Keurboeken uit Limburg
(B)
Alken - 1347
(1354), 1417, 1692
Bewerkt door Mathieu
Vandenbosch
Dit sijn die statuten ende koeren, die geordinert, gewillecoert ende gemaeckt
sijn ende geapprobeert ende geconsenteert sijn overmits scholtus ende schepenen
ende gemeijnte des dorps van Alcken ende die geconfirmeert sijn, geapprobeert
ende geconsenteert sijn van ons Genadigen Heeren weghen, Hertoghe Jan van
Beijeren, bijder gratien Godts (Elect) van Luijdick ende grave tot Loen,
Haubrecht Thabal, als Baelge Haspegouwe van ons g. Heeren wegen voorscreven ende
metten zegel des voorschreven Baelg om meerder vestingh ende sekernisse der
veurschreven statuijten in honne macht sonder breecken te hauden in den name ons
genadichs heere besegelt ende die welcke statuten ende koren zullen gehauden
worden in allen den formen ende conditien ende ordinantien hiernae volgende
beschreven, in den jaere veerthien hondert ende zeventien, in de maent van April
op den sesden dach sonder de..
- In den eersten die beckere ende breederesullen gerechte mate ende gerechte
gewichte geven ende zullen backen ende brouwen in den voorschreven dorpe van
Alcken op den selven penninck als hun naegebueren backen ende brauwen, des
is te wetene te Sint-Trudene, te Wellen ofte te Hasselt ende die mate van
den wijn ende bier alleens ende soo wie des niet en doet, sal misdedich sijn
aen den Heere op seven st. goets gelts ende weert dat saecke dat enich toe
teppere bier oft broodt vercoopende ware, die mach opt selve paiement
voorschreven verthien broodt doen backen voor twelff ende niet meer ende aen
ellick quaert biers van buijten gehaelt eene mijt meer vercoopen ende niet
meer ende soo wie daerteghen dede, op die koere voorschreven, alsoo dick als
hij t dede. Ock met bierwerden die die brieders ter tijt, als zij toevaen
zullen ende brauwen, dat sij condt doen zullen aen honnen naboere oft een
van den koermeesters, ende wij veel oft op wat penninck sij brouwen willen
ende ist saecke dat dat bier niet soo goet vonden en wordt van den
koermeesters, als sijt hon vermeten hadden te brouwen, zoo sullent die
meesters voorschreven setten op den penninck des dat weerdt sijn (sal) ende
nederen op hon bescheijt.
- Item zoe wie eens anders tuijne, sijn haudt affbrecken ende nemen, die
soude sijn op seven stuijver oft een jaer uuijten dorpe ende soo wie dat die
herberghe oft huijse verhuerde achter dat hem dat condt gedaen ware van des
gerichts weghen, soo soude hij se uijt sijnen huijse setten binnen xv
daghen. Ende zoo waer hij niet en dede, soo sal hij sijn op die pene
voorschreven, ende met voeghen dat den Heere die ghene uijt alsulcken huijse
sal setten, soo waer alsullighe luijden niet uijt den huijze varen en
wouden. Vort soo ist te weten voor dieghene op sijnen eedt nemen dorste dat
hij gesien hadde dat hem iemandt zijn haudt oft thuijne genomen hadde ende
hij mett denen rede volstendich sijn sal oft metten rede van den ghenen die
t aenbracht heeft, sonder meer getuijgen daer op te hooren, maer soo waer
die misdediger dat feijt kennen wauden, soo en sal die gheene niet derven
sweren, die die schade gehadt heeft.
- Item het en zal oock niemant haut rapen, het en sij op t sijne oft en sij
hem gewillecoert van denghenen des dat erffve is ende soo wie dat dede op
drij aude groot aenden Heere ende den man zijn schade vergelden.
