Keurboeken uit Limburg
(B)
Vreren - 1756
Bewerkt door Mathieu
Vandenbosch
Voghtgedinge gehouden, afgelesen en gepubliceert aen alle inwoonderen ende
ingesetenen van die jurisdictie van Freren, Eur ende Naudorp ter gewoonlijcke
plaetse den 4den octobris 1756, presenten Vincquedes, Gilba, Goffin en van
Bloer, schepenen.
Van wegens den eedelen heer Baron de Selijs, heere der dorpen Freren, Eur
ende Naudorp, Willinne ende Petitaxhe, etc. met hem adjunct sieur Jean Joseph de
la Croix, sijnen officier drossart.
Voor eerst worden alhier voor vernieuwt gehouden alle mandaten en verbotten
van Onsen Prince ten opsicht van die verbodene waepens, wegen, vagabonten ende
van de jachte, als oock van duijven, paturagien en generalijck van alle andere
mandaten hiervorens geëmaneert, gepublicert ende in hoeden geleijt, alhoewel in
onse teghenwoordigh vochgedinge eenige pointen waeren achtergelaeten, dewelcke
niet wel en souden sijn uijtgedruckt en geexplicert.
- Dat een ieder het sij cooper oft vercooper der waeren van welcke sorte en
specien sij mochten wesen, sullen moeten hebben hunne rechtverdige vaeten,
maeten en gewichten, gesegelt in conformitijt der mandaeten, geemaneert en
gepublicert hier over door ordre van sijne hoogheijt onsen Bisschop en
Prince ende dat op penen en amende door die voorschreve mandaten
gespecificert. T'is oock te verstaen, dat de herbergiers vans gelijcken
sullen moeten hebben hunne potten en pinten gesiegelt oft andersins die
cleijne bomsche maete naer hunne gewoonte gelijck geobservert wordt in 't
plat lant.
- Dat niemant sich en presumere te sweeren en te blasphemeren den heijlighen
naem Godts op wat pretext, propoost en maniere dat het mochte weesen op
penen teghen die dewelcke sulx gedaen hebben en daer over sullen overtuijght
sijn sonder remisie te betalen drij goudt gulden amende ende daerenboven
noch een pont was aen de kercke des plaetse tot reparatie van die injurie en
misdaet aen godt gedaen.
- Men verbiedt aen alle herbergiers bier, brandewijn en alle andere sorten
van liqueuren te schincken, soo in hunne huijsen als buijten hunne huijsen,
hooven en weijden aen onse inwoonders onder de vroegh en hooghmisse,
catechismus ende vespere op sondaeghen en heijlige daegen ende dat selfs
voor die thien uren smorgens en voor die vier uren naer middagh op penen van
drij gout guldens amende, welcke amende oock sullen moeten betaelen iedereen
int besonder dewelcke aldaer sullen bevonden worden onder den dienst
drinckende oft niet drinckende.
- Men verbiedt oock vansgelijcken aen alle herbergiers, vercoopers en
vercooperssen van bier, brandewijn en alle andere liqueuren te vercoopen en
te drincken, te tappen, te weten in den winter naer de acht uren en in den
somer naer de neghen uren savonts, op pene van thien goudt gulden amende
gestelt door de mandaten van sijne Hooghheijt onsen Prins, welcke amende
sullen oock moeten betaelen alle de gheene, dewelcke naer die gelimiteerde
ure in de herberghe sullen gevonden worden, het sij drinckende oft niet
drinckende behalven nochtans die vremde logerende persoonen en passanten,
oft andere die daer hebben hunne wooninge.
- Men verbiedt oock alle nachtvergaederingen en speelen met violen oft
andere instrumenten soo binnen als buijten huijsen, mede snachts oock al
sweerende en tierende achter straeten te loopen, te schieten met eenigh
viergeweer, oft baldadigheden en insolentien te bedrijven ontrent de huijsen
van de inwoonders, het sij getrouwde oft ongetrouwde persoonen, op pene van
drij goudt guldens amende oft meer volghens de grootheijt van het misdaet en
naer het goedt duncken van den Richter.
- Men verbiedt oock van geen spelen te maecken noch op violen en andere
intrumenten te spelen in dese heerlijckheijt, schijf te schieten, gansen te
werpen, sonder permissie van den gebieden heer en officier op pene van eenen
goudt gulden door een ieder int particulier te betaelen, dewelcke aen desen
artikel sullen gecontraveniert hebben, boven de confiscatie der instrumenten
dienende tot dese spelen.
- Men verbiedt vansgelijcken alle crakeel, uijtroepinge om te vechten, op
pene van amende tegns die selve uijtroepen van vijf goudt guldens oft meer
volghens de grootheijt des feijt, ende dat door den Richter te ordonneren.
