Algemeen Rijksarchief Den Haag, Cornelis Cau, 'Groot-placaetboek, vervattende de placaten, ordonnantien ende
edicten van de Staten Generaal der Verenigde Nederlanden ....[etc]', deel 2 (Den Haag 1664),
kolommen 2429-2448, bibliotheeksignatuur H 21 D-2.

Echt-Reglement, Over de Steden, ende ten platten Lande, in de Heerlijckheden, ende Dorpen, staende onder de Generaliteyt. In date den 18 Martij 1656.

I.
Alle Persoonen, van wat staet, conditie, gemoet, ofte ghesintheyt sy zijn, die hen nae de publicatie van desen, ten Houwelijck willen begeven, sullen ghehouden wesen in Persoon, ende ten overstaen van Ouders, Voochden, Bloetverwanten, of andere eerlijcke Getuygen, te compareren voor de Magistraten, Commissarissen van de Houwelijcksche saecken, ofte Kercken-Raden, soo wel in de Steden, als ten platten Lande, ende aldaer versoecken, dat hen drie Houwelijksche Proclamatien gegunt sullen werden.

II.
De inschryvinge vande Geboden sal gedaen worden by de Magistraten, Commissarissen vande Houwelijcksche saecken, ofte Kercken-Raden, soo wel inde Steden als ten platten Lande, daer de Versoekers beyde woonen ofte resideren, ende laetst een jaer ende ses weecken hebben ghewoont ofte geresideert, ofte ter plaetse van yders voorsz Wooninge ofte residentie, by aldien syluyden onder de verscheyden Jurisdictien wooenn of resideren.

III.
Van wege het Gerechte sullen altijdt over de inschryvinge vande Geboden moeten staen ten minsten twee vande Schepnen, met den Secretaris, ofte in sijn afwesen, sijn gheswooren Substituyt ofte Klercq. Inde Steden sal de inschryvinge vande gene die inde Kercke willen trouwen voor de Kercken-Raedt moeten gheschieden, ofte ten minsten voor den Predicant, ende twee Ouderlingen: Ende ten platten Lande voor den Predicant, een Ouderlingh, ende een Diacon, waer geen Kercken-Raedt en is, alleen voor den Predicant, waer geen Predicant en is, voor den naebuyrigen Predicant, die als dan int loco komen sal, ofte den Predicant ofte Proponent die de vacerende Plaetse waer neemt, ende dat ten overstaen van den Kercken-Raedt, ofte eenige van dien. Ende indien daer geen Kercken-Raedt en is, ten overstaen van twee vande geschickste ende gequalificeerste Ingesetenen, zijnde vande Gereformeerde Religie.

IIII.
Geen vande Roomsche Geestelickheyt, of van eenige Secte, soose mogen ghenaemt zijn, sullen haer onderwinden yemandt in ondertrouw op te nemen, te trouwen, ofte hertrouwen, op pene voor de eerste reyse, dat alle de soodanige de plaetse harer wooninge ofte residentie terstont sal worden ontfeyt: Ende indien sy van het Landt eenige alimentatie genieten, dat se de facto daer van sullen vervallen zijn, ende voor de tweede reyse, datse uyt Onse Landt sullen ghebannen worden, sonder daer immermeer weder te mogen in komen, ende soodanige ondertrouwe sal daer en boven nul ende van geender waerde zijn, ende niemant hem vervorderen daer op eenige proclamatie ende solemnisatie te doen; Ende die haer by soodanige laten ondertrouwen, ofte oock daer toe raet ende daet ghgeven hebben, sullen verbeuren hondert Carolus guldens.

V.
De Inschryvinge sal altijdt, ende alleenlijck worden ghedaen in publijcque plaetsen voor de Gerechten, ofte voor de Commissarisen van het Huwelijck, op de Stadthuysen, ofte ter plaetse daer men voortaen het Gerechte houden sal. Voor de Predicanten ofte Kercken-Raden, inde Consistorie ofte Kercke daer men ghewoon is Kercken-Raedt te houden, op pene van vijftigh guldens.

