode oft aenbrenger thien stuijvers boven vergoeding
derschaede, en sal oft sullen overtuijgt sijn met den gerichtsdienaer oft
jemant anders, 'tzij mans of vrouwpersoon, op hunnen eedt coen sijnde,
sullende den meester voor sijnen knegt, dienstmeijt of kinderen staen en
mogen aengesproken worden, behoudens sijn regres, soo eenigh heeft, tegens
sijne domestiken.
- Die gemeijntenaern van alle wagens vernieuwende den artikel hender alde
jaerkeuren van 1567, hebben eenpaerlijk raedsaem gevonden van bij desen te
keuren hunne gemeijne straeten en vreunten ten opsigt der schaepen, soo te
verstaen dat van helf meert tot St.-Relijns, wesende den eersten october,
niemant met schaepen daerop sal hoeden, te weeten binnen de hameijen, op een
amende van dertig stuijvers en thien stuijvers voor den aenbrenger. En in
geval sij over de straeten drijvende vrijwillig oft hertneckelijk daer
blijven hoeden, niettegenstaende hun van de naebueren oft jemant uijt hennen
wagen verboden wort, sullen dobbel amende als voor betaelen en met den
gerechtsdienaer oft eenen man oft wijve van goede faem sullen de
schaephoeders overtuijgt wesen ende meesters sullen responsabel wesen voor
henne herders (salvo regressu).
- Oock sal eenjeder gehouden wesen henne erven ter straeten liggende
behoirlijk te vreën en op te maken om 't overloopen der beesten, peerden en
schaepen te beletten, mede het overhangende hout af te cappen, jeder tegen
sijn erff, waer nodig, opdat niemant daerdoor beschadigt en worde, daerlangs
voerende met vruchten, hoije, etc. op pene van twintich stuijvers te
verbeuren aen den schouteth van jeder besonder erff, naedat den straetvreë
op gewoonelijcke maniere geboden sijnde, door 't gericht bij gehoirlijcke
visitatie daerin sullen gewesen oft in faut verklaert sijn.
- Voorders om de goede policie beter te onderhouden en dat den eenen door
den anderen niet en wort beschadigt, faut van behoirlijk openen der hoolen,
grachten en waterloopen, wort bij d esen eenpaelijck ingestelt door de
gansche gemeijnte met alle heerwagens ofte gehuchten dat den eenen den
anderen moet water ruijmen volgens recht ende billigheijt ten allen tijde
waer noodig, sullende de onwilligen oft diegheene in faut worden bevonden
jeder reijse vervallen in een amende van twintig stuijvers, boven de schaede
aen de lijdende partije te vergoeden; selfs sal den officier geauthoriseert
wesen de delinquenten voor wes voorschreven te panden naer een enckele conde
van drij daegen op versoeck van een clagende partije en soo noodig naer
desen tijdt de faut selfs doen repareeren op cost van den onwilligen ende
bij aldien den gebreckelijcken buijtens lands oft jurisdictie woonde oft
niet pandig en waeren, dat den schouteth de schaede, costen en amende soo
voor reele actie oip den grond sal mogen verhaelen, alles sonder prejudicie
der actie competerende aen de klaegende partije selfs.
- Gemerkt onder de wilde dieren in desen lande de wolven de meeste schaede
toebrengen, soo is't vastgestelt door de gemeijnte dat dengheenen van de
onderdaenen deser gemijnte eenen wolf sal geschoten oft met andere
instrumenten gedoodt oft gevangen hebben binnen den lande van Vogelsanck van
de borghemeesters van den dorpwagen sullen bekomen, mits aen 't geheele
corpus sulx in rekeninge te brengen, viertig stuijvers ende van eenen nest
jonge wolven, soo meer als eenen is, dobbel, ende aen de vreemdelingen van
eenen wolf thien stuijvers eens door 't geheel corpus te betaelen als voor.
Ende desen aengaende sal men met de andere gemeijntens deser heerlijkheijt
handelen op den selven voet als sij sullen doen ten opsicht van dese
gemeijntenaeren rakende de wolven.