- Men verbiedt oock aen een jeder van sich te doen liegen noch imant honsfot
te noemen ende dergelijcke andere injurieuse woorden te geven op pene en
amende voor ieder keer van 21 stuijvers.
- Men verbiedt aen idereen van welcke qualiteijt hij oock mochte sijn
sacpistolen te daeghen, poignard, priemen, bajonetten, messen met pointen en
alle ander verboden instrumenten, onder welcke worden oock begreen die
pigelstocken langer als die dickte van eenen duijm, op pene en amende van
vijftigh goudtgulden en andere penen, voorder en breijders gespecifieert int
verbodt van den 20 augusti 1712.
- Men verbiedt oock in dese heerlijckheijt te draeghen snaphaenen,
mousquetten,bedeckte en onbedeckte pistoolen, noch ander viergeweer
gelaeden, noch met sulcke wapens in te gaen kercken herbergen en andere
plaetsen, op pene en amende van thien goudt guldens, en andere penen in het
selve verbodt vermelt, behalven nochtans , als men sal behoorlijck
gecommandeert sijn op de wapens, welcke waepens alsdan sullen moeten
gelaeden sijn met cogels.
- Dat niemant van wat qualiteijt hij oock mochte sijn, sich presumere te
schieten haesen, conijnen, patrijsen en andere beesten en wilde vogelen en
met sulcke waepens haeghen en tuijnen in te breecken en over en neder af te
klimmen, op pene tegens die geene, dewelcke sulcks sullen gedaen hebben van
vijf goudt gulden amende voor de eerste reijse en voor die tweede dobbel en
andersints volgens de mandaten van den prins hier over geemaneert in materie
en ten opsicht van de jachte gestraft te worden.
- Vansgelijcken die geene, dewelcke sullen gebroocken hebben met gewelt die
haeghen, tuijnen, gaijers ende aldaer in de weijden, bloocken en moeshoeven
gaeteren oft openingen sullen gemaeckt hebben sonder wapens, sullen voor den
eersten keer vallen in die amende van 21 stuijver, ende voor den tweeden
keer dobbel, ende sullen wesen recherchables voor allen schaede en interes
aen die geene dese haeghen, tuijnen en blooken toestaen voor de openinge die
sij aen de selve sullen gemaeckt hebben, het sij om die openingen wederom
doen toe te maeken en den schaede te repareren hen hierdoor geoccasionert
door den inganck der beesten oft andersints.
- Men verbiedt jachthonden te houden van wat soorte en specie dat men se kan
noemen, bequaem om eenigh wilt te vangen, noch oock in huijs te hebben
eenige netten oft garens, hoedanich die mochten wesen oft andere
instrumenten dienstigh om haijer en pluijmwilt te vangen ende cleijne oft
dicken hagel in hunne huijsen te hebben ende van welcke sorte sij connen
genoemt worden, op pene van vijff goudt gulden amende en andere penen door
de mandaten van den prins gestatuert.
- Men verbiedt mesthoffshonden oft schepershonden te houden sonder gecanift
te sijn gelijck het geordonnert is door de mandaten van onsen prins op pene
van thien goudt guldens, ende dat die geene, dewelcke te velde gaen met
sulcke honden gecanift het sij om te gaen ackeren, saijen oft andersints,
sullen voor ieder keer vallen in die amende van vijf goudt guldens bovens de
confiscatie der honden dewelcke door den officier oft andere door sijn ordre
connen doodt geschooten worden.
- Wordt oock verboden bloedthonden te houden en andere dewelcke de menschen
heijmelijck bijten, op pene van eenen goudt gulden amende ende daerenboven
te vergoeden den smert, vesoemenisse ende geneesloon van de persoonen, die
van sulcken honden sullen gebeten sijn.
Vide residuum post art. 17.
- Niemant en sal sigh meugen toe-eijghenen oft in besittinge nemen eenighe
gemeijne plaetsen, straeten, weghen, groesen noch op die selve grachten
maeken, boomen oft haeghen afcappen op pene van thien goudt guldens amende.
- Niemant sal meughen maecken eenighe nieuwe weeghen oft voetpatten op eens
anders erffve, ende all straeten, vaerweghen, voetpatten ende gemacken die
geslooten sijn, sullen moeten geopent worden ende blijven, ende sal een ider
op de plaetse daer sulcx gewoon is aen sijne erve ten behoorlijcken tijdt
moeten stellen gaeders en stichelen om gemackelijck te connen passeren, op
penen en amende van drij goudt guldens .
Rest van den 15 art.
Ordonnerende oock aen alle inwoonders, in cas, dat het geschiedde, dat
hunne honden waeren gebeten geweest door eenen quaden en raesenden hondt,
ende dat sij daervan wetenschap hadden, die selve terstont doen dooden, oft
wel die selve well doen vast te binden ses weeken lanck, op dat sij niet en
connen uijtloopen om eenigh quaedt oft disordre te bedrijven, en aen imant
quaedt te doen, op pene en amende van vijf goudt gulden te herhaelen teghen
ider die tegen dese artikelen sal hebben gecontraveniert, sijnde daerenboven
recherchabel voor allen schaede en interes die de voorscreve honden souden
comen te doen.
