Keurboeken uit Limburg (B)

Montenaken - (1523) 1534

Bewerkt door Mathieu Vandenbosch

1534 den 18 dagh der maendt februarij sijnen comen voer ons die geswoeren momboiren ende gemechtichde der geheelder gemeijnte, vrijheijt Montenaken met den gemeijnen ondersaten ende poerters der seecker vreijheijdt voorsc. aldaer versueckende gecleert te hebben allen die rechten, vrijheijden ende previlegien die den selve heere ende ons vreijhijt toebehoeren sijnen geweest van den alder hercom ende wij gesworen hebben te onderhalden ende toebehoeren mosten.

1. Soe cleeren wij schepenen der vreijheijdt voorsc. dat wij hauden ende hauwen,,ende onse voeralders van alden tijden gehauden hebben dat binnen der vreijhijdt van Montenaken geene banhoeven, noch banpaenhuijsen noch banmoelen en hoert noch sijn en solde.
2. Item noch soe cleren wij schepenen voorsc. dat die ondersaeten n Montenaken geene cheijns noch andere scholt schuldich sijn aen den heere, noch den heer aen geen ongeval recht hebben sal.
3. Item noch soo cleren wij schepenen waert dat saecke dat een porter der vreijheijdt van Montenaken voorsc. eenen dootschlach dede binnen die vreijheijdt van Montenaken voorsc. oft buuten der vreijheijdt daeraen en solde den heer geene brant hebben al waert dat saeck dat hij een huijs staende hadde binnen der vreijheijdt Montenaken.
4. Item noch cleren wij schepenen voorsc. wert dat saecke dat in die gemeijnte geviele dat eenen porter van der vreijheijt van Montenaeken voorsc. streijdende oft vechtende waere tegen eenen andere porter, ende hij eenen quetsende were, oft quetsden daer aen en soude den heere voorsc. geen handt aenslaen alsoe lange als hij aedem in den lichaem heeft ende waert dat saecken dat den heere voorsc. handt aen sloge deene portere te hauwen so halden wij schepenen dat hij ter weder leveren soude ter vrijer steden en laeten gaen.
5. Item noch soo cleren wij schepenen voorsc. wat dedinge wat saecke dat vielen binnen der vrijheijt van Montenaken voorsc. dat den een porter tegen den andere te seggen mochte hebben, daeraff en sullen sij geen andere vonnisse soecken dan voor den heere ende sijn schepenen der vrijheijt voorsc. want en heeft geen andere geweest van auden teijde.
6. Item wij schepenen voorsc. cleren dat wij dat hauden ende halden oft der een portere der anderen gequest hadde met een wieckende wonde oft meer ende parteij daer over clachden nader vrijheijt recht, alsoe meninge wieckende wonde alsoe menichwerffven drij jaeren hij uijter vreijheijt van Montenaken voorsc. verbandt te werden voor die misdaet aenden heere der vreijheijt ende parteije.
7. Item noch cleren wij schepenen voersc. oft een der portere den anderen gequetst hadde met eender zijpender wonde oft meer ende die partije daer over clachden nader vrijheijt recht, alsoe meninge zijpende wonde alsoe menich werven soude hij uijt die vrijheijt Montenaken twee jaeren verbant werden voor die misdaet aen den heere der vreijheijt ende partij.
8. Item noch des selfs gelijcken cleren wijs chepenen voorsc. oft den eenen portere den anderen geslagen oft gestoeten hadde ende die parije daer over claechde naer vrijheijt recht, alsoe menich slach, stoet oft worp alsoe menich jaer saude hij uijter vrijheijt voorsc.gebannen worden voor die misdaet aen heere der vreijheijt ende aen partije.
9. Item wij schepenen voorsc. cleren oft geviele dat een portere der vrijheijt voorsc. efforeijne brochte tot achterdael van een anderen portere der vreijheijt voorsc. ende oft die efforeijne eenighe portere vercorden, leempde, quesde oft sloege oft opliep, soe sal der heere der vreijheijt hant aen den efferoije slaen ende vangen oft sijte gecregen connen ende in de vronte setten ende als hij in de vronte gesatten were ende beclaecht worde nar den vreijheijt recht ende oft gevallen were dat hij eenen portere gequetst hadde dat willen wij den rechte bevelen ende oft gevalle were dat hij eenen portere gequetst hadde met eendere wieckende wonde oft meer alsoe menich weeck tot onser L. vrauwe tot Rutsemedouwe soo hadden jegelijck alsoo verre als sij daer aen hulpich gewest waren, verbuert aende partije ende desselfs gelijcken aen den heere.
   Item desselfs gelijcken oft hij eenen portere gequetst hadde met eenen zijpende wonde alsoe menige sijpende wonde te Vindomen soe hadde een jgelijck alsoe verre als hij daeraen hulpich geweest waren verbuert aen die partije ende des gelijck aen den heere. Item allen desselfs gelijcken van eenen vaustslaghe gestoeten oft geslagen alsoo menich vaustslach, stoot oft slach alsoe meenighen wech hadden sij verbuert te St Joos aen de partije.