VI.
Die voor Wet ofte Commissarisen voorsz in de Steden des ghebruyckelijck is, ingeschreven werden, sullen gehouden zijn te betalen twee guldens thien stuyvers, sonder eenige af kortinge. Die inde Kercke ingeschreven werden, sullen oock de Diaconie Armen ghedencken, ende sal daer toe een Busse in alle Kercken zijn, om de Aelmoessen in te ontfangen ten profyte van de voorsz Armen, te distribueren door de geene soo gebruyckelick is.

VII.
De inschryvinge sal inde Steden by de Gerechten, ofte Commissarisen voorsz, ende ten platten Lande by de Predicanten, in voegen als vooren, maer eens des weecks gheschieden, namentlijck des Saterdaeghs, ende dat nimmermeer voor Sonnen opgangh, ofte naer Sonnen onderganck: Maer in de Steden ende Plaetsen daer Avondt-Predicatien in ghebruyck zijn, sal die oock mogen gedaen worden nae de Avondt-Predicatie.

VIII.
Soo wie by nachte ofte ontyde yemandt inschrijft, ofte hem ten Houwelijcke laet in schryven, sullen verbeuren elck vijftigh guldens, ende soodanige inschryvinge sal nul ende van onwaerden zijn. Indien buyten desen ordinaris dach in de weecke yemandt soeckt ingeschreven te worden ende daer toe pregnante redenen zijn, waer van de Magistraet ende Kercken-Raedt respective elck inden haren sullen oordeelen, soo sullen de leges van de inschryvinge tot profyte vanden Gerechte ofte Commissarisen, ende Armen worden verdubbelt. Doch inde Kercke sal 't selve geschieden gratis, met recommandatie van een meerder Aelmoesse, ten profyte vanden Armen als vooren.

IX.
Inde Inschryvinge sullen de Gecommitteerden vande Gerechten, ofte Commissarisen, sorghvuldighlijck acht gheven, dat alles sonder lichtveerdigheyt, sonder dronckenschap, nuchteren, eerbiedelijck, ende in des Heeren dreese toe gae, ende beletten dat voor ende gheduyrende de inschryvinge geen stercken dranck gheschoncken ende gedroncken werde, op pene van die contrarie doet, te verbeuren vijf en twintigh guldens.

X.
Niemant sal hem vervorderen, het zy Militaire ofte andere, inde Steden ofte ten platen Lande, de Bruydegoms ofte Bruyts in het inschryven ofte trouwen, in het gaen nae den Gerechte ofte Kercke, ofte in het wederkeeren nae huys, nae te roepen, te schutten ofte te schatten, 't zy in het gesellen der selve van ofte naer huys, met Roers, ende die af te Schieten, ofte met het schencken van stercke Wateren, Bier ofte Wijn, 't zy in 't afvorderen na hedaene inschryvinge ofte Trouw, van Ry-bieren, ofte Bocem-bieren, ofte Quansel-bieren, ofte wat naem soodanige quade ghewoonten ende insolentien mogen hebben, op pene dat alle de geen die sulcks doen, voor de eerste reyse verbeuren sullen yeder twaelf gulden, voor de tweede reyse vier en twintigh gulden, voor de derde reyse hondert gulden, ende noch arbitralick daer en boven ghestraft. Ende sullen de Ouders voor de kinderen, ende de Heerschappen ende Officiers voor de Knechten, Maeghden ende Soldaten moeten in staen. Ende indien de Bruydegom ofte Bruyt, ofte hare Vrienden, directelijck ofte indirectelick daer toe yets contribuere, voor, in, ofte naer het oock zy, soo sullen sy verbeuren vijf en twintigh gulden yeder.

XI.
In het inschryven sal men neerstigh ondersoeck doen van de Contrahenten gewoonlicke Namen, Toe-namen, qualiteyten, Woonplaatse, tijdt van residentie ofte wooninge, ouderdom, ofte vrye Persoonen zijn, vry van anderen, ofse minder ofte meerderjarigh zijn, ende nae de gelegentheyt van jaren, of de Ouders ende Vooghden het Houwelijck toe staen, ofte, ende hoe nae sy malkanderen bestaen in bloede ofte Swagerschap, ofse sonder bedwanck, simulatie ende bedroch met malkanderen inden Echten staet willen versamelen, ofse niet te voorens getrouwt zijn geweest, ende waer, voor wien, ende wat blijck vande Aflyvige, voornamentlick sal men letten op de Vreemdelingen, ende die inde Militie dienen, ende wat meer tot voorkominge van alle beletsel ende wettelijcke inspraecke ordinaris in een welgestelde Regieringe ghevraeght pleecht ende behoort te worden, om in voorval van saecken de inschryvinge te accorderen, differeren, ofte oock goetvinden gheheelick af te slaen, met kennisse ende goetvinden vande Magistraet der Plaetse.