- Men ordonneert aen jeder van te suijveren en te repareren s'heerenwegen,
straeten, gemacken en andere langhs hunne huijsen ende erven, hen laetende
hunne competente breedte ende de selve in soo goeden staet te onderhouden,
dat men door die selve gemackelijck passeren magh ende de wateren daer af t
leijden, opdat die weeghen niet impracticabel en worden, op penen ende
amende van drij goudt guldens tegen een ider te herhaelen, dewelcke door de
visitatie van de justitie sullen bevonden worden in faut te sijn.
- Men ordonneert oock aen een jeder, die reijnende is met sijn erffven aen
die gemeijne wegen, straeten en voetpatten dewelcke connen in hunne erffven
ingebrocken sijn door hunne grachten en haeghen, dewelcke sij gemaeckt ende
geplant hebben, die selve te herstellen in hunne behoorlijcke breedde,
afcappende die haeghen en boomen hangende over die straeten en weghen,
dewelcke eenighsints souden connen beletten de passanten, ende hunne haeghen
te stellen in rechte linie op hunne erffven, ende de selve soodanighlijck
alle jaeren te onderhouden, opdat sij niet en comen te hangen over die
voorschreven weghen en straeten, ende dat oock in sulcke maniere dat de
wagels en kerren, het sij van twee oft vier raeden altijt gemackelijck
connen passeren, sijnde die peerden dobbel gespannen aen eenen disselboom,
ende dat tegen den eersten dagh meij naestcomende op pene tegen ider,
denwelcken sal gevonden worden in faut, van drij goudt guldens, tot welcken
eijnde naer expiratie des voorscreven termijn, die weghen en straeten sullen
door de justitie gevisitert worden, ende acht daeghen daernae is dat sulck
oft sulcken die in faut bevonden is geweest oft bevonden geweest sijn, het
selve noch niet gedaen heeft oft gedaen hebben, sal oft sullen noch vallen
in eenen goudt gulden amende, ende sal den officier meughen die selve
straeten, wegen doen repareren, ende die haeghen en boomen afcappen door
andere persoonen op die costen van die in faut sijn, ende sal den officier
connen privilegiatelijck doen citeren die defaillanten om hen te doen
betaelen die wercklieden die den officier sal in het werck gestelt hebnben.
- Ende opdat alle weghen souden goedt en practicabel blijven, alle
inwoonders sullen moeten gebruijcken eenen disselboom spannende hunne
peerden dobbel op penen en amende van eenen goudt gulden voor ieder keer dat
sij sullen gecontraveniert hebben.
- T'is oock geordonneert aen een ider die hebben watersleuten en vloetbodems
langhs hunne erffven, soo binnen t'dorp als buijten in het velt, alwaer die
wateren moeten afloopen, te reijnighen en te suijveren binnen eene maendt
naer publicatie deses op pene van eenen goudtgulden amende, gelijck men sal
sien door de visitatie van die justitie en indien tselve noch niet en is
gedaen inwendich de acht daeghen daernaer soo sal den defaillant vervallen
in die amende van twee goudtgulden ende sal den officier gerechtight sijn
andere persoonen te stellen om het selve te doen op die costen der
defaillanten privilegiatelijck als voor.
- Dat die costen dewelcke de justitie sal doen in het visiteren om te
bespeuren de defaillanten sal sijn tot hunner laste, ende is dat men
alleenlijck eenen defaillant bevondt, dien sal alleen de visitatie costen
moeten betaelen.
- Men ordonneert aen alle inwoonders ter gewoonlijcker tijt te repareren
hunne grachten langhs die besaijde landen en te openen die vloetsleuten op
pene en amende van 21 stuijvers.
- Men verbiedt aen een jeder van hunne weijden, moeshoven en bloocken te
laeten ligghen sonder toe te maecken, maer sullen die selve moeten vreden
ende toemaecken, opdat die beesten en verckens daer niet incomen connen, op
pene en amende van 21 stuijvers, ende die in faut sullen blijven van het
selve te doen en sullen gheenen schaede connen pretenderen.
- T'is verbooden aen alle inwoonders van hunne schaepen te hoeden en andere
beesten op andere jurisdictie als de hunne, op pene en amende van thien
goudtguldens. T'is oock vansgelijcken verbooden aen alle schepers
vredebrocken uijt te steken ende te maecken anders als op die landen van
hunne meesters ende meesterssen, op pene en amende van eenen goudtgulden.
- Men vreedt onse jurisdictiens van Freren, Duijts heure en Naudorp ende men
verbiedt aen alle vremdelingen, het sij met schaepen, verckens oft andere
sorten van beesten daer op te doen hoeden, op pene en amende van thien
goudtguldens.
