Keurboeken uit Limburg (B)

Keurboeken uit Limburg (B)

Vreren - 1756

Bewerkt door Mathieu Vandenbosch

Voghtgedinge gehouden, afgelesen en gepubliceert aen alle inwoonderen ende ingesetenen van die jurisdictie van Freren, Eur ende Naudorp ter gewoonlijcke plaetse den 4den octobris 1756, presenten Vincquedes, Gilba, Goffin en van Bloer, schepenen.

Van wegens den eedelen heer Baron de Selijs, heere der dorpen Freren, Eur ende Naudorp, Willinne ende Petitaxhe, etc. met hem adjunct sieur Jean Joseph de la Croix, sijnen officier drossart.

Voor eerst worden alhier voor vernieuwt gehouden alle mandaten en verbotten van Onsen Prince ten opsicht van die verbodene waepens, wegen, vagabonten ende van de jachte, als oock van duijven, paturagien en generalijck van alle andere mandaten hiervorens geëmaneert, gepublicert ende in hoeden geleijt, alhoewel in onse teghenwoordigh vochgedinge eenige pointen waeren achtergelaeten, dewelcke niet wel en souden sijn uijtgedruckt en geexplicert.

Dat een ieder het sij cooper oft vercooper der waeren van welcke sorte en specien sij mochten wesen, sullen moeten hebben hunne rechtverdige vaeten, maeten en gewichten, gesegelt in conformitijt der mandaeten, geemaneert en gepublicert hier over door ordre van sijne hoogheijt onsen Bisschop en Prince ende dat op penen en amende door die voorschreve mandaten gespecificert. T'is oock te verstaen, dat de herbergiers vans gelijcken sullen moeten hebben hunne potten en pinten gesiegelt oft andersins die cleijne bomsche maete naer hunne gewoonte gelijck geobservert wordt in 't plat lant.
Dat niemant sich en presumere te sweeren en te blasphemeren den heijlighen naem Godts op wat pretext, propoost en maniere dat het mochte weesen op penen teghen die dewelcke sulx gedaen hebben en daer over sullen overtuijght sijn sonder remisie te betalen drij goudt gulden amende ende daerenboven noch een pont was aen de kercke des plaetse tot reparatie van die injurie en misdaet aen godt gedaen.
Men verbiedt aen alle herbergiers bier, brandewijn en alle andere sorten van liqueuren te schincken, soo in hunne huijsen als buijten hunne huijsen, hooven en weijden aen onse inwoonders onder de vroegh en hooghmisse, catechismus ende vespere op sondaeghen en heijlige daegen ende dat selfs voor die thien uren smorgens en voor die vier uren naer middagh op penen van drij gout guldens amende, welcke amende oock sullen moeten betaelen iedereen int besonder dewelcke aldaer sullen bevonden worden onder den dienst drinckende oft niet drinckende.
Men verbiedt oock vansgelijcken aen alle herbergiers, vercoopers en vercooperssen van bier, brandewijn en alle andere liqueuren te vercoopen en te drincken, te tappen, te weten in den winter naer de acht uren en in den somer naer de neghen uren savonts, op pene van thien goudt gulden amende gestelt door de mandaten van sijne Hooghheijt onsen Prins, welcke amende sullen oock moeten betaelen alle de gheene, dewelcke naer die gelimiteerde ure in de herberghe sullen gevonden worden, het sij drinckende oft niet drinckende behalven nochtans die vremde logerende persoonen en passanten, oft andere die daer hebben hunne wooninge.
Men verbiedt oock alle nachtvergaederingen en speelen met violen oft andere instrumenten soo binnen als buijten huijsen, mede snachts oock al sweerende en tierende achter straeten te loopen, te schieten met eenigh viergeweer, oft baldadigheden en insolentien te bedrijven ontrent de huijsen van de inwoonders, het sij getrouwde oft ongetrouwde persoonen, op pene van drij goudt guldens amende oft meer volghens de grootheijt van het misdaet en naer het goedt duncken van den Richter.
Men verbiedt oock van geen spelen te maecken noch op violen en andere intrumenten te spelen in dese heerlijckheijt, schijf te schieten, gansen te werpen, sonder permissie van den gebieden heer en officier op pene van eenen goudt gulden door een ieder int particulier te betaelen, dewelcke aen desen artikel sullen gecontraveniert hebben, boven de confiscatie der instrumenten dienende tot dese spelen.
Men verbiedt vansgelijcken alle crakeel, uijtroepinge om te vechten, op pene van amende tegns die selve uijtroepen van vijf goudt guldens oft meer volghens de grootheijt des feijt, ende dat door den Richter te ordonneren.
