Keurboeken uit Limburg (B)

Mechelen-Bovelingen - 1657
(destijds: Kwaadmechelen)

Bewerkt door Mathieu Vandenbosch

Articulen op dacht van jaergedinghe den 13 meert 1657 voorgelesen ende gecondicht aen d'ondersaeten der banck ende justitie van Quaedemechelen, bedacht zijnde metter clocken ter instantien des officiers, naer alde gewonte, omdat zij daer aff gheen ignorantie moegen pretenderen.

1. In den eersten word verboden dat neemant en sal blaphemeren Godt, noch sijn Lieven Heijlighen, zijn lijden verwijten, op peene van te verbueren een gaude gulden, denselven in drij te verdelen, te weten den hoeghen Heer een deel, den Officier het tweden deel ende den aenbrengher het derden deel ende dat soe dickmaels als geblasphemeert sal worden.
2. Item word bevolen dat het hooff van elecken huijs sal personelijck compareren, tenzij oerloeff van den scholtet hadde oft weticht beletsel, op dacht ende ter plaetsen daertoe gelimiteert, op peene van te verbueren aen den Scholtet vij schillingen.
3. Item wordt verboden dat neemant wilt schieten en sal, noch vanghen, op peene van te verbueren amende naer t' inhald der mandaten van zijn Hoecheijt de date 24 novembris 1651.
4. Neemant en sal vier haelen van een huijs tot den anderen dan in potten oft in lanternen, op pene van een wech St. Jacob.
5. Neemant en sal duijven schieten, noch vanghen, op peene van 50 gauden realen.
6. Die beecken ende waterloopen sal men ruijmen, diepen, wijen naer verheijschen ende op hunne gewonnelijcke plaetsen doen lopen binnen meij, op pene van vij schillinghen.
7. Allen rechtverdighe weghen sal men open doen ende passabel maecken ende oock allen art(v)gaten op hunne behoerlijck weijden ruijmen,op vij schillinghen.
8. Neemant en sal over onrechverdighe weghen gaen personelijck, met peerden rijden, varen, noch met beesten drijven, bij soe veer die vergraven ende bestecken zijn, op peene van vij schillinghen.
9. Neemant en sal onrechtverdige weghen maecken over andere lieden erff, op vij schillinghen.
10. Aen het wintercoren sal men de gewonnelijcken aertgaten ophalden, toe sluiten, die valgaers hangen ende die straeten buijten die valgaers ganckbaer maecken binnen St.-Remeijsmisse, op vij schillinghen.
11. Item aen het wintercoren, weijwassen, bempden ende anderen hoven sal men voer het hooft vreen, droeghe vloetgrachten ruijmen buijten der hameijen, die valgaers hangen ende die straeten maecken, een ijder tegen zijn erff binnen meert, op vij schillinghen.
12. Item aen de somervruchten sal men vreen, die valgaers hangen, die aertgaeten ophalden, die straeten passabel maecken ende naeten vloetgrachten ruijmen, een ijder aen het zijn, binnen meij, op vij schillinghen.
13. Allen beecken, bornen, polen, op de gemijnten staende te gewonnelijcker plaetsen, soe buijten als binnen der hameijen, sullen die gemeijnten oft ondersaten in hunne dorpe vegen ende ruijmen als oock hunnen valgaers hangen binnen meij, op vij schillingen.
14. Allen heerstraeten, soe buijten als binnen der hameijen sullen die gemeijnten ganckbaer ende passabel maecken naer alde gewoente binnen meij ende die haghen aen s'heeren straeten afhawen, opdat se aen den oest ende hoijwaghens gheen schaede en doen, op vij schillinghen.
15. Item den een sal den aenderen ter gewonnelijck plaetsen behoerlijcken halfven vree doen ende in geval zijn regenoet duer gebreck van dien schaede geschiet, die op te richten ende noch te verbueren aen den officier vij schillingen.
16. Die ongespannen peerden te panden in allen vruchten, schaede doende met nacht ende dacht op vij schillinghen.
17. Die gespannen peerden des nachts te panden op vij schillinghen en des dachts op drij alde groet.
18. Die gepanden parteijen conden hun alsdan verantworden met visitatie van quaede vree ende dat op t'costen van dengheenen die gevonden sal worden qualijck gevreet te hebben.
19. Die ruijghe peerden ende versaechde beesten en sal neemant op de gemeijnten douen oft halden, op vij schillinghen, soe dickmaels als dat sal bevonden worden, maer die ondersaten sullen daertoe een plaetse ordonneren op de gemeenten, daer sulcken beesten hun geneeren sullen, ende gaen sij voerder te panden op vij schillinghen.
20. Doode beesten ende prijen sal men vueren ende slepen vierticht voeten van den weghen op vij schillinghen.
21. Neemant en sal vlas, nocht kemproeten maecken aen de weghen, den menschen hijnderlijck zijnde, op vij schillingen.
22. Die koijen die met bijwesen van herders ende oock sonder herders willens bevonden worden in imant vruchten, schaede doende, des nacht op vij schillinghen ende des dacht op iiij schillingen.