   Ende des selffs gelijcken oft sij eenighe staeff volden ende bereet mackden te streijden alsoo meenich werven als dat geschiet were, al ware dat saeckn dat daer over niet geclaecht waere, soo saude hij nochtans verbuert hebben jgelijck bij alsoe verre sij daerinne bevonden were eenen storme nader vreijheijt recht te weten vii stuiver goets gelts.
   Item oft geviele dat den heere met der vreijheijt dien portere die den efforeijne btacht hadde op dat achterdeel van eenen anderen binnen portere in alle alsulcke bruecken, boeten ende kueren als dije efforeijne gebrocht ende gebuert hadde sauden gehauden sijn, ja ten geviele dat die benne portere der vreijheijt voorsc. sijn vrinden bij hem bracht hadde om sijn lijf ende sijn huijs helpen beschudden oft hijs te doene hadde, dat te weten oft geviele dat men hem opliepe oft op hem versoechde ende dat hij hem dan totter wegeringe stelde sonder arghlist ende dat alsoo bevonden worde, die en saude daerine niet gehalden sijn.
10. Item wij schepenen cleren noch dat men geenderhanden vetghien van stroij, van thiende noch van anderen noch mest vercoopen buijten die vrijheijt voorsc.te vueren ende dat noch brieders noch beckers noch tappers geene wintstroije inde hovens verbranden en sullen, voorders dan op die landen die sij selver gewonnen moechten hebben gewassen were, ende oft eenige bevonden were die daertegen oft contrarie gedaen hadde die saude verbuert hebben vii stuiver goets gelts naeder vreijheijt recht.
    Ende oft gevielle dat men die thiende gelegen sijnde binnen die voorsc.vreijheijt vuerde met wagens oft met kaerren buijten die vreijheijt voorsc. ende dat bevonden worde, alsoo decke ende menich werven als dat bevonden worde dat men die met wagels oft met kaerren uijt die vreijheijt wuerde oft uijt geveurt hadde, soo saude dien die de thiende uijt gegeven hadde verbuert hebben seven stuivers goets gelts naer der vreijheijt recht.
11. Item wij schepenen voorsc. cleren ende hauden dat die corenmaete der vreijheijt van Montenaken struijersche maete wesen sal ende den pacht die den eenen aen den anderen schuldich sijn sal ende oock andere aen hen schuldich sijn, die sal sijn drij coren roggen ende dat tvierde corenterfve sijn wel gemackt met vlogele ende met wanne naden jaere beganck.
12. Item wij schepenen voorschreven cleren ende hauden dat weijn maete, hoppe, sout maete ende alle liquore ende natte maeten alleen moet een maete sijn te weeten die bomsche maete alsoo dat van allen den teijde geweest is, ende oft bevonden worde dat eenighe vercochde oft leverde met eenighe minder maete dan voorsc. is, die saude verbueren alsoo deck ende soe menichwerven als dat bevonden worde een boete van seven stuiver goets gelt naer der vreijheijt recht.
13. Item wij schepenen voorsc. cleren dat geene teppere tweederhande wijnen te weeten van tweederhande gelde bij een leggen oft houden en sal het en ware dat den eenen wijn wit ware ende den anderen wijn root, ende oft bebonden worde dat tweederhande gelde bij een geleet hadde het en ware dat den eenen wijnwit ware ende den anderen root die saude verbuert hebben alsoo deck ende meenich werven als dat bevonden were alsoo menich boete van seven stuivers goets gelt saude hij verbuert hebben naer der vreijheijt recht, ende oft deenen alsoo bevonden sijnde terstont deenen wijn noch liet bij een staen ende daer over noch bevonden worde soo saude hij noch gehauden sijn ende voorts alsoo deck als dat bevonden worde ende oock alle desselfs gelijcken van brieders ende biertappers ft sij tweeden hande bier bij een haelen alsoo deck als eenige daer in bevonden worden die saude verbeurt hebben een boete van seven stuiver goets gelts naer der vreijheijt recht.
14. Item voorts soe cleeren wij schepenen voorsc. dat Mombrouck gemeijnten es van Sint Jans avont snonensch tot St Gertruijet daghe snonens te halff mert.