Men verbiedt oock aen een jeder van sich te doen liegen noch imant honsfot te noemen ende dergelijcke andere injurieuse woorden te geven op pene en amende voor ieder keer van 21 stuijvers.
Men verbiedt aen idereen van welcke qualiteijt hij oock mochte sijn sacpistolen te daeghen, poignard, priemen, bajonetten, messen met pointen en alle ander verboden instrumenten, onder welcke worden oock begreen die pigelstocken langer als die dickte van eenen duijm, op pene en amende van vijftigh goudtgulden en andere penen, voorder en breijders gespecifieert int verbodt van den 20 augusti 1712.
Men verbiedt oock in dese heerlijckheijt te draeghen snaphaenen, mousquetten,bedeckte en onbedeckte pistoolen, noch ander viergeweer gelaeden, noch met sulcke wapens in te gaen kercken herbergen en andere plaetsen, op pene en amende van thien goudt guldens, en andere penen in het selve verbodt vermelt, behalven nochtans , als men sal behoorlijck gecommandeert sijn op de wapens, welcke waepens alsdan sullen moeten gelaeden sijn met cogels.
Dat niemant van wat qualiteijt hij oock mochte sijn, sich presumere te schieten haesen, conijnen, patrijsen en andere beesten en wilde vogelen en met sulcke waepens haeghen en tuijnen in te breecken en over en neder af te klimmen, op pene tegens die geene, dewelcke sulcks sullen gedaen hebben van vijf goudt gulden amende voor de eerste reijse en voor die tweede dobbel en andersints volgens de mandaten van den prins hier over geemaneert in materie en ten opsicht van de jachte gestraft te worden.
Vansgelijcken die geene, dewelcke sullen gebroocken hebben met gewelt die haeghen, tuijnen, gaijers ende aldaer in de weijden, bloocken en moeshoeven gaeteren oft openingen sullen gemaeckt hebben sonder wapens, sullen voor den eersten keer vallen in die amende van 21 stuijver, ende voor den tweeden keer dobbel, ende sullen wesen recherchables voor allen schaede en interes aen die geene dese haeghen, tuijnen en blooken toestaen voor de openinge die sij aen de selve sullen gemaeckt hebben, het sij om die openingen wederom doen toe te maeken en den schaede te repareren hen hierdoor geoccasionert door den inganck der beesten oft andersints.
Men verbiedt jachthonden te houden van wat soorte en specie dat men se kan noemen, bequaem om eenigh wilt te vangen, noch oock in huijs te hebben eenige netten oft garens, hoedanich die mochten wesen oft andere instrumenten dienstigh om haijer en pluijmwilt te vangen ende cleijne oft dicken hagel in hunne huijsen te hebben ende van welcke sorte sij connen genoemt worden, op pene van vijff goudt gulden amende en andere penen door de mandaten van den prins gestatuert.
Men verbiedt mesthoffshonden oft schepershonden te houden sonder gecanift te sijn gelijck het geordonnert is door de mandaten van onsen prins op pene van thien goudt guldens, ende dat die geene, dewelcke te velde gaen met sulcke honden gecanift het sij om te gaen ackeren, saijen oft andersints, sullen voor ieder keer vallen in die amende van vijf goudt guldens bovens de confiscatie der honden dewelcke door den officier oft andere door sijn ordre connen doodt geschooten worden.
Wordt oock verboden bloedthonden te houden en andere dewelcke de menschen heijmelijck bijten, op pene van eenen goudt gulden amende ende daerenboven te vergoeden den smert, vesoemenisse ende geneesloon van de persoonen, die van sulcken honden sullen gebeten sijn.
Vide residuum post art. 17.
Niemant en sal sigh meugen toe-eijghenen oft in besittinge nemen eenighe gemeijne plaetsen, straeten, weghen, groesen noch op die selve grachten maeken, boomen oft haeghen afcappen op pene van thien goudt guldens amende.
Niemant sal meughen maecken eenighe nieuwe weeghen oft voetpatten op eens anders erffve, ende all straeten, vaerweghen, voetpatten ende gemacken die geslooten sijn, sullen moeten geopent worden ende blijven, ende sal een ider op de plaetse daer sulcx gewoon is aen sijne erve ten behoorlijcken tijdt moeten stellen gaeders en stichelen om gemackelijck te connen passeren, op penen en amende van drij goudt guldens .
Rest van den 15 art.
Ordonnerende oock aen alle inwoonders, in cas, dat het geschiedde, dat hunne honden waeren gebeten geweest door eenen quaden en raesenden hondt, ende dat sij daervan wetenschap hadden, die selve terstont doen dooden, oft wel die selve well doen vast te binden ses weeken lanck, op dat sij niet en connen uijtloopen om eenigh quaedt oft disordre te bedrijven, en aen imant quaedt te doen, op pene en amende van vijf goudt gulden te herhaelen teghen ider die tegen dese artikelen sal hebben gecontraveniert, sijnde daerenboven recherchabel voor allen schaede en interes die de voorscreve honden souden comen te doen.