XII.
Na dit ondersoeck by de Gerechten ofte Commissarisen, ofte in haren name by den Secretaris aldus gedaen zijnde, sal men de Bruydegom ende Bruyt voor het laetste af vragen, ofse beyde voor Godt ende haerlieden verklaren alles alsoo te zijn als sy hebben geantwoort, ende voornemens zijn, als de Geboden sonder wettelijcke inspraecke of oppositie ghegaen zijn, haer inden Echten Staet metten eersten te laten bevestigen. Daer op sy beyde eyndelick sullen moeten Jae seggen.

XIII.
De ondersoeckinge ende inschryvinge in manieren voorsz voltrocken, ende alles wel bevonden zijnde, soo sullen de Namen, Toe-namen ende qualiteyten van Bruydegom ende Bruyt, diese hebben, ende de woon- ofte residentie-plaetse aengereeckent werden in een Houwelijcx-Boeck, daer toe by de Magistraeten, ende inde Kercken te houden.

XIIII.
Ende in 't bysonder sullen oock de Secretarisen ende Predicanten houden een pertinent Register van alle voorvallen, soo dagelijcks ontrent d'inschryvingen ende 't gheven van Geboden of Solemnisatie van Houwelijcken voor komen, om alle tijdt te konnen dienen van bericht die ende daer 't van noode sal zijn.

XV.
De Proclamatien vande Ondertrouwen sullen gedaen worden op drie achter een volgende Sondagen, inde Kercken door den Predicant, een Proponent, ofte oock by beyder afwesen door den Voorleser: op het Stadthuys, ofte ter plaetse van het Gerechte, door den Secretaris, sijn Substituyt, oft oock by beyder afwesen door den Vorster.

XVI.
Ende sal de Proclamatie by die vanden Gerechte voortaen gheschieden met dese woorden: De naevolgende Persoonen sullen vergaderen inden Houwelijcken Staet, als N.N. &c. Ende soo yemandt eenige letselen ofte hindernissen, ;t zy van Bloede, Swagerschap, ofte voorgaende beloften, waer door't Houwelijck egeenen voortganck en soude behooren te hebben wil voorwenden, die sal 't selve in tijdts hebben bekent te maecken daer het behoort.

XVII.
De Kerckelijcke Proclamatien sullen soo wel gedaen worden in de Combinatie-plaetse als inde Parochie-Kercken, als de Ondertrouwde beyde, ofte een van beyden daer woonachtigh zijn, ofte laetst een jaer ende ses weecken gewoont hebben.

XVIII.
't Welck oock sal gevolght worden, indien een van beyden in andere Plaetsen onder desen State ghehoorende woonachtigh is, ofte lest een Jaer ende ses weecken gewoont sal hebben. Ende sullen extracten vande gedane inschryvinge debité moeten werden vertoont ende overgelevert, geautheniseert zijnde met de hant vande Secretaris ofte Predicanten respective, daer de inschryvinge gedaen is, om alle bedrogh te beter voor te kome.

XIX.
Op bloode inspraecke en sal geen Predicant ofte Secretaris vanden Gerechte, ofte de Commissarisen van Echt-saecken, de Proclamatien mogen opschorten, maer de Opposanten ghewesen worden tot het Collegie des Magistraets, ende hare ordre ende last ghevolght in het opschoten, ofte niet opschorten der Geboden.

XX.
Ende indien de Magistraet verstaet tot opschortinghe, soo sal de selve het verschil metten eersten, immers ten langhsten binnen veertien dagen daer nae, ofte metter min, ofte met uytspraeck af doen, ende den Opposant in 't ongelijck gestelt zijnde, sullen de Proclamatien ende solemnisatie haeren behoorlijcken voortgangck hebben, ten zy in cas van Appel ofte Reformatie, in welcken ghevalle de uytspraecke van Hooger Rechter sal moeten werden uyt gewacht.