- Item is door dese gemeijnte oft geheel corpus van Zolre bij desen
gereguleert dat dengheenen oft degheene sullen bevonden worden met peerd oft
horenbeesten te hoeden in ander lieden erven, selfs op die door de gemeijnte
beseten oft desolaet liggende, sullen jeder reijse verbeuren twintig
stuijvers brabants ende met eenen man, 'tzij den eijganer , gerichtsdienaer
oft een ander, 'tzij man oft vrouw, sulx op hunnen eed draegende, sullen sij
overtuijght wesen en den meester sal voor sijne domestiken responsabel
wesen, alsoock de ouders voor henne kinderen, boven de schaede aen die
geledeerde parije te vergoeden, ende bij nacht dobbel boete, soo voor, en
sal den eijgenaer selfs en alle en jedere beesten moghen panden en brengen
ter plaets van hechtenisse door den officier te stellen oft te assigneeren.
- Item, dat niemant sonder lanterne, bedeckden pot oft andersints met
onvoorsigtigheijtn oft perijkel en sal vuer halen bij de naebueren, daer de
huijsen dicht bij malcanderen staen, op een boete van derti stuijvers aen
den officier, waervan een derde deel aen den aenbrenger, en sullen
overtuijgt sijn als voor.
- Item dat niemant op heerbaenen en publike straeten den wegh sal besluijten
met groote mesthoopen, aerde, hout oft andersints, de passagie belettende,
op een boete van 20 stuijvers voor den officier jeder reijse te verbeuren.
- Wort bij desen door de gemeijnte en alle gehuchten of heerwagens van Zolre
den artikel van 1604, 22 november, op jaergeding ingestelt, vernieuwt, te
weten om te voorkomen dat de gemeijnte oft armentafel niet en worde
verachtert door de vreemdelingen die sich hier komen planten door een
onverdragelijk misbruijk door 't verheuren der huijsen en erven aen
buijtelieden, alhier niet geboortig, doch geerfft. Waerom wort serieuselijk
vastgestelt ende geordoneert dat niemant aen sulcke vreemdelingen huijs oft
erven sal moghen verhueren, tensij met consent van den Eerweerdigen Heer
Pastoor en Heeren Schepenen van Zolre als principale mombers der inkomsten
van de armen. En sal den verhuerder daerenboven in cas van toestemminge der
voorschreven heeren noch moeten borgh stellen onder dese jurisdiuctie voor
alle eventuele schaede, die door dese vreemde huerlieden aen geseijde
armertafel oft gemijnte mochte toekomen, ter somme van seshondert guldens
brabants luijx en dat bij publiken act scabinael.
Vangelijcken ook diegheene vreemde lieden in hun huijs sullen aennemen en
ophalden, waerdoor armertafel soude konnen belast worden met eventueele arme
kinderen, sullende de goederen en renten van alsulcke verhuerders en
ophalders daervoor verobligeert wesen en blijven om door die gemeijnte en
armenvoorgangers voor alsulcken last hun verhael daeraen te hebben, alsmede
de oncosten ten dien eijnde door de borgemeesters oft hennen dienaer te doen
staen ten last der verhuerders.
Ende bij faut van wes voorschreven, de vreemde huerlingen sullen op een
enckele aenconding door den gerichtsdienaer inwendig acht acht dagen moeten
ruijmen en uijt den dorpe vertrecken, op poene van vereurte hender
haevelijcke effecten en goederen ten profijt der armen van Zolre oft
heerwagen, daer sij sich ophalden sullen ende bij verdere wederspannigheijt
sal sulcken vreemdeling oft vreemdelingen als overtreders der heerlijcke
ordonnantiens arbitrairlijck gestraft worden, soo verre het recht vermagh,
alles oock relativelijck tot den lesten der seven artikels a° 1664 door
onsen Genaedigen Heere vergunt, welcken alhier voor geinsereert gehouden
wort.