Men ordonneert aen jeder van te suijveren en te repareren s'heerenwegen, straeten, gemacken en andere langhs hunne huijsen ende erven, hen laetende hunne competente breedte ende de selve in soo goeden staet te onderhouden, dat men door die selve gemackelijck passeren magh ende de wateren daer af t leijden, opdat die weeghen niet impracticabel en worden, op penen ende amende van drij goudt guldens tegen een ider te herhaelen, dewelcke door de visitatie van de justitie sullen bevonden worden in faut te sijn.
Men ordonneert oock aen een jeder, die reijnende is met sijn erffven aen die gemeijne wegen, straeten en voetpatten dewelcke connen in hunne erffven ingebrocken sijn door hunne grachten en haeghen, dewelcke sij gemaeckt ende geplant hebben, die selve te herstellen in hunne behoorlijcke breedde, afcappende die haeghen en boomen hangende over die straeten en weghen, dewelcke eenighsints souden connen beletten de passanten, ende hunne haeghen te stellen in rechte linie op hunne erffven, ende de selve soodanighlijck alle jaeren te onderhouden, opdat sij niet en comen te hangen over die voorschreven weghen en straeten, ende dat oock in sulcke maniere dat de wagels en kerren, het sij van twee oft vier raeden altijt gemackelijck connen passeren, sijnde die peerden dobbel gespannen aen eenen disselboom, ende dat tegen den eersten dagh meij naestcomende op pene tegen ider, denwelcken sal gevonden worden in faut, van drij goudt guldens, tot welcken eijnde naer expiratie des voorscreven termijn, die weghen en straeten sullen door de justitie gevisitert worden, ende acht daeghen daernae is dat sulck oft sulcken die in faut bevonden is geweest oft bevonden geweest sijn, het selve noch niet gedaen heeft oft gedaen hebben, sal oft sullen noch vallen in eenen goudt gulden amende, ende sal den officier meughen die selve straeten, wegen doen repareren, ende die haeghen en boomen afcappen door andere persoonen op die costen van die in faut sijn, ende sal den officier connen privilegiatelijck doen citeren die defaillanten om hen te doen betaelen die wercklieden die den officier sal in het werck gestelt hebnben.
Ende opdat alle weghen souden goedt en practicabel blijven, alle inwoonders sullen moeten gebruijcken eenen disselboom spannende hunne peerden dobbel op penen en amende van eenen goudt gulden voor ieder keer dat sij sullen gecontraveniert hebben.
T'is oock geordonneert aen een ider die hebben watersleuten en vloetbodems langhs hunne erffven, soo binnen t'dorp als buijten in het velt, alwaer die wateren moeten afloopen, te reijnighen en te suijveren binnen eene maendt naer publicatie deses op pene van eenen goudtgulden amende, gelijck men sal sien door de visitatie van die justitie en indien tselve noch niet en is gedaen inwendich de acht daeghen daernaer soo sal den defaillant vervallen in die amende van twee goudtgulden ende sal den officier gerechtight sijn andere persoonen te stellen om het selve te doen op die costen der defaillanten privilegiatelijck als voor.
Dat die costen dewelcke de justitie sal doen in het visiteren om te bespeuren de defaillanten sal sijn tot hunner laste, ende is dat men alleenlijck eenen defaillant bevondt, dien sal alleen de visitatie costen moeten betaelen.
Men ordonneert aen alle inwoonders ter gewoonlijcker tijt te repareren hunne grachten langhs die besaijde landen en te openen die vloetsleuten op pene en amende van 21 stuijvers.
Men verbiedt aen een jeder van hunne weijden, moeshoven en bloocken te laeten ligghen sonder toe te maecken, maer sullen die selve moeten vreden ende toemaecken, opdat die beesten en verckens daer niet incomen connen, op pene en amende van 21 stuijvers, ende die in faut sullen blijven van het selve te doen en sullen gheenen schaede connen pretenderen.
T'is verbooden aen alle inwoonders van hunne schaepen te hoeden en andere beesten op andere jurisdictie als de hunne, op pene en amende van thien goudtguldens. T'is oock vansgelijcken verbooden aen alle schepers vredebrocken uijt te steken ende te maecken anders als op die landen van hunne meesters ende meesterssen, op pene en amende van eenen goudtgulden.
Men vreedt onse jurisdictiens van Freren, Duijts heure en Naudorp ende men verbiedt aen alle vremdelingen, het sij met schaepen, verckens oft andere sorten van beesten daer op te doen hoeden, op pene en amende van thien goudtguldens.