XXI.
Soo wie ter quader trouwen, ende sonder apparent fondament de Geboden sal hebben gheschut, sal verbeuren vijftigh guldens, ofte meerder, nae gelegentheyt vande Persooenen, tot profijt vanden Armen, ende daer boven arbitralijck werden ghecorrigeert; behoudens evenwel parthye geinteresseerde syne actie van injurie, tegens de geene die de Geboden temerairlijck sal hebben geschut.

XXII.
Indien een van beyde der Ondertrouwde, voorin, ofte nae de Proclamatien d'andere lichtvaerdelijck laet sitten, blyvende ongetrouwt, ofte oock surreptitie met een ander vleeschelijck converserende, ondertrouwende, ofte trouwende, sonder blijck, door behoorlijcke rechtvorderinge van voorgaende beloften, ende ondertrouw, wettelick ontslagen te zijn, soo sal de gheinteresseerde syne parthye ter eerster instantie beklagen, daer by sich d'Officier oock ex Officie sal voegen, ende die nae uytspraecke bevonden wort lichtvaerdelick ende malitieuselick ghehandelt te hebben, sal boven de penen inde beschreven Rechten, noch arbitralick worden gestraft.

XXIII.
Wanneer de drie Proclamatien sonder wettelijcke inspraecke ghehaen zijn, ende niet eerder, soo sullen de ondertrouwde haer moeten laten insegenen inden Echten State, immers ten langhsten een maent nae de derde Proclamatie, ten zy by sieckte ofte andere nootsaeckelijckheyt, daer op Wy willen dat scherp reguard sal werden ghenomen by de Officiers en Gerechten respective.

XXIIII.
Ende sullen de Secretarissen ende Predicanten over al gehouden zijn alle vierendeel Jaers aende respective Magistraten over te leveren een Lyste vande gene die ongetrouwt blyven sitten, om die tot het Trouwen te dwingen, ofte te straffen als hier volght.

XXV.
Soo wie langer als een Maent nae gedaene Proclamatien, ende wettelijcke onverwacht voorval ofte beletsel, daer van de Magistraet respective oordeelen sal, blijft ongetrouwt, het zy datse t'samen woonen ende converseren als Echte Luyden, ofte niet, sullen voor de eerste maent elck (ten zy blijcke vande onnooselheyt vande eene parthye) verbeuren een mulcte van vijftigh guldens, voor de tweede maent hondert guldens, ende in de derde maent een mulcte van twee hondert guldens, ende soo verre sy langer blyven ongetrouwt, sullen sy daer toe nochmaels gerichtelick worden ghedwongen, ende sy onwilligh blyvende, sullen voor den tijdt van thien Jaren uyt den Lande ghehoorende onder de Generaliteyt, gebannen, ofte anders swaerder aenden lyve gestraft, ende boven dien in hare goederen gemulcteert worden nae de qualiteyt vande Persoonen, ende de kinderen alsoo geteelt onecht zijn, soo lange sy ongetrouwt blyven.

XXVI.
Indien het zijn Officiers inde Militie, die sullen mette derde maent van haere continuatie, vervallen zijn van haer Officie dat sy bekleeden: Indien het zijn gemeene Soldaten, ofte andere gemeene ende geringe Luyden, die sullen aen den lyve naer exigentie van saecken worden gestraft.

XXVII.
De solemnisatie van 't Houwlijck sal ghedaen werden ter plaetse der ghedaene inschryvinge by het Gherechte door den Secretaris, ofte sijn gheswooren Substituyt, maer niet door de Vorster: inde Kerck door een Predicant ofte Proponent, maer niet door den Voorleser: Doch hare ghelegentheyt sulcks niet wel konnende toe laten, sal de solemnisatie van 't voorsz Houwelijck elders mogen geschieden, midts blyvende binnen het district van haer Ho: Mog: ofte de Geuniëerde Provincien respective, ende hebbende alvoorens ghelicht ende vertoont Attestatie vanden Gerechte ofte Kercken-Rade, alwaer de drie Proclamatien sonder verhinderinge gegaen zijn, ende datse by Commissarisen aengeteeckent zijn, mogen gaen Trouwen inde Kercke of voor het Gerechte, volgens de ghebruyckelijcke ordre, ende het blijck datse sullen vertoonen.