- Is gestatueert dat niemant sal ruijge schaepen oft ruijge peerden mogen
halden ende bij geval sulcke hebbende, nieet en sal meughen over de straeten
drijven, veel weijniger laeten weijden, op poene van vijfthien guldens
amende, een deel aen den officier, een deel aen den armen en 't derde deel
aen de kercke alhie, en sal gehouden wesen dese schaepen of peerden op sijn
eijge erff te halden tot den tijd hij dieselve sal konnen quijt worden oft
verkoopen.
- Item is oock door de heele gemeijnte met alle gehuchten verdraegen en
geordonneert dat eenjeder die gespan houd, 'tzij met ossen oft peerd, met
een ledder van sesthien sproten moet versien zijn en besorgen om in de tijd
van brand, daer den almogende ons alle wilt van behoeden, sigh daermede te
konnen bedienen, op een amende van twintig stuijvers aen den heer oft sijnen
officier, ten last van die in gebreck gevonden word.
- Is oock geordonnert dat niemant op de straeten magh hoeden met peerd oft
horenbeesen, tenzij behoirlijck gehempt oft geknijband, ten hoogsten 2 ½
voeten lanck, op een amende van 20 stuijvers aen den officier en thien
stuijvers aen den bode oft aenbrenger.
- Om alle perijkelen te voorkomen van raesende honden wort van onsen
genaedigen Lansheere geordonneert dat diegeene wiens hond oft honden gebeten
sijne, dieselve datelijk sullen doen met den sleutel, geweijt ter eeren van
den Heijligen Hubertus, en daernae noch drij weken gebonden worden, op een
amende van drij guldens aen den officier.
- Item, soo iemant bij ongeluck bestolen wiert bij dag of bij nacht, 'tzij
in peerden, andere beesten oft meubels, en daerover alarm maekde met den
horen of andersints, sal het geheel rodt waeronder sulx gebeurt datelijk
assistentie doen en naervolgen, op poene van drij guldens boet te betaelen
aen den heer of sijnen officier.
- Item, aengesien groote clachten comen dat vele menschen met den avond oft
snachts met licht sonder lanterne in stallingen oft schuere met
aldergrootste perijkel gaen dorssen, wannen, scherfven oft eenig ander werck
doen, soo is eendrachtelijk ingestelt en verboden dat in toekomende niemant
meer met licht sonder lanterne in stal, scobb oft schuere sal gaen met dena
vond oft snagts, op een amende van drij guldens brabants d'eerste reijse te
verbeuren aen den officier en voor de tweede reijse drijdobbel ende met
eenen mans of vrouwpersoon, staende ter goeder fame, sullen de gebreckelijke
overtuijgt wesen oft vind se den gerichsdienaer.
- Item, wie door gaers gaet en dieselve openlaet, sal vallen in een boet van
drij alde grooten ende overtuigt wesen als voor.
- Wort van 's heeren wegen ingestelt dat alle jaeren op bequamen tijd door
den officier oft sijnen bode sal gepubliceert worden op gewoonelijcke
maniere dat eenjeder sijn schouw sal vaegen en keeren en ook de ovens en
smissen sal onderhalden, opdat daer geen perijkel oft ongeluck door kome, en
naer den sonnenonderganck den oven niet ontsteken, tenzij in noodt sijnde
sulx geschiede met consent an drij naeste gebueren ten opsicht dergheene
woonen daer meer huijsen staen. En wie 14 dagen aer de publicatie, wanneer
de gerichteijcke visitatie eest en sal mogen geschieden, sal in faut
bevonden worden, sal verbeuren jeder reijse van jeder schouw, smis oft oven
drij guldens, twee voor den officier en eenen voor de kerk, en bovendien sal
den gebreckelijcken binnen drij dagen naer de visitatie die ovens oft
schouwen moeten in staet stellen en behoirlijk repareeren op dobbel amende
als voor ende bovendien op dobbel dagloon daerin vorsien worden door den
officier met overstaen en toestemmen des gericht ende voor alles welck en
eventueele costen de defaillant sal moghen gepand worden als voor dorpschatt
sonder eenige formaliteijt van recht dan een enckele conde en expositie aen
den gereche omdat partije niet worde geobrueert met voordere costen.