Ende alsoo het onmogelijck soude sijn in ferme te brenghen de schaepen sonder den scheper, wij ordonneren dat sulcken scheper, hoedende sijne schaepen ende violerende onse jurisdictie zij gevangen ende met sijne schaepen gebracht in de ferme ende alsdan sal sijnen persoon gerelaxert worden en sijn schaepen sullen blijven in de ferme tot dat den meester der selve sal betaelt hebben die voorsc. amende met die costen, oft tot dat sijne voorsc. meester sal gegeven hebben cautie om int recht te staen voor onse bancke, soo voor die amende als paritie te geven aen hunne decisie en vonnisse ende dat eer men sal relaxeren die voorsc. schaepen.
Ende wat aengaet die verloopene beesten, dewelcke sullen bevonden worden te graesen in de weijden, bempden oft landen in het velt, sullen zijn in die amende van 21 stuijvers voor ieder beeste, boven den schaede te repareren aen den geenen aen wie sij den selven sullen gedaen hebben.
Wel te verstaen is dat die aen dewelcke die beesten comen toe te behooren, die selve niet en wilden reclameren oft herkennen, alsdan sal men die selve leijden in de ferme van den gebiedenden Heer, alwaer gebleven sijnde drij dagen sonder van iemant gereclamert te sijn, den officier sal den onbekenden daeghen ad valvas aen de kercke ter plaetse en aen de deure van het huijs, alwaer de justitite sich houdt ende vergadert om die selve beesten te vercoopen ente subhasteren en sich te dien adjudiceren die penningen daer van voorts comende tot satisfactie en concurrentie so van die amende als costen en schaede, ende de justitie, naer die adjudicatie, sal tot den vercoop de selve procederen.
Niemant en sal met gheene soorten van beeten moghen hoeden op de wassende grainen, alleen uijtgenomen de verckens, die nochtans op de selve grainen maer en sullen moghen gehoedt worden met droogh weder, ende dat van den 15 november tot den eersten meert excluis, behoudens oock de lammeren met vier oft vijf schaepen ten hooghsten, welcke men sal meughen hoeden op het coren tot den 15 april ende op de terve en spelte tot den eersten meij, beijde excluis, op pene van thien stuijvers amende hooffsgewijs te betaelen.
Wel te verstaen nochtans, dat allen die gheene dewelcke erven en landerijen in eigendom sijn besittende naest hunne winningen oft huijsen gelegen, sullen op de wassende vruchten der selve met hunne schaepen meughen hoeden van de 15 november tot den 15 februarij ende niet langer, sonder aen imant van hunne gebueren schaede te doen, op pene van thien stuijvers amende hooffsgewijs te betaelen.
Wordt oock verboden aen alle pachters en huerlingen van in de boomgaerden, weijden, bempden en grasplaetsen die sij in huere oft pacht gebruijcken, te laeten hoeden oft weijden hunne verckens en schaepen is wat saisoen des jaers het mochte wesen, sijnde nochtans het selve gepermittert aen die eijgenaers sonder eenighe schaede aen hunne naebueren te doen, op pene en amende als voren.
Wordt vansgelijcken verbooden dat niemant en sal meughen schaepen houden ten sij dat hij in eijghendom oft in pacht besitte dertigh bonders lants, waer van de vruchten binnen dese jurisdictie ingeschuert worden, ende die gheene sulck getall van bonders niet en besitten en sullen maer een schaep op twee bonders meughen houden op pene van thien stuijvers amende hooffsgewijs te betaelen.
Dat alle de geen die op den voorsc. voet en proportie gheen kudden van sestich schaepen sullen connen maecken, sich sullen moeten voegen met andere, om te samen soodanich getall uijt te maeken ende met malcanderen te hoeden, op pene van thien goudt gulden amende, van welcke amenden, soo wel als van die voorgaende, de meesters en schepers en ander die de selve beesten sullen hoeden sullen responsbles sijn, soo wel den eenen as den anderen in solidum.
Gheenen schaepherder oft hoeder van andere beesten sal meughen in het velt gaen hoeden voor den sonnenopganck, noch daer in blijven naer den sonnen onderganck, op pene van drij goudtguldens amende te betaelen door de meester aen wie de voorscreve beesten toebehooren, welcke meesters konnen hunnen regres ende erhael nemen tegen hunnen scheper ende anders beeste hoeders.
Dat alle schaepen sullen moeten geteekent sijn met het teecken van den eijgenaer, aen wie sij toebehooren op pene van thien stuijvers amende hoofsgewijs te betaelen voor ieder schaep, welcke ongeteekent sal bevonden worden.