XXVIII.
Men sal niemandt van wat qualiteyt hy oock zy mogen in Huys trouwen, ofte in cas van notoire en grooten noot, daer van de Magistraet ende Kercken-Raedt, elck inden haren voorsichtelick sullen oordeelen, ende dan niet anders als in tegenwoordigheyt van eenige Vrienden ende Gebuyren, ende Leden des Magistraets ofte Kercken-Raedts respective, ende sal daer van inde Houwelijckse Registers pertinente notitie gehouden worden, om alle quade consequentien voor te komen.

XXIX.
De solemnidatie des Houwelijcks sal by de Gerechten op Sondagen gheschieden naer de voormiddaghs Predicatien, ende in de Kercken daer geene gecombineerde Predicatien zijn, des Sondaeghs naer de middach of Avont-Predicatien, maer ter plaetsen daer de Predicanten by combinatie de Kercken bedienen, sal de solemnisatie soo wel nae de voormiddaeghs als naemiddaeghs Predicatien geschieden, op dat niemant buyten syne woonplaetse en behoeft te gaen om ghetrouwt te werden; Sal verder de voorsz solemnisatie inde Kercken soo dickwils als inde weecke gepredickt wert, mogen gheschieden, uytgenomen op de Feest- Bid- ende Danck-dagen.

XXX.
Die hare Proclamatien hebben ghehadt op verscheyde Plaetsen, sullen eerst moeten brengen genoechsaem blijck, datse alle drie onverhindert gegaen zijn, eer men haer inden Heyligen Echten Staet in segenen sal, ende sal 't selve oock in het Huwelijcks Register pertinent moeten aengeteeckent, ende blijck te rygge ghebracht werden, datse volgens soodanige Attestatie getrouwt zijn.

XXXI.
Die buyten de plaetse harer wooninge ofte residentie, ofte daer de Geboden gegaen zijn, ghetrouwt mochten zijn, met blijck als vooren, en sullen niet mogen huys houden, noch hun metter woon in eeniger onser Steden, Heerlijckheden ende Dorpen begeven, voor dat de Officiers ende Magistraten ghebleecken is datse wettelijck ghetrouwt zijn, [(] 't welck syluyden binnen veerthien dagen nae de voorsz solemnisatie, in het Houwelijcks Register door den Secretaris sullen moeten laten aanteeckenen) op pene van vijf en twintigh guldens, ende voorts van acht dagen tot acht dagen in gelijcke boete, mitsgaders arbitrale correctie te vervallen, so langh syluyden 't gene voorsz is, niet en sullen hebben geeffectueert.

XXXII.
Ende vermits de ervarentheyt geleert heeft, dat meermaels de Trouw-boecken vermist zijn, soo vande Gerechten als vande Kercken, door den Oorlogh, Brant, overgaen van Plaetsen, oock onachtsaemheyt van goede bewaringe, ofte stoffigheyt van aenteeckenen, sal men terstont nae de gedaene Trouwe, den Getrouwden (de Rijcken op hare kosten, de Armen om niet) laten toe komen een Trouw-brief in debita forma, om haer t'allen tyden, ende in alle ghelegentheyt te konnen dienen naer behooren.

XXXIII.
Het Formulier van Trouwen sal by de Gerechten voor-ghelesen worden op maniere als volght.

Forme om den Houwelijcken Staet te bevestigen by de Magistraten inde Steden, ende ten platten Lande.

Den Secretaris spreeckt tot den Bruydegom.

Ghy N.N. bekent hier voor de Heeren ende alle de Omstanders, dat ghy genoomen hebt, ende neemt tot uwe wettige Huysvrouwe N.N. hier tegenwoordigh, de welcke ghy belooft nimmer meer te verlaten, maer dat ghy haer sult de dagen uwes ende haer levens aen hangen, lief hebben, ende trouwelijck versorgen ende onderhouden, met haer in alle redelickheyt, vroomigheyt ende eerbaerheyt leven ende huys houden, ende haer in alle dingen trouwe ende geloof houden, gelijck als een eerlick Man betaemt, ende syne Huysvrouwe schuldigh is te doen. Belooft ghy dit N.N.:

Den Bruydegom antwoort, Ja.

Tot de Bruyt.