15. Item so voorsts soo hauden wij schepenen voorsc. ende oock gehauden hebben van ouden teijde dat men der toll der vreijheijt van Montenaken voorsc. schuldich is te vercoopen des sondachs voor St Jans Baptist dach met den gerichte ende altoos te keeren ten orbaer der vreijheijt van Montenaken voorsc. met rade des sheeren ende der schepenen soe waer sijs te doene hadden. Ende voer hon alle jaere goede wettighe rekeninge te doen waer die tolle gevaren ende gekeert is. Ende oft gevielle dat eenighe ondersaet der vreijheijt voorsc. op den tolle steecde ende dat hij hem bleve, soe is hij ter schuldich te verburghen binnen St. Jans Baptisten dach. Ende oft gevielle dat hij ter niet verburchde binnen St. Jans baptisten dach ende daerover geclaecht worde vander vreijheijt soe saude hij verbuert hebben eenen wech te Rutsemedou aen den heere . Ende dat saude geschieden dat sij die voorsc. weghen verbueren sauden alsoo deck ende menichwerven als sij der scepenen vonnisse niet onderdanich en waren. Ende oft geviele dat deenen die den tolle genomen hadde den tolle niet verborghen en konde, deenen soo eenen uijter vreijheijt verbannen totter teijt tou dat hij aen den heere ende vreijheijt daervoor genoch gedaen hadde ende oock dat verlies van toll oft den toll min gelde dan hijter genomen hadde, opgegleet hadde.
16. Item noch cleren wij schepenen voorsc. dat ons claert ende condicht als vander oplegginghe ende heffinge van den voorsc. toll aengaende hauwen ende hauden dat wij van den alden hercom alsoe geuseert ende gehoort hebben dat men een cudde schapen oft vercken tot vijffven toe uijt oft doer te dreijven schuldich is van tolle aen de vreijheijt viertich groot.
    Item van een coop pert,1 ort.
    Item van twee, 2 oort.
    Item van meer naevenant.
    Item van coop koeije oft renders oock soo veel naer advenant.
    Item van een vercken of schape oft twee dreij oft vier schapen oft vercken van den stuck 3 negenmenneken.
    Item van eenen wagen goets,1 ort.
    Item van eenen karre, halff soe veel.
    Item van eenen wagel pont goets, viertich groot.
    Item van eenen perde goets, onderhalven grooten.
    Item van meer noch meer naer advenant.
    Item van een jgelijck wie hier op onsen merck voirts doet van staengelt, 1 negemenneken.
    Item die lakemakers van stucke, 1 negenmenneken.
    Item die laken vercoopen van buijten voor hunnen toll vander elle, onderhalven grooten.
    Item voor den steen van werp van buijten, een halff negenmenneken.
    Item van meer navenant.
    Item van eenen bedde dat men uijt ter vreijheijt vuert, voer elcke toete, een halffven stuijver erardus.
    Item van meer naer advenant.
    Item van eenen voijder hoijes oft achtermaet uijt der vreijheijt te vueren, een oort.
    Item van eenen voijder corens, garsten oft haver, erten oft crucken uijt ter vreijheijt te vueren, een oort.
    Item van twee, twee oort. Item van meer na advenant.
    Item van voer haels oft biers uijt ter vreijheijt te vueren, een oort.
    Item van wat goede dat sij, een oort van den voedere.
    Item van eenen pert geladen met pont goedt, twintich groot.
    Item van eenen wagen pachts die buijten lieden uijtvueren, een oort.
    Item van een perde pachts uijt oft duer te vueren, een halff negenmenneken.
    Item van een perde wolle oft wat goede dat sij, twintich groot.
    Item van een pack lakens te perde uijt of deur te vueren, een halff negenmenneken.
17. Item noch cleren wij schepenen voorsc. dat die van Wezeren ende Beets schuldich sijn dat hoffken voer die kercke porte te vergraven als dat te doene heeft.
18. Item noch cleren wij schepenen voorsc.oft geviele dat die vreijheijt van Montenaken uijt trechde met den heere, met der stadt van Luijdick dan is die vrauwe de abdisse ende convent van onser Vrauwendael schuldich op dat goedt te comen van de hoeffve van Bosshellen te leveren aen meijer ende schepenen der vreijheijt van Montenaken eenen wagel met vier perden met honne getouwen ende overdeckt, om soo daermede te behelpen alsoo dat behoort met enen knape ende eenen loonsleger.
19. Item wij schepenen voorsc. cleren oft geviele dat die heere eenighe acte doet soe es noch die selve vrauwe ende convent sculdich dat gericht te leveren op die plaets daer dat schuldich is te gebueren ende als dat gerichte gedaen is soe is sij noch schuldich den cost aen meijer ende schepenen der vreijheijt voorsc. Ende die van Wezeren ende Beetse sijn schuldich dat gericht te rechten.
20. Item wij schepenen voorsc. cleren dat die voorsc.vrauwe abdisse ende dat convent schuldich is op dat voorsc. goedt te hauwen alsoo voelens, verren ende beeren op hoije ende eve als daer die beesten der vreijheijt van Montenaken honnen noot dorff aen nemen ende hebben moegen alsoe dat behoert.