Wordt oock aen alle ingesetene, die gheene dertich bonders lants en besitten, verbooden eenighe schaepen in te nemen van vremde persoonen om onder deese heerlijckheijdt gehoedt te worden op pene als boven en confiscatie der schaepen.
Wordt oock verbooden aen alle schepers te hoeden op die gemeijne groesen en straeten, als oock met gansen, maer sullen die selve laeten voor koeijen, verckens en peerden ende die schepers sullen sich met het open velt moeten contenteren, op pene en amende van thien stuijvers, hooffsgewijs te betaelen.
Dat niemant sal meughen duijven houden die in eijghendom niet en besit vijfthien bonders lants, op penen van thien goudt guldens amende, wordende oock verboden duijven te schieten, oft met eenighe netten oft instrumenten te vangen op die selve amende, alles in conformitijt der mandaeten van onsen prins hier over geemanert.
Ende alsoo meenighe persoonen door een onbehoort gebruijck oft onverdraeghelijck abues continueren in de hartgoedt vruchten te gaen ruijpen en gras trecken, ende dat sij alsoo reupende, comen te brecken de vruchten en de selve onder de voeten te treden, dewelcke alreets geformeert sijn oft beginnen oijren te krijghen, waerdoor grooten schaede in de vruchten gedaen wordt, wij verbieden serieuselijck dit quaedt gebruijck op pene en amende teghen een ider denwelcken teghens dit reglement sal gepeceert hebben voor ieder keer dat hij sulcks sal gedaen hebben van eenen goudt gulden, voor den tweeden keer dobbel, ende voor den derden keer arbitrairlijck ende naer het goedtduncken van den richter gestraft te worden.
Wordt oock verbooden aen alle schepers, verckensherders en andere beesten niet te laeten graesen op de hooghten der groesen en groene straeten langhs de besaijde landerijen op pene van drije goudt guldens amende, vansgelijcken aen alle inwoonders wort verbooden gheene particuliere verckensherders te houden, maer wel eenen gemeijnen verckensherder op pene en amende van drij goudtguldens.
Ende om sulxs voor te coomen en te beletten soo sal het georloft sijn aen een ieder die selve groesen ende straeten te vreeden al oft het waere sijn eijgen goedt.
Wordt geordonnert aen alle die geene die welcke hunne beesten naer die weijden en bempden drijven van te nemen den kortsten wegh sonder te passeren over eenighe besaijde landen oft wassende vruchten, op pene en amende van 21 stuijvers voor ieder beeste, boven de vergoedinge van den schaede te betaelen aen den gheenen die den schaede sal geleden hebben.
Dat alle die gheene die bij nacht peerden oft andere beesten setten in hunne weijden, bempden oft andersints in het velt, bij soo verre die selve daer uijtgeloopen sijnde, aen goederen oft vruchten van imant anders schaede gedaen hebben, sulen vervallen in die amende van twee goudt guldens boven de vergoedinge aen die partije van den schaede ende die rechten van de pandtboete, ordonnerende dat alle sulcke beesten, dewelcke bij nacht sullen bevonden worden op imant anders goedt, sullen in die ferme gebracht worden, totdat sij die voorsc. amende sullen betaelt hebben, ende is dat die voorsc. beesten meer als drij daeghen in de ferme blijven, alsdan sal men procederen tot adjudicatie en subhastatie van die selve, soo voor die voorseijde amende als voor die gedaenden schaede.
T'is verboden aen alle proprietarissen en locatarissen te passeeren met eenighe soorten van beesten door stucken landt, alwaer sijn liggende hoopen, bocken, schooffven, meijten, noch onder die selve te hoeden voor aleer het velt genoeghsaem geopent is ende dat het goedt en vruchten van die landen geheelijck sullen afgehaelt, ende die stoppelen 24 uren sullen ledigh gebleven hebben, op pene en amende voor ieder beeste te betalen eenen goudt gulden.
Men verbiedt aen ieder te passeeren met kerren, waeghels, ploeghen,eeghen oft andersints over besaijde landen, oft die gheen die bereijt sijn om gesaijt te worden, op pene en amende van eenen goudtgulden boven den gedaenden schaede te restitueren aen die geinteresserde parthije.
T'is oock verboden af te ackeren van het landt van sijnen gebuerman, het sij braecke oft besaijt, noch oock op pretext van minder maete, sonder convocatie van de justitie, op pene van drij goudtguldens bovens den schaede en costen.
Men verbiedt insgelijcken aen een jeder van af te cappen die haeghen van sijnen gebuer oft andere, noch aen die selve iet te nemen dat hen toecomt oft eenighe haeghen, houten oft tuijnen te nemen ende wegh te draeghen, dewelcke dienstigh sijn om te vreden, noch geene openingen aen hunne goederen te maecken op pene en amende van 21 stuijvers bovens den schaede te repareren.