Ghy N.N. bekent mede voor de Heeren ende alle Omstanders, dat ghy genomen hebt ende neemt tot uwen wettelijcken Man N.N. hier tegenwoordigh, dien ghy belooft nimmer meer te verlaten, maer dat ghy hem sult de dagen uwes ende sijnes leven aanhangen, ghehoorsamen, dienen ende helpen, in alle rechtelijcke ende redelijcke dingen, met hem in alle redlickheyt, voormigheyt, ende eerbarerheyt leven ende huys houden, ende in alle dingen trouwe ende geloof houden, gelijck eene getrouwe ende eerbare Huysvrouwe betaemt, nede haren Man schuldigh is te doen. Belooft ghy dit N.N.?

De Bruyt antwoort, Jae.

De Heeren Burgemeesters, Schepenen ende Commissarissen wenschen haer geluck.

XXXIIII.
Ende op dat de respective Gerechten ende Kercken-Rade te meerder mogen betrachten, dat alles inden Echten Staet ordentelick ende eerbiedelick toe gae, ende een yegelick gewaerschouwt zy hoe hy hem in het ondertrouwen ende trouwen sal hebben te dragen: Soo hebben Wy noch nader in dese naevolgende Wetten, Statuyten ende Ordonnantien onsen wille ende last uytgedruckt, waer nae hem een yegelijck sal hebben te reguleren.

XXXV.
Soo yemandt sijn naem, toenaem, qualiteyt, woonplaetse ofte residentie plaetse, voor de gene daerhy in ondertrouw werdt opgenomen, ter quader trouwen verswijgt, verandert ofte vervalscht, die sal arbiralick, oock aenden lyve naer exigentie van saecken werden gestraft.

XXXVI.
Alle die minder-jarigh zijn sullen toonen consent van hare Ouders, ofte de langstlevende van dien, ende by beyder aflyvigheyt, van de Voochden, ende de naeste Bloedtverwanten ter plaetse daer de coustumen 't consent vande selve Voochden ende Bloetverwanten vereysschen ende moet der selver toestemmigne blijcken door mondelicke verklaringe, ofte in haer afwesen by wettelicke Getuygen ende Attestatien, sonder welck blijck men de minderjarige namen niet en sal aenteeckenen, veel min met de Proclamatien voort gaen.

XXXVII.
Minderjarige zijn nae de Wetten ende Costuymen deser Landen alle Mans-persoonen onder de vijf en twintigh; ende Vrouws-persooenen onder de twintigh jaren, sonder dat van dese plicht van ghehoorsaemheyt ane d'Ouders, of de langhstlevende van dien, exempt zijn die eenigre Ampten inde Kercke, Policie ofte Militie bedienen, veel min die op haer selven woonen ofte haeren eygen kost winnen.

XXXVIII.
Die uyt vreemde ende verre Plaetsen inde Steden ende Landen onder Generaliteyt ghehoorende komen te woonen, het zy meerder of midnejarige, Borgers, Soldaten, Huysluyden ende andere Ingesetenen, Mans ende Vrouwen, ende versoecken ingeschreven ende ghetrouwt te worden respective, Gerechten ofte Kercken-Raeden sullen eerst moeten doen blijvken door gheloofwaerdige Getuygen, datse eerlijcke Luyden zijn, ter goeder naem en faem, ende met eedt ofte heyliglick moeten verklaren datse vrye Personen zijn, ende mits de ongelegentheydt der Plaetsen geen Attestatien van hare Bloetverwanten ofte Voochden, konnen versoecken ofte bekomen.

XXXIX.
Ende indien het Militaire Persoonen zijn, sullen sy in't bysonder van haere Officiers oock moeten blijck brengen, datse eerlijcke Soldaten zijn, ende so veel haer bekent is, met niemant anders ondertrouwt ofte ghetrouwt, 't welck haer de Officiers nimmermeer en sullen mogen weygeren, ofte sy sullen gehoudejn zijn van hare weygeringe redenen te geven, waer van het oordeel sal staen by de geene daer de inschryvinge gedaen werd.