- Is oock door bevel van onsen genadigen Heere ende toestemmen van de
gemeijnte van heel Zolre en aenhoorende gehuchten gestatueert dat niemant
met een toebaxpijpe in den mond sal moghen gaen 'tzij in stal, schuere oft
elders daer perijckel kan van comen, selfs nimmermeer met de aengestoke pijp
in den mond ontrent de huysen over straet sal moghen gaen sonder decksel op
om also alle gevaren te voorkomen, op poene van jeder reijse te verbeuren
drij guldens, eenen den officier, eenen den aenbrenger ende den derden
gulden voor den armen, ende met eenen eerlijcken mans of vrouwpersoon sal
eenjegelijck overtuijgt wesen.
- Item wort door de gemeijnte geordonneert dat niemant sal duijven halden
als onse genadigen Grondheer alleen, tenwaer een coppel oft twee huijsduiven
voor sijn plaisier, op een amende van drij guldens.
- De gemeijntenaers van gansch Zolre met toestemmen der Heeren Schepenen
hebben eenpaarlijk geordonneert dat niemant op ander lieden erven, tenzij
met permissie der eijgenaers, sal moghen looveren oft blaederen streepen oft
in de hoolen vergaederen en wegdraegen, op een boete van twintig stuijvers
aen den officier, boven de vergoeding der schade en captiveringe des gemoets
van den eijgenaer der erff, alwaer soude bevonden oft betrapt worde en met
eenen man oft vrouwe, ter goeder faeme, selfs met den eijgenaer sullen de
delinquenten overtuijgt wesen of met den gerichtsdienaer.
- Oock op volle vergaederinge is geordoneert dat jeder sijn asschen sal
uijtdraegen twintig voeten van sijn huijsinge, tenzij waer geene plaets en
is om de dichtgelegentheijt der huijsen, sullen dieselve wel gedeckt worden
met aerde oft andersints versien om alle perijkelen en ongelucken te
praevenieeren, op een boete van twee guldens aen den scholtus, en sullen
overtuijgt sijn soo bij den naestvoorigen artikel.
- Item, dat niemant de gemeijne wegen met doorsteken van riolen, beeken,
grachten, dammen oft andersints magh bederven, verachteren, oft daerdoor
oorsake geven dat de publike wegen oft voetpaeden onbruijckbaer worden, op
poene van jeder reijse te verbeuren dertig stuijvers amende voor den
officier en aen den gerechtsdienaer oft aenbrenger thien stuijvers, sullende
den gebreckelijcken met eenen man oft vrouwpersoon van eerlijcke naem ende
faem overtuijgt wesen.
- Item, bij soo verre onverhoopt eenige goddeloose ouders, 'tzij vaeder oft
moeder haer kind oft kinderen verlaetende sigh vluchden oft vertrocken uijt
dese parochie oft dorp van Zolre en appenditien en alsoo die verlaetene
kinderen ten last der armertaefel bleven, is bij authoriteijt van onsen
genaedigen Landsheere ende toestemmen der gerechte en gansche gemeijnte met
allen aenhoorende gehuchten bij desen gestatueert dat sulcke ongeluckige
ouders oft gevluchde vaeder oft moeder sullen voor vijfthien jaaren gebannen
sijn uijt deses dorpe ende bij aldien eenigen ondersaet praesumeerden sulcke
boose ouders wederom komende in hun huijs te nemen oft hen huijsinge oft
deel derselve quamp te verhueren aen dese, sal sulcken verhuerder alle weken
verbeuren twee guldens brabants, half aen den heer oft sijnen officier en
half aen den armen, waervoor alle weken sal konnen gepand worden, 24 ueren
naer een enckele advertentie met prompten omslag, als voor landstaxen en
princegabellen, dorpschat oft andersints sonder eenige rechtsformaliteijt,
ende bij soo verre sulcke ouders selfs een huijs oft wooninge hadden onder
dese jurisdictie hun toebehoorende, sal den heer oft sijnen gecommiteerden
officier met reele actie voor alle fauten, soo voorschreven, sijn verhael
moghen nemen, ten waer sulcke delinquenten of wedercomende vaeder of moeder
voor alle costen den armen schadeloos stelde en met die voorgangers der
armen deswegens captiveerde en alsoo van den heer gratieuselijk geabsolveert
wierden.