- Ende alsoo het onmogelijck soude sijn in ferme te brenghen de schaepen
sonder den scheper, wij ordonneren dat sulcken scheper, hoedende sijne
schaepen ende violerende onse jurisdictie zij gevangen ende met sijne
schaepen gebracht in de ferme ende alsdan sal sijnen persoon gerelaxert
worden en sijn schaepen sullen blijven in de ferme tot dat den meester der
selve sal betaelt hebben die voorsc. amende met die costen, oft tot dat
sijne voorsc. meester sal gegeven hebben cautie om int recht te staen voor
onse bancke, soo voor die amende als paritie te geven aen hunne decisie en
vonnisse ende dat eer men sal relaxeren die voorsc. schaepen.
- Ende wat aengaet die verloopene beesten, dewelcke sullen bevonden worden
te graesen in de weijden, bempden oft landen in het velt, sullen zijn in die
amende van 21 stuijvers voor ieder beeste, boven den schaede te repareren
aen den geenen aen wie sij den selven sullen gedaen hebben.
- Wel te verstaen is dat die aen dewelcke die beesten comen toe te behooren,
die selve niet en wilden reclameren oft herkennen, alsdan sal men die selve
leijden in de ferme van den gebiedenden Heer, alwaer gebleven sijnde drij
dagen sonder van iemant gereclamert te sijn, den officier sal den onbekenden
daeghen ad valvas aen de kercke ter plaetse en aen de deure van het huijs,
alwaer de justitite sich houdt ende vergadert om die selve beesten te
vercoopen ente subhasteren en sich te dien adjudiceren die penningen daer
van voorts comende tot satisfactie en concurrentie so van die amende als
costen en schaede, ende de justitie, naer die adjudicatie, sal tot den
vercoop de selve procederen.
- Niemant en sal met gheene soorten van beeten moghen hoeden op de wassende
grainen, alleen uijtgenomen de verckens, die nochtans op de selve grainen
maer en sullen moghen gehoedt worden met droogh weder, ende dat van den 15
november tot den eersten meert excluis, behoudens oock de lammeren met vier
oft vijf schaepen ten hooghsten, welcke men sal meughen hoeden op het coren
tot den 15 april ende op de terve en spelte tot den eersten meij, beijde
excluis, op pene van thien stuijvers amende hooffsgewijs te betaelen.
- Wel te verstaen nochtans, dat allen die gheene dewelcke erven en
landerijen in eigendom sijn besittende naest hunne winningen oft huijsen
gelegen, sullen op de wassende vruchten der selve met hunne schaepen meughen
hoeden van de 15 november tot den 15 februarij ende niet langer, sonder aen
imant van hunne gebueren schaede te doen, op pene van thien stuijvers amende
hooffsgewijs te betaelen.
- Wordt oock verboden aen alle pachters en huerlingen van in de boomgaerden,
weijden, bempden en grasplaetsen die sij in huere oft pacht gebruijcken, te
laeten hoeden oft weijden hunne verckens en schaepen is wat saisoen des
jaers het mochte wesen, sijnde nochtans het selve gepermittert aen die
eijgenaers sonder eenighe schaede aen hunne naebueren te doen, op pene en
amende als voren.
- Wordt vansgelijcken verbooden dat niemant en sal meughen schaepen houden
ten sij dat hij in eijghendom oft in pacht besitte dertigh bonders lants,
waer van de vruchten binnen dese jurisdictie ingeschuert worden, ende die
gheene sulck getall van bonders niet en besitten en sullen maer een schaep
op twee bonders meughen houden op pene van thien stuijvers amende
hooffsgewijs te betaelen.
- Dat alle de geen die op den voorsc. voet en proportie gheen kudden van
sestich schaepen sullen connen maecken, sich sullen moeten voegen met
andere, om te samen soodanich getall uijt te maeken ende met malcanderen te
hoeden, op pene van thien goudt gulden amende, van welcke amenden, soo wel
als van die voorgaende, de meesters en schepers en ander die de selve
beesten sullen hoeden sullen responsbles sijn, soo wel den eenen as den
anderen in solidum.
- Gheenen schaepherder oft hoeder van andere beesten sal meughen in het velt
gaen hoeden voor den sonnenopganck, noch daer in blijven naer den sonnen
onderganck, op pene van drij goudtguldens amende te betaelen door de meester
aen wie de voorscreve beesten toebehooren, welcke meesters konnen hunnen
regres ende erhael nemen tegen hunnen scheper ende anders beeste hoeders.
- Dat alle schaepen sullen moeten geteekent sijn met het teecken van den
eijgenaer, aen wie sij toebehooren op pene van thien stuijvers amende
hoofsgewijs te betaelen voor ieder schaep, welcke ongeteekent sal bevonden
worden.