Ende alsoo daer haeghen sijn, dewelcke maeken de separatie van de goederen en erven, dewelcke schijnen te sijn gemeijn, is dat men het selve niet anders en can doen blijcken, alsdan sal men die haeghen deijlen ende de toemaekinge van die erffven sal oock moeten geschieden ieder een de helscheijt, op pene teghen den geenen die anders sal gedaen hebben van eenen goudtgulden amende boven de restitutie van de helscheijt van die haeghen aen die teghenparthije, ende in cas die selve haeghen waeren vervoert, hij sal de waerde des selve betaelen involghens taxatie van de justitie en der kennis hebbende ende sal voorders noch gehouden sijn te betaelen die visitatie costen aen die justitie, om welcke costen en amende te betaelen met den schaede, den officier en parthije sullen connen privilegiatelijck daeghen en citeren.
Men verbiedt oock aen een jeder die huijsen en quartiers hebben onbewoont, van die selve te verhueren aen vremde en onbekende persoonen, noch die selve op te houden en te logeren, sonder permissie van den heere, sijne officier en scholtes, dewelcke hier af kennisse sullen nemen, op pene teghen die contraventeurs van drij goudt guldens amende, daerenboven sullen noch responsable sijn van alle schaede en interes dewelcke sulcke onbekende souden connen veroorsaeckt hebben.
Men verbiedt noch aen een jeder op te houden oft te logeren vremde ooghsters oft ooghsterssen, noch oock eenighe te laeten coomen uijt andere omliggende dorpen ten tijde van den oost, op pene en amende als vooren, ende opdat een ieder weetenschap heeft van het geene dat de oosterssen concernert, onsen scholtes sal doen in het beginsel van de oost vernieuwen en publiceren den inhoudt van het mandaet van sijne hoogheijt onsen prins in dato van den 21 julij 1729 en in hoeden gestelt den 23 van de selve maendt, opdat een ieder sich daer aen can conformeren en kennisse hebben can van die amende aldaer gecomminert.
Men verbiedt oock aen alle oosters en oosterssen te oosten voor den sonnen opganck en naer den sonnen onderganck, op pene van 21 stuijvers amende.
Vansgelijcken oock te oosten op die landen voor aleer die vruchten daer afgehaelt zijn oft wel den in muijten, copernallen en bocken gestelt sijn, op pene van eenen goudt gulden amende.
Wel te verstaen dat de vrouwen en kinderen van de wercklieden niet en sullen meughen ooosten achter den bandt onder schooffven en hoopen, niet meer als de andere, op pene en amende als voren.
Men verbiedt aen alle proprietarissen en locatarissen van hunne vrouwen, kinders en domestiken te laeten oosten achter den bandt ende sichte, niet meer als andere, op pene en amende van vier goudt gulden.
Gheene oosterssen en oosters en sullen meughen passeeren om te gaen oosten van d'een velt op d'ander sonder te nemen de weghen, verbiedende aen die selve te passeren door die muijten en bocken, op pene en amende van twee goudt guldens, ende de vaeders en moeders sullen sijn responsables voor hunne kinders.
Men verbiedt aen een jeder sonder distinctie oft exemptie van wie het oock mochte weesen, van geene concussien te doen, noch sich malcanderen te quotiseren over den gedaende schaede, maer sullen moeten doen panden dewelcke sullen misdaen hebben ende ten opsicht van de vremdelingen oft dieven andere jurisdictiens sijn passerende met hunne kerren en peerden op die besaijde landen en uijtwassende vruchten, men sal hunne peerden nemen en die selve in ferme brengen tot dat sij die amende van eenen goudt gulden sullen betaelt hebben, ende den schaede aen die parije vergoedt hebben, oft ten waere, dat sij suffisante cautie voor onse bancke gestelt hadden, soo voor die amende, schaede en costen en te staen voor ons int recht ende hen aen onse decisie en vonnisse te conformeren, ende dat voor de relaxatie , op pene en amende teghens sulcken concussionaris oft quotisateur van vijf goudt guldens amende.
Verbiedende vansgelijcken strictelijck aen veltboden en andere van onse heerlijckheijt hier toe geauthorisert, als sij sullen gepandt hebben van niemant te quotiseeren op pene en amende als boven, en van hunne officien afgesatten te worden.
T'is geordonnert aen die voorseijde booden van getrouwelijck hun devoir te doen ende een ieder te panden in hunne beesten sonder imant door den vinger te sien.