- Item die vleeschauwere sullen oock egeen vleesch in haer vleeshuijs
vercoopen ter banck dat garstachtigh is sonder openbare teeckenen. Ende soo
wie dat dede op seven stuijver ende soo wie wat vleesch, dat van buijtens
dorps vercocht sal worden, dat sal ten eersten gevisitert ende besien worden
van des heeren weghen ende oock metten ghenen die daertoe op hunnen eedt ten
heijligen goet zijn sullen ende soo waer men dat vleesch niet en vindt
gerecht oft tijdigh, soo sal die geene die dat vleesch daer bracht heeft
sijn op seven stuijver voorschreven ende dat vlees daer toe voorts hebben
tot des heeren behoeff en met voeghen soe wat manne dat ontijdigh vleesch
ter banck brachte ende dat bevonden worde, op seven st. ende dat vlees
verloeren.
- Item het is oock verdraghen ende geordonnert dat allenman sal sijn slopt
sijne vloetgrachten, winterbeecken ende andere grechten bij de strate veegen
daert te doene is, dat dat water sijnen ganck hebbe ende die aude beecke op
haere wijde hauden ende wie daer aff in t gebreke vonden worde, die sal sijn
op seven schillingen achter dat in de kercke oft op een jaergedinghe
geroepen ende bevolen sal sijn binnen enen sekeren termijn ende oock met
voegh en dat der scholtus omme gaen sal metten gerichte om dat gebreke te
visiteren ende daerna bevolen die in dat gebreke bevonden sullen sijn binnen
vijffthien dagen dat te vegen ende alsoo deck als dat niet geveeght en ware,
soo sal hij sijn van xv dagen te xv daghen sijn op seven schillingen, soo
wie hij is, aen den heere.
- Item soo wie queck onder liet gaen sonder hoeden in eens anders scade,
metten daghe die sal sijn op een aude groot aen den Heere ende den man sijne
schade verhauden van den genen des die beest sij
- Item dat queck dat geet onder ende voor eenen heerde in eemants schade
metten daghe, op vier goltgulden, ende metter nachte op drij aude groet, het
en ware dat die heerde dorste sweeren dat overmits sijns gebreeck van quader
hoeden, niet geschiet en ware ende daerom soo ist geordonnert die herder die
beesten sal wel beweghen ter tijt hij die thuijswaert drijven zal, alsoo dat
gewoonelijck heeft geweest. Item oft oock dieghene die sweren des die beest
sij die alsoo metter nacht vonden sullen worden ende die onder veen? herde
gaen, dat dat met sijnre schulden oft consent niet geschiet en is ende
sonder argelist, soo en sullen die beesten niet verbeurt hebben, beheltelijk
oock des dat eenigh man die eenigh queck vonde in sijn schade, het ware bij
daghe oft bij nacht ende dat sonder heertscap ginghe, die mach dat hauden
eenen dach ende eenen nacht ende dan den heere leveren voor drij aude
grooten ende den heere sal denen man sijne schade vergelden, denen alsoo
groot als die getaxert sal sijn van denghenen die daertoe vercoren sullen
sijn ende daer op ten heijligen hebben gesworen. ende die taxerders sullen
hebben wesentlijck ende naedat die saecke verre gelegen sal sijn, te weten
eenen auden grooten oft twee stuijvers ende altoes op des gerechts cost des
die beest sij. Oock met veurwaerden dat alsulcke luijden daer hon beesten
affgepant sijn, sullen moghen wael hare beest soo wat beest dat sij, daer
voor die schade laten verloren op dat sij willen.
- Item vort is geordonnert dat die man oft wie hij sij gheen bewijsenis meer
doen en sal dan met sijnen eede, soo verre hij sweren wilt ten heijlighen
dat hij die beesten in schade vonden heeft ende daeraff sal hem sijne
schaede vergolden worden ende den Heere sijne breucke ende hiel eenigh man
langer alsulcken pandt queck dan eenen dach ende eenen nacht, soo is hij
selver om drij aude groot aen den Heere ende weerdt oock dat saecke dat die
gepande man dat feijt kende, soo en saude die man die die schade hadde niet
derven sweren. Oock soo sal dergene die gepandt is wael vort andere beesten
panden oft doen panden die oock die voorschreven schade mochten hebben
gedaen om die schade hem helpen te betaelene ende altoes in der maniren als
voorschreven is metten eede.
- Item soo wie op eens ander veurlen en weijdt sonder consent des sij sijn
ende daer hij van der straten oft van den gemeijnen wech niet op comen en
can op drij aude groot aen den heere, alsoo deck als dat geschiet ende den
man sijne schade vergolden in der manieren ende metten eede als voorschreven
is.
