Keurboeken uit Limburg (B)

Helchteren - 1718

Bewerkt door Mathieu Vandenbosch

Jaergedingen.
Bruecken ende keuren tot goeder standt van d'ingesetenen der heerlijckheijt van Helchteren, hunder privilegiens ende alde herkomen voor den kerckhoff onder de linde geboden, gepubliceert ende affgelesen uijt beveel vanden Hooghweerdighen Heere Maurus Vander Heijden, prelaet des moensters ende Heere der stadt Stadt Sint Truijden, Heere van Helchteren etc. desen 22 septembris anno 1718 ten overstaen vanden eerweerdigen Heere Anselmus à Suetendael, camerlinck vanden Hooghweerdigen Heere voorschreven Joannes Nicolai officier, oock der schepenen ende ter presentie van alle de ingesetenen ten dien eijnde met clock-slagh daeghs te vorens bij een geroepen sijnde.

1. Den officier bandt ende vernieuwt de jaergedinghen, breucken ende keuren soo hoogh het recht toelaet, conformelijck de voorige mandementen ende usantien.
2. Wordt in aller ingesetenen geheugenisse bevolen dat dese Heerlijckheijt van Helchteren is Purum et liberum allodium een met de vooghdeije, jurisdictie, rechten ende gerechtigheden toebehoorende eenen Heere abt van Sint Truijden ende sijn convent, soo andermael anno 1282 door Heere Arnoldus, Grave van Loon herkent is.
3. Is straffelijck verboden te blasphemeren ende oock ijdelijck te sweeren op een amende van twee goutguldens.
4. Eensgelijx is verboden onder de dienst Godts ontrent die kerck oft kerckhoff te klappen ende lichtverdigheijt te bedrijven, oock en sal niemans de trommel slaen oft doen slaen, op hauboien, violonsen ofte andere instrumenten spelen oft doen spelen ende die herbergiers en sullen onder den dienst Godts, noch oock naer negen uren s'avonts voor d' ingesetenen mogen tappen oft taverne houden, gelijck oock d' ingesetenen op dien noch naer dien tijdt en sullen mogen inde herbergen drincken, alles op amende van twee goutguldens, in welcke amende oock sullen vervallen de herbergiers die in faut blijven van de misbruijcken den officier instantelijck aen te draeghen.
5. Bij onser Heeren ordonnantie en magh niemandt sigh becostighen met kinderfeest oft uijtvaert te houden ende soo imant dat kompt te doen sal vervallen in eene amende van eenen goutgulden.
6. Is verboeden aende kerck, kerckvensters, mueren, thoren oft kerckhoff mueren schaede te doen met schieten, werpen, oft andersints op eene amende van eenen goutgulden boven de reparatie vande gedaene schaede.
7. Als het gebeuren mochte in troubele tijden dat de gemeijntenaers met consent vanonsen Heere op het Casteel Terdoelen quaemen te vluchten, is geordonneert en bevolen dat een ider noodighe acht sal nemen op vuer en ander ongeluck op penen van aen hem te verhaelen die schaede dor wiens faute en onachtsaemheijt de selve schaede is overkomen.
8. Soo dickwils iemandt bevonden wierde die sijne beurte van aen het casteel ter Doelen te waecken naer alder heirkomen versuijmt, sal vallen in een amende van een en twintich stuijvers.
9. Wie sonder gebreck van windt ende boven molenrecht buijtens dorp gaet maelen, sal gehouden sijn des heeren moedt daerover te verwerven.
10. Is verboden aen een ider te jaghen, wildt te schieten oft te vangen met stroppen, garens en andere loose vonden boven verbeurte van waepens ende instrumenten op eene amende van drij goutguldens, ende in diergelijcke amende sullen vervallen die sullen sien oft weten dat imandt wildt geschoten oft gevangen heeft ende in faute blijven van het aen den officier aen te brengen.
11. Is eensgelijcx verboden op een andermans goedt te visschen op amende van twee goutguldens boven reparatie der schade.
12. ……
13. Wie eenen verloren swerm bijen aenslaet en aen den Heer oft scholtus tselve verberght, sal vervallen in eene amende van drij gout guldens.