Ende als sij imant sullen gepandt hebben in hunne beesten, schaede doende aen imant anders goedt, sullen sij alsdan terstont moeten rapport doen op de greffe, specificerende van wat soorte van beesten, en hoe veele, ende noemende den persoon aen wie sij toebehooren ende in welck hert goedt oft somervruchten sij die selve gevonden hebben, ende is dat sij niet en connen weeten aen wie sulcke beesten toebehooren, alsdan sullen sij die selve in de ferme jaeghen ende het selve aen den scholtes kenbaer maecken, opdat den selven sijne devoir mach doen, ende boven 12 stuijvers die sij sullen hebben voor hunne pandtboet, sullen sij noch gesalarist worden voor de reijse, die sij sullen doen, hun rapport doende op de greffe, ende dat tot last van dien denwelcken sal sijn gepandt geweest.
Is dat sulcken boode sijnde beschuldight en overtuijght van zijn devoir niet gedaen te hebben, oft die beesten die hij op een anders goedt gevonden heeft, niet en soude aengebracht hebben, alsdan sal hij selfs vallen in die amende van twee goudt guldens, en daerenboven sal hij noch afgeset worden van sijn officie.
Ende alsoo die voorsc. booden niet altijt en connen sijn van alle kanten, wij authorizeeren een ieder van onse inwoonders met eenen gelooffweerdighen getuijghen, als wanneer sij sullen bevinden eenighe beesten op hunne grainen, somervruchten en andersints graesende, van die selve te meughen jaeghen en in ferme te leijden, waer van sij nochtans aenstonts sullen moeten doen hun rapport op de greffe, ende het selve kenbaer maecken aen den officier, ende hunne reijse dewelcke sij sullen doen, doende alsulck rapport, sal hen betaelt worden door den persoon die sulcke beesten sal gerepetert hebben, ende dat noch preferabelijck aen die amende.
Is dat nochtans waere, dat sulcke geauthortiserde inwoonders als boven wel kenden die beesten, aen wie sij toebehooren, sij konnen hen die beesten t'huijs jaeghen, is dat sij t' goedt vinden hen seggende, dat sij se gevonden hebben op sulck stuck lants becleedt met sulck hartgoedt oft somergoet, oft daer door passerende, ende sullen altijt daervan moeten doen hun rapport op de greffe ende aen den officier kenbaer maecken, bij aldien nochtans sij overtuijght waeren, dat sij iet souden getrocken hebben om het selve niet aen te draeghen, alsdan sullen sij oock vallen in die amende van twee goudt guldens.
Ende oft geviel dat eenighe beesteherders oft schaepherders oft andere gepandt sijnde, oft hunne beesten gearresteert sijnde hier tegen opstonden en boven arrest oft gepandt sijnden met hunne beesten wechliepen, alsdan sullen sij vervallen in een dobbel amende, ende sullen in alle rigeur van justitite gecastijt worden en als overtreders van arrest, voor alles welck sijnen meester sal blijven responsabel soo voor amende als voor die costen.
Men verbiedt aen alle inwoonders van dese jurisdictie relativelijck aen die keijserlijcke privilegien sich malcanderen in de eerste instantie int recht te trecken anders als voor onse bancke, op pene dat den aenlegger sal verbeuren drij goudt guldens amende ende den gedaeghden die sulx aen den officier niet en sal aengebracht hebben, oft ter saecke geconstituert voor incompetenten richter, sonder des selfs judicature te declineren, sal vervallen in die selve amende van drij goudt guldens.
Ende alsoo daer gevonden worden qualijck geintentionerde, contravenierende soo bij nacht als bij dagh aen die mandaeten en verbotten van den heere en sijnen officier in de executie van die mandaeten van den prins tegen de vagabonten, straetroovers en schenders, dieven ende andere, belettende de libertijt en vrijheijt, soo van de passanten als van de cooplieden, ordonneren dat op de eerste aensegginge van den officier van de wapens alle inwoonders hem sullen moeten bijstant ende hulpe doen met hunne vierwapens ende in cas, soo door den clockslagh oft trommelslagh, sich altemael te begeven met hunne wapens gelaeden met cogels op die plaetse door denselven officier gedesignert, om hem te volghen, alwaer sij sullen gecommandert sijn, op pene en amende tegen ider defaillant van eenen goudtgulden tot profijt van denselven officier ende andersints gecastijt te worden involghens de mandaten van onsen prins.