- Wordt oock aen alle ingesetene, die gheene dertich bonders lants en
besitten, verbooden eenighe schaepen in te nemen van vremde persoonen om
onder deese heerlijckheijdt gehoedt te worden op pene als boven en
confiscatie der schaepen.
- Wordt oock verbooden aen alle schepers te hoeden op die gemeijne groesen
en straeten, als oock met gansen, maer sullen die selve laeten voor koeijen,
verckens en peerden ende die schepers sullen sich met het open velt moeten
contenteren, op pene en amende van thien stuijvers, hooffsgewijs te
betaelen.
- Dat niemant sal meughen duijven houden die in eijghendom niet en besit
vijfthien bonders lants, op penen van thien goudt guldens amende, wordende
oock verboden duijven te schieten, oft met eenighe netten oft instrumenten
te vangen op die selve amende, alles in conformitijt der mandaeten van onsen
prins hier over geemanert.
- Ende alsoo meenighe persoonen door een onbehoort gebruijck oft
onverdraeghelijck abues continueren in de hartgoedt vruchten te gaen ruijpen
en gras trecken, ende dat sij alsoo reupende, comen te brecken de vruchten
en de selve onder de voeten te treden, dewelcke alreets geformeert sijn oft
beginnen oijren te krijghen, waerdoor grooten schaede in de vruchten gedaen
wordt, wij verbieden serieuselijck dit quaedt gebruijck op pene en amende
teghen een ider denwelcken teghens dit reglement sal gepeceert hebben voor
ieder keer dat hij sulcks sal gedaen hebben van eenen goudt gulden, voor den
tweeden keer dobbel, ende voor den derden keer arbitrairlijck ende naer het
goedtduncken van den richter gestraft te worden.
- Wordt oock verbooden aen alle schepers, verckensherders en andere beesten
niet te laeten graesen op de hooghten der groesen en groene straeten langhs
de besaijde landerijen op pene van drije goudt guldens amende, vansgelijcken
aen alle inwoonders wort verbooden gheene particuliere verckensherders te
houden, maer wel eenen gemeijnen verckensherder op pene en amende van drij
goudtguldens.
- Ende om sulxs voor te coomen en te beletten soo sal het georloft sijn aen
een ieder die selve groesen ende straeten te vreeden al oft het waere sijn
eijgen goedt.
- Wordt geordonnert aen alle die geene die welcke hunne beesten naer die
weijden en bempden drijven van te nemen den kortsten wegh sonder te passeren
over eenighe besaijde landen oft wassende vruchten, op pene en amende van 21
stuijvers voor ieder beeste, boven de vergoedinge van den schaede te
betaelen aen den gheenen die den schaede sal geleden hebben.
- Dat alle die gheene die bij nacht peerden oft andere beesten setten in
hunne weijden, bempden oft andersints in het velt, bij soo verre die selve
daer uijtgeloopen sijnde, aen goederen oft vruchten van imant anders schaede
gedaen hebben, sulen vervallen in die amende van twee goudt guldens boven de
vergoedinge aen die partije van den schaede ende die rechten van de
pandtboete, ordonnerende dat alle sulcke beesten, dewelcke bij nacht sullen
bevonden worden op imant anders goedt, sullen in die ferme gebracht worden,
totdat sij die voorsc. amende sullen betaelt hebben, ende is dat die voorsc.
beesten meer als drij daeghen in de ferme blijven, alsdan sal men procederen
tot adjudicatie en subhastatie van die selve, soo voor die voorseijde amende
als voor die gedaenden schaede.
- T'is verboden aen alle proprietarissen en locatarissen te passeeren met
eenighe soorten van beesten door stucken landt, alwaer sijn liggende hoopen,
bocken, schooffven, meijten, noch onder die selve te hoeden voor aleer het
velt genoeghsaem geopent is ende dat het goedt en vruchten van die landen
geheelijck sullen afgehaelt, ende die stoppelen 24 uren sullen ledigh
gebleven hebben, op pene en amende voor ieder beeste te betalen eenen goudt
gulden.
- Men verbiedt aen ieder te passeeren met kerren, waeghels, ploeghen,eeghen
oft andersints over besaijde landen, oft die gheen die bereijt sijn om
gesaijt te worden, op pene en amende van eenen goudtgulden boven den
gedaenden schaede te restitueren aen die geinteresserde parthije.
- T'is oock verboden af te ackeren van het landt van sijnen gebuerman, het
sij braecke oft besaijt, noch oock op pretext van minder maete, sonder
convocatie van de justitie, op pene van drij goudtguldens bovens den schaede
en costen.
- Men verbiedt insgelijcken aen een jeder van af te cappen die haeghen van
sijnen gebuer oft andere, noch aen die selve iet te nemen dat hen toecomt
oft eenighe haeghen, houten oft tuijnen te nemen ende wegh te draeghen,
dewelcke dienstigh sijn om te vreden, noch geene openingen aen hunne
goederen te maecken op pene en amende van 21 stuijvers bovens den schaede te
repareren.