- Item soo wie in eens anders vroech?, cruijdt oft snijdt achter dat in der
kercken verboden is op drij aude groot aen den Heere ende den man sijne
schade vergolden alsoo deck als dat geschiet ende altoes dat te beweijsen
inder manieren als voorschreven is.
- Item soe wie dobbelt metter nacht ende metter keijrssen in iemands huijs
die sal sijn op een parte aude swerten oft op seven schillingen aen den
Heere ende den weerdt die huijs ende keerse daer toe leent, op derselve pene
voorschreven.
- Item soo wie eenen anderen metter vuijst slaet die sal sijn aen den heere
op seven schillingen, het en ware dat saecken dat die geslagen ware dat
versoecht hadde met quade worden ende soo waer hijs met quade worden niet
versocht en hadde ende sluijch den anderen weder sonder achterraedt, soo
soude die ghenen die den eersten slach sloeghe, sijn op die pene
voorschreven ende die hem beschudde quijt.
- Item soe wie eenen anderen quets eene zijpende wonde die sal sijn op eenen
reael oft een wieckende die sal sijn op twee realen aen den Heere.
- Item zoo wie een swert oft een mes op eenen anderen in quaeden moeden die
sal sijn op seven schillinghen aen den Heere.
- Item soo wie in eens anders (vrocht) ongerechte weghen gaet, die sal sijn
op eenen auden groot aen den Heere alsoe deck als hijt doet maer waert dat
saecke dat eenich mens die gepandt worde daer aff die dorste nemen op sijnen
eedt dat hij die ordinantie niet cundich en waeren denen soude men se condt
doen ende ginghe hij achter dat ongerechte wege die soude sijn op enen auden
groot, alsoe deck als hijt dede met vueghen dat die ongerechte wegen
geteeckent sullen sijn met graven oft met goeden staecken. Item het en sal
oock niemandt in eens anders hoff gaen om hem te schadigen oft op sijn goet
metten daghe hij en sal sijn op drij aude grooten aen den Heere ende soo wie
dat dede metter nacht, op seven schillingen.
- Item vort meer soo est geordineert waert oft gevile alsoo dat eenighe
fereijnen van buijten quaemen in der parochie van Alcken op die late oft
ondersaten om die te schadigen, te quetsen oft doodt te slaen so sal alle
man denen gerucht navolghen fereijnen te vaen te hauden ende die den heere
te leveren sonder misdaet oft sij iemandt misdaen hadden totter tijt toe sij
dat geweten hebben oock volcomentlijck eenen vrede gedaen zullen hebben op
alle die ondersaten des voorsc. dorps ende nae dat sij verbeurt sullen
hebben soo sal den heere sijn recht nemen.
- Item voort meer oft alsulcke fereijne van buijtens dorps hen niet en waude
laeten volghen ende zij daertegen wilde weren ende strijden teghen die late
voorsc. ende oft dan daerover met haestigheijt oft met onversinelijckheijt
die late oft ondersaten quetsten oft doodt sloegh alsulcke fereijne, dat
Godt verbieden moet, soo sullen sij quijt sijn ende los van den Heere. Oock
met voeghen dat men die clock slaen mach soo wie hij is zonder verbeuren aen
den Heere ende dat alleman die clock sloeghe ende den geruchte naevolghen
sal, daer alsullighe saecken als voorschreven is geschieden sullen ende soo
wie oock van laten oft ondersaten denen voorschreven geruchte niet en
volghde oft den clockslaghe als hij die hoorde die zal zijn op seven
schillingen goets gelts aen den Heere sij om der dan nemen op sijnen eedt
dat hem dat geruchte voorsc. niet condigh en was.
- Item voorts meer oft geviele dat eenigh mensche die inbracht were nae den
voorsc. koeren ende naegeschrevenen ende hij daeromme dreichde iemandts die
hem daeraff inbracht hadde dat met geproeven conde met goeder waerheijt, die
sal sijn tot ons genedighen Heere wille ende oock tot sijnder genade.