- Eensgelijx, diegheene eenig vrouwpersoon, buijten den echten staat
bevrucht sijnde of selfs naer het baeren met een bastard kind buijtens dorpe
bejaegt, sullen in hun huijs innemen of wooninge verleenen,'tzij vaeder of
moeder oft jemants ander, sullen alle weeken ook verbeuren twee guldens, soo
voor sonder remissie te betaelen, ten waere sulck vrouwpersoon of jemant in
haeren naem genoegsaeme borg stelde voor de wet tot geheele voldoeninge en
ontlastinge van den H. Geest of armentafel.
- Aengesien dickwijls in den oosttijd wort over de oogsters geklaegt, soo
wort generalijck verboden dat niemant sal moghen oogsten op 't veld voordat
de graenen van 't landt sijn, ten waere met expressen toelaetinge der
eijgenaers, op een boete van twee guldens voor den officier, waervan thien
stuijvers voor den aenbrenger, en sullen overtuijgt sijn soo voor.
- Wort ook verboden dat niemant onder den godsdienst sal moghen tappen oft
schincken op sondagen of heijlige daegen aen jemant der ondersaeten oft in
herbergen drincken, op een amende van drij guldens te betaelen door den
herbergier ende ook sooveel door den drincker, waervan een derde deel voor
de kercke, 1/3 voor den officier en 1/3 voor den aenbrenger, en sullen die
gasten en herbergier overtuijgt sijn met eenen mans of vrouwpersoon ter
goeder faem.
- Item, dat niemant tot bessemen, dackgeerden oft banden sal moghen kappen
oft snijden op anderlie erven, tenzij met verlof en speciael toelaetinge der
eijgenaers, op een boete van dertig stuijvers jeder reijse te verbeuren
waervan aen den heer of sijnen officier 20 stuijvers en 10 stuijvers voor
den bode oft anderen aenbrenger, en sullen die delinquenten overtuijgt wesen
met eenen mans of vrouwpersoon, staende ter goeder name en fame boven die
vijfthien jaeren oudt sijnde, alle boven de vergoedinge der schaede aen den
eijgenaer.
- Item, dat diegheene bevonden oft betrapt worden met steenen oft andere
materialen te werpen door de vensters of glaesen ofte andere affronten aen
de huijsen deden, 'tzijnbij dag of bij nacht, sullen boven vergoeding der
schaede en affront aen partije arbitrailijck als straetschenders gestraft
worden volgens landswetten, soo ook wie 's avonts kerssen of lampen sal
uijtblaesen oft uijtslaen in anderlie huijsen.
- Item, die groote onloffelijcke en scandaleuse woorden in geselschappen
spreekt oft swaeren eed sweerde, 'zij bij Godt oft sijne heijligen buijten
recht ofte blasphemeerde, sal verbueren jeder reijse twee guldens aen den
heer oft sijnen officier.
- Item wort ook straffelijk verboden dat niemant met snaphaen oft andere
dergelijcke instrumenten sal schieten bij dage oft bij nachte sal schieten
ontrent de huijsen, opdat daer geen ongeluk door kome en niemant door sulcke
moetwiiligheijt door alteratie geincommodeert en ontrust worde, op een boete
van drij guldens, waer aen den officier 2/3 en 1/3 voor den aenbrenger, en
sullen overtuigt wesen soo voor met een mans of vrouwpersoon, staende ter
goeder naem en faem .
- Item, dat eenjegelijk in dese jurisdictie sal moeten observeeren en
gebruijcken in 't verkoopen Hasseltsche maeten en gewichten, op poene van
volgens recht en landswetten gestraft te worden bij aldien bij
gerichtelijcke visitatie, van 's heeren wegen te geschieden, sal oft sullen
betrapt worden ofte in faut bevonden.