23. Die koijen die van heetheijt der sonnen oft doer steecken der gewormden uijter weijen springen ende bevonden worden in iemants vruchten, schaede doende, sal men panden op eenen dobbel schot, maer word den bode van eenighe parteije gehaelt, des nachts te panden op vij schillinghen ende des dacht op drij alde groeten.
24. Die schepers metten schapen huijdende willens oft schaede doende, in iemants vruchten, bempden oft wewassen, te panden op vij schillinghen, ende die boeten te verhaelen aen die schepers; des sullen die boden op denselven dacht aen hunnen meesters condigen, opdat zij des schepers schapen, huer oft cleeren aen hun halden om den Heer die boeten ende die geinteressertde parteijen hunne schaede daeraen te verhaelen, ende in geval den meesters alsulcken pendighen van den boden, over hunne schepers gedaen op denselven dacht als die gepand worden, gecondich zijn, ende als dan die schaepen, cleeren oft huer niet aen en halden, soe voorschreven is, soe sullen die meesters die pant boeten ende die schaede selver betaelen; maer en word sulcken pendighen den meesters op denselven dacht niet gecondicht, soe sullen zij die boeten ongehalden zijn.
25. Die boden sullen hunne pendighen den parteijen, wiens beesten zij gepand hebben ende hoe dickmaels, op denselven dacht die pendighen zijn geschiet, condighen, ende en condighen zij 's niet op denselven dacht, soe sal die gepant met vlauen met ander pantboeten, maer condighen die boden op denselven dacht, soe sullen die gepande parteijen boeten gelden, soe dickmaels als den bode op den dacht van der pendighen condicht.
26. Die schepers en sullen in de gemeen broecken niet huijden, dan op droeghe horsten ende op droeghe plaetsen, op vij schillinghen, ende die boeten te verhaelen als voerseet is.
27. Die ontlopen schapen sal men die schepers daervan panden in allen schaede op drij alde groeten ende die boeten metten schaede te verhaelen als boven ende soe voerseet is.
28. Die lammeren sal men in tijts (als te weten) binnen meert van de coren doen ende binnen april van der terfven op vij schillinghen.
29. Sullen oock die lammerherders over anderen lieden goet hastelijck drijven ende niet huijden op anderen lieden vruchten, maer ter naester weghen ende ter minster schaede overdrijven op vij schillinghen, die boeten te verhaelen als voerseet is van de schepers.
30. Die verckens sal men panden als der herder uijt is ende voer der sonnenopganck ende naer der sonnenonderganck in allen schaede op drij alde groet ende s'morgens naer der sonnenopganck, eer der herder uijt is ende 'savons voer der sonnenonderganck, als der herder t'huijs comen is, te panden op eenen dobbel schot; maer als der bode des nachts gehaeld word, alsdan die verckens te panden op vij schillinghen.
31. Den verckensherders sal men in de broecken een plaetse wijsen om metter verckens aldaer te huijden, ende huijden zij voerder, te panden op iiij alde groet, soe dickmaels als sulck gebuert ende sal bevonden worden.
32. Aengaende het huijden van den verckennen ende koijen met een herder in een dorpe, sal eenijeghelijck geboerschap halden op vij schillinghen.
33. Den verckensherder sal moegen voer zijnen loon den bode doen pant haelen, sonder eenighe maniere van recht daertoe gedaen zijnde, ende den pant naer recht doen omslaen ende vercopen, oeck denselven omgeslaghen ende vercochde pant tot zijn proffijt gebruijcken, toter tijd toe dat hij al voltaelt is van dengheen, daer die panden voer gehaelt zijn, met allen costen op te richten ende te betaelen.
34. Neemant en sal der eenen den anderen schaede doen aen sijn vreënghe sinder wijen, soe aen thuijn als anders op vij schillinghen.
35. Neemant en sal schaede doen oft ongherieff in de boschen met beesten oft andersins, op vij schillingen.
36. Die boden sullen hunne pendighen inbrenghen van genachten tot genachten oft ter minsten binnen vierticht daghen naer der pendighen oft anders die pendighen van onweerde te zijn.
37. Gheenen buijtenbeesten en sullen ander gemeenten gaen wijen als behoerlijck ende gewoenlijck sijn te gaen op vij schillinghen.
38. Allen brauwers, taverniers, biertappers ende biervercopers, sullen die rechtverdighe Loonsche maet geven op vij schillingen, ende die te verbueren soe dickmaels als sulck contrarie sal bevonden worden, ende dat soe metter aemen als metter kannen, ende die kannen met ter vaeten te verbueren, als sulck sal bevonden worden, gesciet te zijn.
39. Item sal oock eenider rechtverdighe corenmaet schuldicht zijn te geven ende te halden om eenen iederen daer met rechtverdelijck uijt te leveren, op vij schillinghen ende die maet te verbueren.
40. Die biervercopers en sullen den ondersaten gheen bier metten cruijcken wegheren te leveren voer ghelt als zij bier in den kelder hebben ende geselschap setten, op verbuert van vij schillingen soe dickmaels als sulck sal geweghert worden ende contrarie bevonden zijn.