- Item van alle pointen na ende voorschreven en sal den heere geen rechten
nemen den principalen en sij sijn schaden ten eersten vergolden opdat hij
die nemen wilt.
- Item voorts meer soo ist verdraghen in den voorsc. (koeren) ende geviele
dat die vorsters eenighe compositie heijmelijk wolden maecken oft openbaer
gemaeckt hadden van eenighe beesten, die zij gepandt meuchten hebben ende
breuckachtig vonden hadden in der manieren als voorschreven is ende sij
daerover heijmelijk peijs maeckten soo sullen sij selver op die pene
voorschreven te weten drij aude grooten ende haer ampt verloren ende
verbeurt ende dat inbrachte sal hebben eenen auden groete van den drijen
groeten voorschreven.
- Item vort soo zullen die vorsters hebben van elcke schoet dat zij gepandt
sullen hebben soo wie vele dat des queck is twee ende van den queck van
buijten dobbel rechten.
- Item vort meer soo ist geordonnert ende gemeijnelijk verdraghen waert dat
saecke dat der schautet oft eenigh man soo wie hij ware eenighe
subtijlheijt, exceptien oft onredelijke saecken soecken wouden namaels op
den voorschreven ende nageschreven koren, soo ist veurwaerde dat die
schepenen voorsc. dat modereren sullen ende in den rechten wegh setten op
hun bescheet sonder eenich wedersegghen oft beschuddenisse van den gherichte
te doen die alsulcke subtijlheijt waude soecken op die voorschreven keuren.
- Item vorts meer soo ist verdraghen ende geordonnert overmits der grooter
ontamelijker ende onbescheijde eede die deck ende menichwerffen gesworen
werden in der tavernen ende es woer van goede ende sijner Liever moeder des
goeder formen moete alsoo dat vortane soo wat luijden alsulcken onredelijken
eede sweeren die sal den Heere nemen ende vanghen ende setter se terstont in
eenen kaeck oft in eenen corff die over een water hangen zal aen een siel
ende geven hon een quaet mes in de handt ende niet te veel t etene noch te
drincken bij hem ende laet se alsoo sitten alsoo langhe alst haer genoeghen
sal ende daertoe zullen sij verbeuren aen den heere twe aude grooten ende
soo wie dat inbringhen sal, die zal hebben den vierden penninck van twe aude
grooten voorsc. dats te weten die sweert van herten nederwaerts.
- Item noch meer soo is geordonnert soo wat vrauwenpersoonen die met quaden
ende onredelijcken worde seggen ende schelden dat die dragen sullen oft
sleijpen groote sware steenen alsoo groot als hare macht daeraff sal wesen
ende oock soo verre als dat geordonnert ende verdraghen sal worden na der
misdaet.
- Item die tenuer ende der inhaldt van andere rollen die wij in ons cofferen
vonden hebben is van worde te worde hiernae volgende ende is dese oock als
van koeren.
Bron: Rijksarchief Hasselt, Gemeentearchief Alken, inv. nr. 12, blz. 14
e.v.
Dit syn die statuten ende die kueren gemaeckt ende geordonnert inden dorpe
van Alcken met gemeijnen consent ende wille des schautet ende schepenen ende
gantsche gemeijnte des dorps voorscr. diewelcke men te halden plach hier
verdragen voor die Heeren ende bisschoppen weijlen van Luijdick der goeder
gedenckenisse ende voor hunne richters gelijck als sij noch voor onsen
genadighen heere van Luijdick ende sijne richters gehalden worden inden dorpe
van Alcken voorscr.
- Inden eersten soo salmen inden dorpe van Alcken backen ende brauwen voor
ende om den selven penninck daermen inde naeste steden Sint-Truijden, Wellen
ende te Hasselt backet ende brauwet, ende soo wie alsoo niet en doet noch en
doen, die sal ende sullen betalen die beteringhe ende breucke daer op
gemaeckt, te wetene seven schill. Luts gelts met alsulcker declaratie ende
onderscheijden die die gene die broodt ende bier van stede van buijten
hebben sullen dat die rekenen ende geven sullen verthien orden voor eenen
schillinck, ende ist dat saecke dat sijs meer backen doen voor enen soo
sullen sy betalen die boete voors. ende van elcker quarten bier soo sullen
sij hebben een halven mijt voor honnen arbeijt niet daerboven ende ist dat y
daer boven doen alsoo deck ende menichwerff als dat gevilt soo sullen
gehalden sijn in denen penen voorschreven.