14. Wordt in aller ingesetene geheugenisse ende memorie bevolen dat de paelen van oudts naergelaeten, welcke in de comme deser heerlijckheijt bewaert worden, sijn als volght. Op een sloetken voor Liloe, van dien sloetken voort op t Blaesgat, van dan voort op den Grauwen Steen, van dan voort op dat Mauropsvenne, van dan voort op den Molenslagh, van dan voort lanx der vloeten op den Ouden Heergracht, van dan voort in die Bolheese, van dan voort op die Eelsvoert, van dan voort op die Vijffboomen, van dan voort op vrouw Liesbethen pleck, van dan voort op die Roode Vonderen, van dan voort op dat sloetken voorschreven.
15. Een ider der ondersaeten sal aen de dorpmeesters tijdelijck aenbrengen soo eenige vremdelingen quamen de paelen te overtreden op eene amende van twee goutguldens.
16. Een ieder is gehouden aen syne erfve de straeten, steegen, beecken ende grachten op behoorelijcke tijden end manieren te ruijmen, te diepen ende te breedden ende moet de breedde derselven wesen naer alder heijrkomen op eene amende van een en twintich stuijvers. Een heerstraete viertich voeten Een gemeijn straete twintich voeten Een gemeijn steghe seventhien voeten Een beecke vier voeten Eenen brouckgracht vier voeten Eenen veldtgracht drije voeten
17. Is bevolen de beecke ende gemeijne waeterloopen ider aen sijne erfve te ruijmen ende te diepen binnen vierthien daeghen naer publicatie onder de linde oft voor den kerckhoff, op een amende van eenentwintich stuijvers.
18. Oock is een ider gehouden sijne straeten, steghen ende grachten behoorlijck te maecken binnen vierthien daghen naer de publicatie voor den kerckhoff oft onder de linde gedaen, op eene amende van eenentwintich stuijvers.
19. Is verboden aen een ider meer risschen en vlaggen te steecken als voor sijn verdoen, op een amende van 21 stuijvers.
20. Is verboden op 's heeren straete ende op 's heeren heijde boomen te truncken oft boomen te kappen, op eene amende van sesse goudtguldens boven die vergoedinge van de gedaene schaede.
21. Is nochtans toegestaen anno 1634 dat een ider der ingesetenen sal mogen aen sijne erfve boomen planten alsoo geplant sijnde kappen onder reserve vanden elffsten boom aen den Heere, mede van ghene passagie te beletten ende van sijnen naebuur geen achterdeel oft ongelegentheijt aen te doen.
22. Is geordonneert dat een igelijck ten tijde van den ooghst sijn houdt sal affhouden hangende over 's heeren straete end elders opdat niemant schaede en lijde bij het invoeren der vruchten, anders sal een ander hetselve houdt mogen afkappen ten minsten schaede ende laeten liggen.
23. Is verboden op 's heeren straete te timmeren, rischen, vlaggen, leem, savel, steen uijt te graven, oft kuijlen te maecken, soo oock verboden is gansen oft andere gedierten te houden welcke aen de gemeijne pasturagie soude schaedelijck sijn, op verbeurte van sulcke gedierten ende eene amende van twee goutguldens.
24. Is geordonneert dat een ider sijn goet sal vreden ende toemaecken tegen het overloopen der beesten, ende alsoo magh een ider door het geheel jaer op sijne erfve eenen vreewesch steken, ende wie sulcken wesch uijttreckt sal boven vergeldinge der schaede soo den proprietaris claghtich valt, verallen in eene amende van twee goudtguldens.
25. Ende oft men imandt bevonde bij daghe willens en wetens eenighe beesten huedende op ander liedens erfve, dien sal vervallen in eene amende van twee pattakons ende bij nachte dobbel, boven vergoedinghe der schaede.
26. Is verboden op de vliegende savelbergen te hueden oft te drijven ende dese bergen in persoon oft met honden te genaeken, soo ook is verboden op een bonder naer ontrent de selve bergen heijde te maijen op een amende van thien goudtguldens boven die reparatie van de gedaene schaede.
27. Is eensgelijkx verboden op ongewoonelijcke plaetsen te gaen, te vaeren of te drijven hetghene oock moet verstaen worden van den molenwijerdijck bij gebreke dat desen door de gemeijnte niet behoorlijck en wierde onderhouden, op eene amende van eenentwintich stuijvers.
28. Bij aldien iemandt bevonden wierde op imants anders erfve sonder consent van den eijgenaer te plucken, savel, stootsel, tuijnen, vree of ander houdt wegh te nemen, sal vervallen in eenen amende van eenen goudtgulden boven de reparatie van die gedaene schaede, en soo wie eenen onbehoorlijcken voetwegh maeckt door iemants erfve sal vervallen in eene amende van eenen Rhijnsgulden.