41. Item, van nu voer aen sal eenieder schuldicht zijn tegen het gemeen brouck aen zijn weijwas, bempden ende besaijeden landen een stiech ende een lier te sette ende te vreen oft met grachten soe hoeghe op te hauden, waerbij die beesten uijter gemeenten in iemants bempden oft vruchten en konnen gespringhen, op vij schillinghen.
42. Item word verboden dat in den oest nemant en sal moegen voer der sonnen opganck, noch oock naer der sonnen onderganck uijtlopen ten velde om te oesten, op een boet van vij schillinghen, ende dat eenieder op zijn landen oft panden met zijn huijsgesine allen oestersse ende oesters, die bevonden sullen worden op die velden oestende, voer ende naer den voorschreven tijd, sal moegen tot des heeren proffijt panden ende aenbrenghen, tenwaer dat die meesters, present wesende, hun tselve consenterden.
43. Neemant en sal oock met nach, dach ende ontijd uijtgaen met bijlen, hastelen ende ander instrument om den goeden liede scaede te doen ende ongerieff aen hunne willighen oft ander haude met tuncken oft andersins, op vij schillinghen ende die bijlen, hastelen oft ander instrumenten te verbueren. Des hoeghen Heer actie van swaer straffinghe, soe aen die kaeck te stellen als anders naer gelegentheijt der misbruijcken gereserveert.
44. Een ieder sal oock alle scaededoenders op zijn eghen goet oft daer hij possesseur van is, moegen panden ende onder eet tot des Heeren proffijt moegen inbrenghen in alle manieren als die boden.
45. Neemant en sal willighen hauwen oft thuijncken die op de gemeenten staen oft op t Heeren straeten sonder des scholter consent, op vij schillinghen, ten waer tot de gemeenten proffijt.
46. In alle voorschreven saecken ende puncten boven die voerseeden amenden, soe van pendighen als anderen, is eenieder ondersate ende bescaedichde parteije sijn scaede met recht te moegen heijschen ende verhalen op dengheen, die hem scaede gedaen heeft, gereserveert.
47. Word oock den ondersaten gecondicht dat soe wanneer een heijlighen dacht compt op den maendacht, wesende ordinaris genachtendacht, men sal die genachten houden des deersdacht daernaer volgende; des sal der scholtet sulck metter clocken condighen omdat die buijten geseten gheen ignorantie daervan en hebben.
48. Neemant en sal oock sijn landen in ackeren moegen werwerpen tot achterdeel van sijnen naebuer, tenwaer hij hem sulck consenteerden oft daer wettighe oersaeck van noot, t' waer om naethijt der landen op vij schillinghen.
49. Neemant en sal met onrecht, noch eersselinge eegen over besaijeden landen, daer die vruchten uijt aerden zijn, vaeren, noch oock met peerden rijen, op vij schillinghen.
50. Item allen partijen die hier comen dinghen ende voer onse justitie procederen, sullen gehauden zijn hunnen behoerlijck rechten te betaelen, eer zij vertrecken, op vij schillinghen.
51. Item word verboden dat allen biervercoopers gheen geselscap innemen en sullen metter nach ende oock alle geselschap doen vertrecken terstont oft precijs te negen ure, naer den sonnenonderganck, op vij schillinghen, soe wel der weert als die gaesten. Hiermede niet gerekent vremde passanten die met hun comen logeren.
52. Item is verboden dat men gheenen verkens, noch schapen op de ghemeen broucken binnen dorp, noch buijtens dorp huijden sal, op de peene van iij gaude gulden, behaudelijck den verkenen eene plaetse te wijsen, soo verseed is; die amenden te verdelen een derde deel aen den heer ende die twe anderen deelen te verdeijlen onder die gemeenten, naer den lantrecht.
53. Woord oock verboden dat neemant sich en sal presumeren te vischen in de beecken oft anderen staende oft loopende wateren, sonder des Heer consent, op peene van iiij gaude guldens te verbueren, die te verhalen aen d'auders, daer die kinderen sulck sullen bevonden worden gedaen te hebben.
                1660 (a)
54. Item, dat nimant en sal met die schapen alleen heerden of hij en sal hebben 7 bonder ten art.
55. Item, desgelijcken en sal geen duijven hauden of duijffhuijsen bauwen.

Allen d'welcken puncten ende conditien wij, scholtet, Willem van Lens, schepenen, Jacob Schonarts, Raijemaeckers, Dumoulin ende Boden hebben in houde van wet gekeert.

(a) de artikelen 54 en 55 werden door een andere hand die in 1660 het register verder zette tussen art.53 en "Allen d'welcken puncten…" ingelast.

Bron: Rijksarchief Hasselt, Schepenbank Mechelen-Bovelingen (Quaedmechelen, Rockelinghen ende aenhangende), Inv. nr. 3.

Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2002

 Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net