- Item die ghene die daer breket eens anders thuyne oft haudt of boome nemet
ende met dit wel ende wettelijck preven ende bewijsen mach, die sal betalen
ende sal sijn op die verbeteringe van XX schill. auder swerte oft op eene
oore oft hij sal sijn een jaer uijtten dorpe, ende die ghene die dese
herberght oft hijse verhuert die sal alsulcke tuijnebreckers uyt sijnen
huijse doen ende uijtsetten binnen acht daghen naer dat hem dat gecondicht
ende bevolen sijn sal metten gerichte ende ist dat sij des alsdan niet en
doen soo sullen sij verbeuren die pene voorschreven oft hon huijs sal
verbeurt worden.
- Item die ghene die haudt rapen ende ware dat sake dat sij dat aen ende op
hun selffs goede raepten die sullen sijn op drij aude groot diewelcke die
heere hebben sal het en ware dan dat saecke dat sij sweren dorsten ende
nemen op honnen eedt dat hon dat gerorloft ware.
- Item is dat saecke dat iemandt sich beclaeght op dat eens anders grachten
overvloijende waren van gebreke dat sij niet wel gereijnight oft geveeght en
weeren soo salmen den ghenen beveelen dat hij sijnen grechten veegh ende
reijnight binnen XV daghen daer terstondt volghende, ende ist dan dat saecke
dat die gene des niet en doen soo sal hij betalen ende sal sijn op die boete
van seven schill. Luts gelt.
- Item dat queck dat gepandt wordt met daghe op een anders schade gaende
sonder hoede zals syn op drij alde groeten; item metter hoeden op vier ende
met nacht op drij aude groet met alsulcken onderscheijt ende declaratien
nochtans dat een mensche dat queck dat hij geschudt ende gepandt gevet met
nacht mach halden eenen dach ende eenen nacht, ende ist dat saecke dat hij
dat langer hielt soo sal hij sijn op die boeten van seven schillingen, ende
ist dat saecke dat hij dat queck den Richter levert soo sal die richter hem
doen betalen die schade die hij bewijsen can met getuijgenisse twee goede
menschen daer toe gedeputeert ende die richter sal nemen sijne boeten oft
hij wilt ende ist dat saecke dat die ghene wilt soo mach hij dat queck
quijtschelden ende wedergeven te weten eerst dat den Richter hevet gelevert.
- Item soo menichwerffven ende soo wie deck dat een mensch ewede op eens
anders veurlen alsoo deck als dat gevilt soo sal hij sijn op drij aude groet
het en waer dan dat saeck dat een mensche op sijns selffs goet alsoo verre
hij tot denen goede comen mochte vanden gemeijner straten en weijde ende
oock weert dat saeck dat iemandt geve sijnen veurle eenen anderen ende hij
niet comen en conde vander straten op sijne veurlen alsoo als hij dat doet
sal hij verbeuren die pene veurgeruert.
- Item soo wie dat in iemandts coren cruijdet oft cruijdt treckt nae dat
verboden sal sijn inder kercken die sal sijn op drij aude groet.
- Item soo wie daer dobbelt met nacht met kerss in iemandts huijs die sal
sijn op een ponte aude swerten ende die ghene in welx daer dat gevilt oft
die kerssen daer toe leent alsoo deck alsdat gevilt soo sal hij sijn op die
beteringhe voorscr.
- Item soo wie eenen anderen quetst metter vuijst die dal sijn op seven
schill. Luij gelt ende ware dan dat saecke dat die gene die gequetst is met
quaden worden op den anderen eerst wemen dat versoecht hadde, maer waer sake
dat die gequetste wel berade niet versocht en hadden gelijck als voorseijt
is ende quetsden den anderen wederomme soo sal hij sijn op die pene voorscr.
maer oft hij quetsde onberaden den anderen wederom soo en sal hij niet sijn
op de pene voorschreven.