Vansgelijcken is dat onder onse heerlijckheijdt bevonden wierden vremde bij een gevoeghde jaeghers, soo ten tijde dat de jachte open is als niet open, jaeghende, ordonneren oock involghens de mandaten van den prins aen alle inwoonders hetselve terstont kenbaer te maecken aen den officier der wapens oft van policie, op pene van vijff goudtguldens amende ende aen desen te doen slaen de trommel, op welcken eersten trommel oft clockslagh alle inwoonders sich sullen moeten vergaederen sonder vertoeven om terstont te vangen sulcke vremde jaegers, op pene dat den voorseijden officier selfs sal sijn hiervoor responsabel ende ieder inwoonder, den welcken sal sijn rebelligh geweest aen het ordre van den officier, sal vervallen in die amende van vijff goudt guldens.
Als wanneer men sal commanderen door ordre van den gebiedende heere deser heerlijckheijt, oft wel door sijnen officier om die weghen te repareren, t' is geordonneert aen idereen sich te laeten vinden op die gedesignerde plaetse op denselven dagh ende ure gelimitert, met schuppen, picken, kerren ende waeghels oft andersints, gelijck sij sullen gecommandert sijn, om te saemen te wercken, ende naerdat sij sullen met naem en toenaem afgeroepen sijn, is dat men eenighe absenten vindt, dewelcke niet gecomparert en hebben, ieder der selve sal vervallen in die amende van eenen goudtgulden, ende sal derhalffven moeten wercken ende doen wat hem sal gecommandert worden, sonder hiertoe te meughen senden hunne kinderen oft andere onbequaem om sulck werck te doen, op pene van deselve amende als boven teghen eenider hierover rebelligh.
Dat de ouders voor hunne kinders ende de meesters en meesterssen voor hunne huijsgenoten en dienstbooden sullen responsabel sijn en connen in het recht aengesproken worden voor alle fauten die deselve kinderen en dienstbooden tegen de voorscreve artikelen van vochgedinghe sullen comen te begaen.
Dat alle ingesetene hooffpersoonen deser heerlijckheijt drijmael in het jaere ontrent de gerechtsplaetse sullen moeten compareeren om de bovenstaende artikelen van vochgedinghe en policie, die aldaer publickelijck sullen afgelesen worden, aen te hooren, te weeten ontrent St. Remeijs, Drij Coningen en Bloocken Paeschen, op pene van 21 stuijvers amende.
Naerdat het vochgedinghe op de kercke sal genotificeert zijn oft andersints ter gewoonlijcker plaetse oft dat die ingesetene eenen anderen dagh door den boode sal aengeseijt sijn, anders als ontrent St.Remeijs, t' is geordonnert dat alsdan de inwoonders, te weeten alle hooffpersoonen sich sullen moeten laeten vinden op die gedesignerde plaetse, op pene en amende teghen ider defailliant van 21 stuijvers.
T'is verboden aen een jeder van binnen den tijdt van den vasten avont sich te attroupperen, te vermoummen en masqueraet te loopen, op pene en amende van drij goudtguldens.
Men verbiedt oock vansgelijcken aen alle inwoonders op de uijtvaert van henne naesten en vrienden maeltijt, noen en gasternijen op te stellen voor die van de parochie, maer wel voor die gheene die buijten de parochie sijn en comen van andere plaetsen en dorpen, op pene en amende door de mandaten van onsen Bisschop en Prins gestatuert.
Alle dorpmeesters en collecteurs der taxen van onse heerlijckheijt sullen gehouden sijn alle jaeren precies en inclues hunne rekenschap te doen van hun bondergelt, dat sij gelicht hebben, soo van buijten als binnen, op pene en amende door de mandaten door onse bisschop en Prince gecomminert.
Dat aen alle het volck en inwoonders, dewelcke sullen vergaedert wesen op het voochgeding, sal gevraeght worden oft zij gheene clachte te doen en hebben teghens de booden, oft sij getrouwelijck hun devoir gedaen hebben in het panden der beesten, hen schaede doende op henne landen en erffven, oft sij panden als sij daertoe geroepen oft niet geroepn sijn, oft sij nimant favoriseeren oft door de vingeren sien, oft sij nimant en hebben gequotisert voor den schaede, sonder het selve aen den officier aen te brenghen, ende bij wettelijcke clachte tot hunner laste, ordonneren dat sij op staende voet sullen gecasseert worden; om welck te doen, authoriseeren de justitie der plaetse om die claechte geexaminert en gehoort hebbende, hetselve instantelijck te doen en andere boden te stellen in hunne plaets door den heer officier.
Alle welcke verbotten ende mandaten van onssen Bisschop ende Prince ende ordonnantien moeten getrouwelijck ende ponctuelijck geobservert worden, ende was d'originele deses onderteeckent als volght:
Le Baron de Selijs, Seigneur de Frere, etc. ende daeronder stont sijnen siegel in roodt lack uijtgedruckt.

Bron: Stadsarchief Tongeren, Schepenbank Vreren, inv. nr. 61, folio 47 v. - 59 v.

Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2002

 Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net