29. Alle herbergiers moeten rechte maeten hebben, te weten de gepegelde maete van de Rijxer stadt Sint Truijden, hun wettigh overhooft, op confiscatie der onmaetighe potten en pinten boven eene amende van eenentwintich stuijvers voor ideren onmaetigen pot ofte pint.
30. Ende is geordonneert dat een ider sal gebruijcken gepegelde vaten om in oft uijt te koopen te weten Hasselsche corenmaete ende oock gesegelt gewicht ende gesegelde elle, op een amende van eenentwintich stuijvers soo dickwils den officier dese comt te visiteren ende onrechtverdigh bevindt.
31. Gheene ruijdige oft schurfte schapen en mogen van buijten op dese jurisdidtie komen op eene amende van ses goutguldens, en in gevalle eenige ingesetenen bevonden wierden eenige ruijdige schapen te hebben, sal dese van keurmeesters gevisiteert sijnde, binnen acht daghen sich quijt maecken op een amende van drij goutguldens.
32. Aen de dorpmeesters soo tegenwoordige als toecomende is belast alle d'achterheden ende restanten der schattingen ter hunnen tijde opgeset in te haelen ende sullen hunne reeckeningen precies doen alle jaeren op gewoonelijcken tijdt en sullen moeten instaen voor alle gebreken oft achterheden door hunne faute oft onachtsaemheijt voorts gecomen.
33. So wanneer het sal noodigh sijn eenigen last boeck op te stellen ter oorsaecke van ruijters oft soldaten onkosten en verteringen, dien sullen de dorpmeesters niet alleen stellen ende omslaen opden voet van de schattingen maer oock op iders neringe soo buijten als binnens dorps.
34. Ieder een der ondersaten sal gehouden sijn peerden, ossen, karren en waeghens soo om ruijters oft soldaeten wegh te voeren ofte voor te spannen, als andersints daer het naer reden gecommandeert sal sijn van de dorpmeesters, op pene dat tot last van den gebrekelijcke soedaenighe voiture sal besorght worden ende daerenboven eene amende van twee goutguldens, ende is een ider gewaerschouwt dat hij sijn gespan moet volgen, om wederom te krijgen soo haest mogelijck ten minsten cost.
35. Een dienstbode verhuert ende geweurdelt sijnde moet sijnen tijdt oft jaer dienen ende soo wie den weurdel wederbrenght sal vervallen in eenen amende van eenen pattacon.
36. t' Is gemeijn verdragh dat de huijsen welcke aen buijten persoonen verkocht oft verhandelt worden, door een igelijck der ingesetenen voor eijghen gebruijck sullen moghen en konnen vernaerdert worden.
37. Is privilegie dat niemant mach elders gaen weijers vaeghen, houdt klieven, oft imant buijtens dorpe volgen ter gemeijnere ingesetene prejudicie sonder voorweet ende expres consent van den heer.
38. Is verboden vremdelingen op te houden daer den dorpe eenich hinder oft schaede van kan overkomen sonder expressen oorloff van den heer op eene amende van een ducaet.
39. Eensgelijckx is verboden huijsen te verhueren aen vremdelingen welcke niet en sullen bewijsen van het catholieck, apostolieck en Rooms geloeff te sijn en die gheen suffisante borghe voor de weerde van hondert ducatons machtigh sijn te stellen van de aerme taefel oft dorpe nu oft in toecomende niet ten laste sijn, en wie daertegens doet sal vervallen in eene amende van sess goudtguldens, daerenboven sal gehouden sijn sulcken vremdelinck binnen tweemael 24 uren te doen vertrecken.
40. Is verboden aen een ider sackpistolen, cruishamers, bedecktelijcke waepenen oft verbodene messen te dragen op eene amende van twee goudtguldens.
41. Is geordonneert aen alle hoofden van familie te compareren op alle jaergedingen op pene van een boete van een en twintich stuijvers. Dese bovengeschreven sijn naer clock-slagh publieckelijck affgelesen ende is in hoeden gekeert. Was onderteeckent in absentia secretarij, Matthias Eelsen, scabinus senior subsigno.

Bron: Rijksarchief Hasselt. Archief van de abdij St.Truiden, inv. nr. 897, p. 409 en volgenden.

Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2002

 Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net