- Item soo wie dat quade ende schandelijke worden ende dreijginghe iemandt
toesette om dese voorschr. statuten ende koeren wille te halden dat men
proeven mochte soo mach die heere alsulcke slepers ende dregers vangen ende
sijnen willen daer mede doen.
- Item soo wie eenen anderen quetsden tot eene sijpende wonde die sal sijn
tot eenen gulden real ende est dat sij eenen quetsden tot eene weeckende
wonde die sal sijn op twee realen.
- Item soo wie daer trecket een mes op eenen anderen op haet ende nijdt die
sal daer sijn op seven schellinghen Luts gelts ende oock een swert trecket
met hate die sal oock alsoo vele verbeuren.
- Item oft eenighe luijden van buijten des dorps gewapent quamen inden dorpe
ende geroep ende murmuratie maeckten ende clacht oft wille deden die sal men
halden ende vangen ende dijen salmen volgen om hon te haldene ende soo wijen
vanden ondersaten dijen niet en volghet om hem te haldene ende te helpen
vanghen, die sullen sijn op XL schill. swerten het en waire dan dat saecke
dat sij coene waren te sweren ten heijlighen dat sij dat geruchte niet
gehoort en hadden, ende waert oock dat saecke dat die ondersaten die luijden
van buijten om hem te beschudden quetsden ende doodtsloege soo sullen
alsulcke ondersaten quijt ende vrij sijn vandes Heeren weghen als van
alsulcker misdaet.
Ende dat heeft verdragen, geconfirmeert ende geapprobert der aude Bisscop
Adolphus der goeder gedenckenisse met sijnen richters in sijnen tijde doen
hij regeerde in 't jaer van XXXXVII, gelijck als oock heer Engelbrecht
bijder gratien godts nu Bisscop tot Luijdick wesende met sijne Richters
gedaen heeft met sijnre macht ende cracht inden jare van vierenvijfftigh
doentertijt scholtus ende Richters wesende Gerlaes Ipenhuijsen inden dorpe
voorschreven.
Bron: Rijksarchief Hasselt, Gemeentarchief Alken, inv. nr. 12, blz. 25
e.v.
Extract uijt het jaergedinge gehalden tot Alcken den 17 April 1692 present
Scholtes Scholteden, Cox, Puts, Pluijmers uterque Schepenen.
- In den eersten is verdraeghen tot niemant eenighe vreemde beesten onder
dese jurisdictie op de gemijnten sal hoeden oft posteren, op een amende van
eenen goldt gulden voor de eerste reijse, voor de tweede rijse dobbel ende
de beesten daervoor terstont te haelen.
- Ende om te voorkomen het bedroch dwelck dickwils geschiet int aennemen van
schaepen ter hellicht, te weten als eenen buijtensman alhier een cudde
schaepen ter hellicht set, welcke uijtgewintert sijnde worden ter een deel
van dese schaepen uijt het cudde gestoeten ende op het vet gehoet op onse
gemijnten, brengende den buijtensman in plaetse van die andere vreemde
vaeselschaepen, alsoo dat in den somer meer schapen sijn als in den winter,
hierom wordt eendrachtelijck verdraghen dat geen schaepen, buijtenslieden
toebehoerende, alhoowel deselve hier uijtgewintert sijn op onse gemijnten
sullen posteren, op een amende van te verbeuren ieder reijse eenen
goldtgulden.
- Item is verdraghen dat niemant mach schaepen coopen om deselve op 't vet
te hoeden op onse gemijnten, tensij deselve hier uijtgewintert sijn, op een
amende als boven.
- Item dat niemant de jonge boomkens oft pooten opt sheeren straet sal
uijttrecken , overhouwen, waggelen, de bladeren derselve oft van eenige
andere boomen opt sheeren straet oft elders afstroepen oft den wasdom
derselver in eenighe manieren beletten, op een amende van eenen goltgulden,
als men maer met eenen geloefbaeren getuijghen kan beweysen, ende voor de
kinders die sulx mochten gedaen hebben, sullen de alders mogen aengesproken
worden.
- Item dat niemant eenich hout opt sheeren straet sal afhouwen dan tot
reparatie der straeten, op pene als boven.