Begerende ootmoedelijck in naeme der gantser gemeijnte ende ondersaten van Montenaken met sijn toebehoerten dat wij die willen confirmeren, appoberen, ratificeren ende van werden te hauden bij onsse patenten brieffven van gratie gesegelt ende gestelt te worden waer deur aen merckt die selve deuchdelijck ende redelijck sijn willen oock onse ondersaten inder billicheijt behulpich sijn ende stercken naer onser vernuegen.
Soo is dat wij die selve voorsc. privilegien, alde gewonten ende usantien in maniere als voorsc. is approberen, confirmeren ende dat men die voertaen halden sal van werden, mits desen decerneren ende gebieden ende voers meer ordonneren dat van nu voirtaen alle boeten van seven stuivers die vallen sullen aen die voorsc. vreijheijt van Montenaken alle(e)n den heere toebehoeren ende niemant anders. Bevelende daerom alle onse ondersaten dat die selve onser gemeijnte van Montenaken met alle honnen appenditien ende toebehoeren laten vreijlijck gebruijcken ende useren die voorsc. privilegien ende alde gewoenten ende onse gratien ende affirmatie. In orconde der waerheijt hebben wij onse segelen ter saecken doen hangen. Gegeven in onse stadt Luijdick den ijersten dacht septembris int jaer duijsent vijfhondert ende drijentwintich.

Bron: Rijksarchief Hasselt. Schepenbank van Montenaken, nr. 39, fol. 5v°-10v°; 17de eeuws afschrift.

Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2002

 Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net