- Item wort bij desen geordonneert dat diegheene leem graeven ontrent de
heerbaenen en publike straeten aenstonts de kuijlen sullen moeten vullen en
gelijk maken opdat die gemeijne wegen niet en worden beschadigt ende belet
en niemant aen eenig ongeluck daerdoor onderworpen zij, op een boet van 20
stuijvers.
- De gehuchten van Ter Bockt en Viversel hebben goet gevonden henne gemijne
straeten en vroenten te conserveeren tot weijland voor de horenbeesten en
peerden, alleen soodanig dat niemant daerop sal moghen stalstrijesel haelen,
lappen oft risschen, selfs gheen dackrisschen binnen de hameijgrachten, op
een amende van dertig stuijvers voor den officier waervan een derde deel
voor den bode of aenbrenger, en sal een jeder met eenen eerlijcken mans oft
vrouwperoon overtuijgt wesen.
- Die gemeintenaern van den dorpwagen, Voortwagen, Balreberg en Stocroije
houden hunne gemijne straeten en vroenten vrij en gekeurt dat niemant daerop
sal moghen stroijsel haelen 'tzij aerde, lappen of risschen, dan alleenlijck
de noodige dack oft vorstrisschen.
- De gemeijnte met alle aenhoorende gehuchten en met consent van onsen
genaedigen heere, vernieuwende den artikel de a° 1586, op volle jaergeding
ingestelt ten opsigt der dienstboden, hebben eenpaerlijk vastgestelt en
geordoneert om te vookomen die abuesen, diewelcke de dienstboden begaen met
hun dickwilder te verhueren en den weurdel aen den eersten meester daer sij
van gehuert sijn weder te draegen, door welcken onrechten middel veele
menschen becort worden, dat alle dienstboden sullen gehouden wesen hun vol
jaer uijt te dienen bij alsulcken meester oft meestresse, daer hij eerst van
geheurt en verweurdelt sijn, soo te verstaen dat niemant mag sonder wettige
oorsake of met verlof van hunnen meester binnens 'sjaers uijt hennen dienst
gaene oft sigh voort verhueren en bij eenen anderen meester verweurdelen, op
een amende van ses goutguldens, een deel aen den heer oft sijnen officier,
een deel der kercke en een deel voor den meester oft meestersse, die
daerdoor becort wort, en daerenboven drij jaeren uijt den lande gebannen te
sijn.
- Item, dat niemant onder dese jurisdictie eenige bedelaers, vagebonden oft
suspecte persoonen sal moghen ophalden oft logeeren, op een boete van fijff
guldens d'eerste reijse en voor de tweede reijse dobbel ende voor de derde
mael betrapt wordende, sal sulcken ophalder verbeuren aen den heer oft
sijnen officier ses goutguldens ende bij soo verre sulcke peroonen jevers
met gewelt wilde logeeren, sal den hospes des huijs verplicht wesen sulx aen
den heer officier ofte capiteijn adverteeren, op pene soo voor.
- Item wort mits desen geordoneert dat eenjeder sijnen put oft putten,
ontrent sijne huijsing gelegen, sal moeten versien om alle perijkel te
voorkomen met een putcuijpe, ten minsten 2 ½ voeten hoog, op een boete van
een 30 stuijvers voor den heer oft sijnen officier.
Alle welcke artikelen op volle jaergeding aen alle de gemeijntenaeren van
Zolre en afhangende gehuchten oft heerwagens bij klockslag specialijk vergaedert
door mij, ondergeschreven notaris en secretaris der gerechte van Zolre desen
25ste novembre 1765 ten overstaen van Srs. J. Augustinus Tilens, scholtus en
schepen, Mr. Joannes Nijs, P. Nicolaij, H. Joseph Nijs, P. Pelsers en J.
Willems, alle schepenen der voorschreven gerechte, distinctelijk en publikelijk
sijn voorgelesen ende sonder de minste contradictie eenpaarlijk door alle en
jedere onderdaenen deser jurisdictie van Zolre geaccepteert ende voor goet
gehouden.
Bron: Rijksarchief Hasselt, Schepenbank Zolder, 18de eeuws afschrift,
inv. nr. 51 en 52.
Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2003