- Item dat men sal behoerlijck vreden ieder aen sijn erve aen alle besaeijde
velden ende alwaer vrede vereijst wort, op pene seven schellingen.
- Item is verdraghen dat niemant anderliedens vrede sal afbreken, op pene
van 7 schillingen, soo t selve maer met eenen geloefbaeren getuijge kan
bewesen worden, ende de auders voor de kinders te soecken.
- Item dat niemant sal eenige onrechtverdige weghen maken, op 7 schellingen.
- Item dat men altijt in destraeten sal wercken als den officier tselve sal
commanderen ende de straeten reparatie vereijsen, op pene van voor ieder
defaillant ieder reijse te verbeuren een amende van 7 schellingen.
- Item dat niemant om in de straeten te wercken sal kinders oft vrauwen
seijnden, maer mannen ofte die connen wercken als mannen op pene van 7
schellingen.
- Item als gepubliceert is ende den clockslach gegeven is om in de straeten
te wercken, soo wie laeter aen het werck kompt als te seven uren smorgens
sal verbeuren thien stuijvers , item die eerder aflaet van het werck als
naer twelff uren, sal verbeuren thien stuijvers, item die naermiddagh ten
een ure aen het werck wederom niet en is, sal verbeuren thien stuijvers ende
die eerder van het werck aflaet als naer seven uren, sal oock verbeuren
thien stuijvers, alles te verdrincken onder het corporaelschap, ende sal men
hier voor mogen pandt uijthaelen.
- Item als imant gecommandeert is om met sijn perdt ende bottelkerre in de
straeten te wercken ende niet alsoo compareert, sal verbeuren 7 schellingen.
- Item sullen gehouden sijn op des heeren straeten te planten alle jaeren
iedereen die perden heeft ses pooten ende die geen perden en heeft, drij
pooten, ende deselve verdornen ende dat ter plaetse dien hen den corporael
sal designeren, op een amende van 7 schellingen.
- Item dat eenieder sal vegen op sijnen behoerlijcken tijt, te weten voor
beloken sinxsten naer alt hercomen, gevende allen holen, vloetgrachten ende
beecken henne behoerlijcke weijdthien ende dieptien, op 7 schellingen.
- Maer omdat die straeten op veel plaetsen vol water staen ende verdroncken
ende niet konnen gerepareert worden, tensij dat sij drooge sijn, hierom wort
verdraghen dat ieder sijn holen oft vloeden aen sijn erve sal opmaecken,
door faut van welcke de straeten verdrincken, ende iemant in sijn erve
schaede oft achterdeel mochte lijden binnen 8 daghen op penen van seven
schillingen.
- Item dat ieder sal rompen leggen oft bruggen maken aen sijn erve daer sulx
vereijst wort op 7 schellingen.
- Item dat geen menschen die oosten gaen voor den sonnenopganck oft naer den
sonnenonderganck sullen in de velden sijn, op pene van 7 schellingen.
- Item dat niemant met sijn beesten in bempden, velden sal drijven oft
hoeden in de oost oft hoeijtijt, solange dij placke bekleet sijn met
vruchten oft thienden, op pene van 7 schellingen.
- Item alsoo wel maer een plack in eenen bampt oft in een velt becleet noch
wesende in den oost oft hoeijtijt met vruchten, sal den officier de beesten
in dese vruchten meugen panden, van gelijcken oock alle beesten die in sulck
velt oft bampt ongehoet loopen.
- Item is verdraghen dat de schaepen in den bempden ofte gemeijne broeck
niet eerder sullen moghen comen als naer alderheijligen, ten sij schaepen
die op 't vet gehoet worden, op pene van 7 schillingen
- Item dat de beesten sullen uijt de achtermaet bempden ende weijen blijven
naer halff mert ende uijt de bempden die maer een schoer en hebben nae halff
pril, op 7 schillingen.
- Item is verdraghen de verckens te vingeren eer se des heeren straete ofte
gemijnten mogen comen, op (pene) van seven schellingen.
- Item is verdraghen de verckens loffelijck te kenniven eerse op des heeren
straet ofte gemijnten mogen comen, tensij deselve gehoet worden, op 7
schellingen.