- Ende alsoo daer haeghen sijn, dewelcke maeken de separatie van de goederen
en erven, dewelcke schijnen te sijn gemeijn, is dat men het selve niet
anders en can doen blijcken, alsdan sal men die haeghen deijlen ende de
toemaekinge van die erffven sal oock moeten geschieden ieder een de
helscheijt, op pene teghen den geenen die anders sal gedaen hebben van eenen
goudtgulden amende boven de restitutie van de helscheijt van die haeghen aen
die teghenparthije, ende in cas die selve haeghen waeren vervoert, hij sal
de waerde des selve betaelen involghens taxatie van de justitie en der
kennis hebbende ende sal voorders noch gehouden sijn te betaelen die
visitatie costen aen die justitie, om welcke costen en amende te betaelen
met den schaede, den officier en parthije sullen connen privilegiatelijck
daeghen en citeren.
- Men verbiedt oock aen een jeder die huijsen en quartiers hebben onbewoont,
van die selve te verhueren aen vremde en onbekende persoonen, noch die selve
op te houden en te logeren, sonder permissie van den heere, sijne officier
en scholtes, dewelcke hier af kennisse sullen nemen, op pene teghen die
contraventeurs van drij goudt guldens amende, daerenboven sullen noch
responsable sijn van alle schaede en interes dewelcke sulcke onbekende
souden connen veroorsaeckt hebben.
- Men verbiedt noch aen een jeder op te houden oft te logeren vremde
ooghsters oft ooghsterssen, noch oock eenighe te laeten coomen uijt andere
omliggende dorpen ten tijde van den oost, op pene en amende als vooren, ende
opdat een ieder weetenschap heeft van het geene dat de oosterssen
concernert, onsen scholtes sal doen in het beginsel van de oost vernieuwen
en publiceren den inhoudt van het mandaet van sijne hoogheijt onsen prins in
dato van den 21 julij 1729 en in hoeden gestelt den 23 van de selve maendt,
opdat een ieder sich daer aen can conformeren en kennisse hebben can van die
amende aldaer gecomminert.
- Men verbiedt oock aen alle oosters en oosterssen te oosten voor den sonnen
opganck en naer den sonnen onderganck, op pene van 21 stuijvers amende.
- Vansgelijcken oock te oosten op die landen voor aleer die vruchten daer
afgehaelt zijn oft wel den in muijten, copernallen en bocken gestelt sijn,
op pene van eenen goudt gulden amende.
- Wel te verstaen dat de vrouwen en kinderen van de wercklieden niet en
sullen meughen ooosten achter den bandt onder schooffven en hoopen, niet
meer als de andere, op pene en amende als voren.
- Men verbiedt aen alle proprietarissen en locatarissen van hunne vrouwen,
kinders en domestiken te laeten oosten achter den bandt ende sichte, niet
meer als andere, op pene en amende van vier goudt gulden.
- Gheene oosterssen en oosters en sullen meughen passeeren om te gaen oosten
van d'een velt op d'ander sonder te nemen de weghen, verbiedende aen die
selve te passeren door die muijten en bocken, op pene en amende van twee
goudt guldens, ende de vaeders en moeders sullen sijn responsables voor
hunne kinders.
- Men verbiedt aen een jeder sonder distinctie oft exemptie van wie het oock
mochte weesen, van geene concussien te doen, noch sich malcanderen te
quotiseren over den gedaende schaede, maer sullen moeten doen panden
dewelcke sullen misdaen hebben ende ten opsicht van de vremdelingen oft
dieven andere jurisdictiens sijn passerende met hunne kerren en peerden op
die besaijde landen en uijtwassende vruchten, men sal hunne peerden nemen en
die selve in ferme brengen tot dat sij die amende van eenen goudt gulden
sullen betaelt hebben, ende den schaede aen die parije vergoedt hebben, oft
ten waere, dat sij suffisante cautie voor onse bancke gestelt hadden, soo
voor die amende, schaede en costen en te staen voor ons int recht ende hen
aen onse decisie en vonnisse te conformeren, ende dat voor de relaxatie , op
pene en amende teghens sulcken concussionaris oft quotisateur van vijf goudt
guldens amende.
- Verbiedende vansgelijcken strictelijck aen veltboden en andere van onse
heerlijckheijt hier toe geauthorisert, als sij sullen gepandt hebben van
niemant te quotiseeren op pene en amende als boven, en van hunne officien
afgesatten te worden.
- T'is geordonnert aen die voorseijde booden van getrouwelijck hun devoir te
doen ende een ieder te panden in hunne beesten sonder imant door den vinger
te sien.