- Item is verdraghen dat eenieder op sijn erve die beesten, die hem schaede
doen sal meugen panden snachts met eenen getuijgen ende daghs sonder
getuijghen op sijnen eedt ende de gepande beesen den officier thuijs drijven
oft aen hem kennelijck maecken, die de beesten sal halden tot dat de schaede
sal voldaen sijn ende de boete betaelt.
- Item is verdragen dat men in die braecke mach saijen sonder vreen,
tenwaere straet vrede, soo de landen ter straeten gelegen sijn.
- Item dat men alle vonders ende bruggen sal repareren ende passabel maken
met leenen daeraen binnen 8 daghen, op pene van seven schellingen.
- Item dat men alle dijcken, straeten ende stegen sal hoogen, repareren,
passabel maecken binnen 8 daghen, op pene van seven schellingen.
- Item is verdraghen dat men sal vrede doen ieder aen sijn erve teghen ander
liedens weijden tot alderheijligen toe opdat eenieder naer sijn wel believen
sijn weijden solange uit beslot mach hebben, op seven schellingen. Item dat
de gemijnten sullen intervenieren in de visitatie der biermaeten, aen den
scholtus Scholteden des versocht sijnde.
- Item is verdraghen dat niemant van onse gemijnten eenige erven van vremde
lieden mach aennemen ter hellicht oft in huringe, deselve ackeren oft
labeuren voor loon, tensij met consent ende wel believen van dengeenen, die
deselve erve gebruijckt heeft, om de groote lasten ende loogeringe, die hij
ten regarde van die heeft uijtgestaen, op pene van die contrarie sal doen,
dat hij sal gehouden ende gereputeert worden als infaem, ontrouw, ende
bederver van de welvaert onser gemeijnten ende onbequaem om eenighe officie
in onse gemijnten te bedienen.
- Item is verdraghen dat niemant mach in de kercke begraven worden sonder te
betaelen twee pattacons oft 8 gulden aen de borgemeesters om de afgangen van
de kerck daermede te doen repareren.
- Item is verdragen ende verboden ander liedens houdt af te hauwen met axen,
bijlen, hestellen oft andersints, op een amende van eenen goldtgulden de
hellicht voor den aenbrenger ende de hellicht voor den officier, soo sulx
met eenen geloeffbaeren getuijgen can bewesen worden, voor de kinders de
auders te soecken.
- Item is verdraghen dat men in de graenen niet en sal reupen oft plucken,
op penen van seven schillingen.
- Item is verdraghen dat ieder borgemeester sal rekeninge met den eersten
sien comen tot effective ende naegedaende rekeninge voldoen binnen den
termijn van 6 weken, op pene van prompte ende parate executie.
- Item is verdraghen dat iedereen sal hebben binnen 14 dagen aen te brengen
ende laeten aen te tekenen aen sijnen naem het goet welck sij van een ander
hebben aengenomen in huringe, op pene van ieder parceel van eenen goltgulden
sonder remisse te betaelen, te appliceren pro bono communitatis.
- Item is verdraghen dat involgens ons lest gehalden jaergedinge ende ordre
van S.D.H. allen ende een ieder een sijne goederen onder eet sullen hebben
aen te brengen voort gericht binnen 14 daghen, die sulx tot datum deses
hebben gediffereert, op een amende soo voor ende onder prompte ende parate
executie.
- Item is verdraghen dat die borgemeesters tot betaelinghe der princelijcke
taxsten sullen opstellen oft opsetten particuliere scattingh ende dieselve
sonder dilaije sullen inheijssen ende doen betaelen onder prompte ende
parate executie ende dat soo dickwijls als er taxsten sullen woorden
geheijst, bij faut van contrarie handelinge dat die eventuele costen sullen
sijn ende rijsen tot last van alsulcke borghemeesters. Voorders blijven de
gemijnten bij hunnen voorige jaergedingen. Mart. Puts Justitie Alckensis
Graphiarius per Extractum ut ante.
Bron: Rijksarchief Hasselt, Gemeentearchief Alken, inv. nr. 33, bundel.
Met toestemming van de bewerker voor het internet geschikt gemaakt door Herman de Wit, 2002