- Ende als sij imant sullen gepandt hebben in hunne beesten, schaede doende
aen imant anders goedt, sullen sij alsdan terstont moeten rapport doen op de
greffe, specificerende van wat soorte van beesten, en hoe veele, ende
noemende den persoon aen wie sij toebehooren ende in welck hert goedt oft
somervruchten sij die selve gevonden hebben, ende is dat sij niet en connen
weeten aen wie sulcke beesten toebehooren, alsdan sullen sij die selve in de
ferme jaeghen ende het selve aen den scholtes kenbaer maecken, opdat den
selven sijne devoir mach doen, ende boven 12 stuijvers die sij sullen hebben
voor hunne pandtboet, sullen sij noch gesalarist worden voor de reijse, die
sij sullen doen, hun rapport doende op de greffe, ende dat tot last van dien
denwelcken sal sijn gepandt geweest.
- Is dat sulcken boode sijnde beschuldight en overtuijght van zijn devoir
niet gedaen te hebben, oft die beesten die hij op een anders goedt gevonden
heeft, niet en soude aengebracht hebben, alsdan sal hij selfs vallen in die
amende van twee goudt guldens, en daerenboven sal hij noch afgeset worden
van sijn officie.
- Ende alsoo die voorsc. booden niet altijt en connen sijn van alle kanten,
wij authorizeeren een ieder van onse inwoonders met eenen gelooffweerdighen
getuijghen, als wanneer sij sullen bevinden eenighe beesten op hunne
grainen, somervruchten en andersints graesende, van die selve te meughen
jaeghen en in ferme te leijden, waer van sij nochtans aenstonts sullen
moeten doen hun rapport op de greffe, ende het selve kenbaer maecken aen den
officier, ende hunne reijse dewelcke sij sullen doen, doende alsulck
rapport, sal hen betaelt worden door den persoon die sulcke beesten sal
gerepetert hebben, ende dat noch preferabelijck aen die amende.
- Is dat nochtans waere, dat sulcke geauthortiserde inwoonders als boven wel
kenden die beesten, aen wie sij toebehooren, sij konnen hen die beesten
t'huijs jaeghen, is dat sij t' goedt vinden hen seggende, dat sij se
gevonden hebben op sulck stuck lants becleedt met sulck hartgoedt oft
somergoet, oft daer door passerende, ende sullen altijt daervan moeten doen
hun rapport op de greffe ende aen den officier kenbaer maecken, bij aldien
nochtans sij overtuijght waeren, dat sij iet souden getrocken hebben om het
selve niet aen te draeghen, alsdan sullen sij oock vallen in die amende van
twee goudt guldens.
- Ende oft geviel dat eenighe beesteherders oft schaepherders oft andere
gepandt sijnde, oft hunne beesten gearresteert sijnde hier tegen opstonden
en boven arrest oft gepandt sijnden met hunne beesten wechliepen, alsdan
sullen sij vervallen in een dobbel amende, ende sullen in alle rigeur van
justitite gecastijt worden en als overtreders van arrest, voor alles welck
sijnen meester sal blijven responsabel soo voor amende als voor die costen.
- Men verbiedt aen alle inwoonders van dese jurisdictie relativelijck aen
die keijserlijcke privilegien sich malcanderen in de eerste instantie int
recht te trecken anders als voor onse bancke, op pene dat den aenlegger sal
verbeuren drij goudt guldens amende ende den gedaeghden die sulx aen den
officier niet en sal aengebracht hebben, oft ter saecke geconstituert voor
incompetenten richter, sonder des selfs judicature te declineren, sal
vervallen in die selve amende van drij goudt guldens.
- Ende alsoo daer gevonden worden qualijck geintentionerde, contravenierende
soo bij nacht als bij dagh aen die mandaeten en verbotten van den heere en
sijnen officier in de executie van die mandaeten van den prins tegen de
vagabonten, straetroovers en schenders, dieven ende andere, belettende de
libertijt en vrijheijt, soo van de passanten als van de cooplieden,
ordonneren dat op de eerste aensegginge van den officier van de wapens alle
inwoonders hem sullen moeten bijstant ende hulpe doen met hunne vierwapens
ende in cas, soo door den clockslagh oft trommelslagh, sich altemael te
begeven met hunne wapens gelaeden met cogels op die plaetse door denselven
officier gedesignert, om hem te volghen, alwaer sij sullen gecommandert
sijn, op pene en amende tegen ider defaillant van eenen goudtgulden tot
profijt van denselven officier ende andersints gecastijt te worden
involghens de mandaten van onsen prins.
- Vansgelijcken is dat onder onse heerlijckheijdt bevonden wierden vremde
bij een gevoeghde jaeghers, soo ten tijde dat de jachte open is als niet
open, jaeghende, ordonneren oock involghens de mandaten van den prins aen
alle inwoonders hetselve terstont kenbaer te maecken aen den officier der
wapens oft van policie, op pene van vijff goudtguldens amende ende aen desen
te doen slaen de trommel, op welcken eersten trommel oft clockslagh alle
inwoonders sich sullen moeten vergaederen sonder vertoeven om terstont te
vangen sulcke vremde jaegers, op pene dat den voorseijden officier selfs sal
sijn hiervoor responsabel ende ieder inwoonder, den welcken sal sijn
rebelligh geweest aen het ordre van den officier, sal vervallen in die
amende van vijff goudt guldens.
- Als wanneer men sal commanderen door ordre van den gebiedende heere deser
heerlijckheijt, oft wel door sijnen officier om die weghen te repareren, t'
is geordonneert aen idereen sich te laeten vinden op die gedesignerde
plaetse op denselven dagh ende ure gelimitert, met schuppen, picken, kerren
ende waeghels oft andersints, gelijck sij sullen gecommandert sijn, om te
saemen te wercken, ende naerdat sij sullen met naem en toenaem afgeroepen
sijn, is dat men eenighe absenten vindt, dewelcke niet gecomparert en
hebben, ieder der selve sal vervallen in die amende van eenen goudtgulden,
ende sal derhalffven moeten wercken ende doen wat hem sal gecommandert
worden, sonder hiertoe te meughen senden hunne kinderen oft andere onbequaem
om sulck werck te doen, op pene van deselve amende als boven teghen eenider
hierover rebelligh.
- Dat de ouders voor hunne kinders ende de meesters en meesterssen voor
hunne huijsgenoten en dienstbooden sullen responsabel sijn en connen in het
recht aengesproken worden voor alle fauten die deselve kinderen en
dienstbooden tegen de voorscreve artikelen van vochgedinghe sullen comen te
begaen.
- Dat alle ingesetene hooffpersoonen deser heerlijckheijt drijmael in het
jaere ontrent de gerechtsplaetse sullen moeten compareeren om de
bovenstaende artikelen van vochgedinghe en policie, die aldaer publickelijck
sullen afgelesen worden, aen te hooren, te weeten ontrent St. Remeijs, Drij
Coningen en Bloocken Paeschen, op pene van 21 stuijvers amende.
- Naerdat het vochgedinghe op de kercke sal genotificeert zijn oft
andersints ter gewoonlijcker plaetse oft dat die ingesetene eenen anderen
dagh door den boode sal aengeseijt sijn, anders als ontrent St.Remeijs, t'
is geordonnert dat alsdan de inwoonders, te weeten alle hooffpersoonen sich
sullen moeten laeten vinden op die gedesignerde plaetse, op pene en amende
teghen ider defailliant van 21 stuijvers.
- T'is verboden aen een jeder van binnen den tijdt van den vasten avont sich
te attroupperen, te vermoummen en masqueraet te loopen, op pene en amende
van drij goudtguldens.
- Men verbiedt oock vansgelijcken aen alle inwoonders op de uijtvaert van
henne naesten en vrienden maeltijt, noen en gasternijen op te stellen voor
die van de parochie, maer wel voor die gheene die buijten de parochie sijn
en comen van andere plaetsen en dorpen, op pene en amende door de mandaten
van onsen Bisschop en Prins gestatuert.
- Alle dorpmeesters en collecteurs der taxen van onse heerlijckheijt sullen
gehouden sijn alle jaeren precies en inclues hunne rekenschap te doen van
hun bondergelt, dat sij gelicht hebben, soo van buijten als binnen, op pene
en amende door de mandaten door onse bisschop en Prince gecomminert.
- Dat aen alle het volck en inwoonders, dewelcke sullen vergaedert wesen op
het voochgeding, sal gevraeght worden oft zij gheene clachte te doen en
hebben teghens de booden, oft sij getrouwelijck hun devoir gedaen hebben in
het panden der beesten, hen schaede doende op henne landen en erffven, oft
sij panden als sij daertoe geroepen oft niet geroepn sijn, oft sij nimant
favoriseeren oft door de vingeren sien, oft sij nimant en hebben gequotisert
voor den schaede, sonder het selve aen den officier aen te brenghen, ende
bij wettelijcke clachte tot hunner laste, ordonneren dat sij op staende voet
sullen gecasseert worden; om welck te doen, authoriseeren de justitie der
plaetse om die claechte geexaminert en gehoort hebbende, hetselve
instantelijck te doen en andere boden te stellen in hunne plaets door den
heer officier.
Alle welcke verbotten ende mandaten van onssen Bisschop ende Prince ende
ordonnantien moeten getrouwelijck ende ponctuelijck geobservert worden, ende
was d'originele deses onderteeckent als volght:
Le Baron de Selijs, Seigneur de Frere, etc. ende daeronder stont sijnen
siegel in roodt lack uijtgedruckt.
Bron: Stadsarchief Tongeren, Schepenbank Vreren, inv. nr. 61, folio 47
v. - 59 v.
Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2002