XL.
Indien eenige Paepsche Ouders, Voochden ende Bloetverwanten der minder-jarige, buyten desen Staet, ofte onder de Generaliteyt woonende, uyt haet van Religie, ofte oock andere uyt wreetheyt ofte andersints, weygeren te consenteren in Houwelijck, ende daer over de minder-jarige beswaert zijn, soo sal het evenwel geen Commissarisen of Predicanten vry staen haer in ondertrou op te nemen, ofte sich het oordeel van soodanige voorvallen te onderwinden, maer sullen de selve ter eerster instantie renvoyeren aende dagelijcksche of ghebeurlijcken Rechter, ende die sich by het oordeel van dien beswaert vint, sal daer van mogen provoceren aen onse Raden van Brabandt ende Vlaenderen respective, die daer over als dan sal disponeren sulcks als deselve bevinden te behooren. Ende indien de Ouders, Voochden ofte naeste Bloetverwanten in 't ongelijck werden gestelt, so sullen niet alleen de inschryvinge, proclamatien ende solemnisatien haren voortganck hebben maer oock de Ouders aende minderjarige, op uytsprake als vooren, laten volgen een redelijcke medegave, naer gelegentheyt van hare goederen.

XLI.
In matrimoniale saecken geappelleert ofte ghereformeert zijnde, ofte ter eerster instantie by onse Raden van Brabandt ende Vlaenderen respective gebracht zijnde, sullen partyen gehouden wesen de selve sommierlijck by Pleydoye te instrueren, omme daer op ghedient te worden soo de Raden bevinden sullen te behooren, soo niet, sullende selve van acht dagen tot acht dagen worden volschreven, ende sal de productie daer inne noodigh hinc inde, binnen een maent daer nae moeten werden gedaen, ende voorts by Reprochen ende Salvatien van acht dagen tot acht dagen worden hinc inde gheschreven, alles op pene van versteck. Ende sullen die vande Raden ghehouden zijn, de selve saecken binnen een maent daer naer te termineren.

XLII.
Alle Persooenen, van wat qualiteyt, conditie ofte gesintheyt die mogen zijn, de welcke sonder voorgaende wettelijcke Trouwe met malkanderen vleeschelijck converseren, sulle als Hoereerders, ende die daer en boven in huys-houdinge ende t'samen-wooninge sich malkanderen als echte Luyden voegen, sullen als Concubinarij gestraft, ende van malkanderen gestelt worden, sonder dat de minder-jarige hier tegen sullen mogen pretexeren, dat syluyde van hare Ouders, Voochden ofte Bloetverwanten, geen consent om te mogen trouwen en hebben konnen bekomen.

XLIII.
Niemant sal hem vervorderen de sodanige minderjarige te ondertrouwen ofte trouwen, ende die sulcx gedaen sal hebben heymelick ofte in't openbaer, in Huys, inden Gerechte, ofte inde Kercke, tegens die sal den Officier daer sulcx gheschiet is, sonder conniventie ofte deportement van sijn Ampt dat hy bekleet, ende voorts tot arbitrale straffe na gelegentheyt van saecken, ende sal sodanige ondertrouwe nul ende geender waerde zijn.

XLIIII.
Alle Houwelijcksche Contracten tusschen minderjarige, 't zy beyde, 't zy een van beyde, in 't heymelick ofte in 't openbaer, ten overstaen van Advocaten, Secretarissen, Notarissen, ofte andere publijcque Persoonen, sonder voorweten ende consent als vooren gedaen, sullen oock nul ende van onwaerden zijn, ende de soodanige straf haer nae arbitragie vande Magistraten, ende alle die daer toe raet ende daet gegeven hebben.

XLV.
Sonder dat oock het Placaet by Keyserlijcke Majesteyt gemaeckt inden jaere 1540 noopende 't contracteren van Houwelijcken van Persoonen beneden hare jaren zijnde, ende de pene daer inne begerepen, hier mede wert verandert.

XLVI.
Indien eenigh Jonghman ofte Jonge Dochter boven de voortsz vijf en twintigh jaren ende twintigh jaren respective oudt wesende, ende Ouders hebbende, versochte ingeschreven te werden sonder te doen blijcken van der selver consent, so sullen de Magistraten ofte Predicanten de Ouders vanden Requirant ofte Requirante voor haer ontbieden, ende de selve naer insinuatie binnen acht, ofte ten langhsten veerthien dagen daer aen, weygerende, ofte in gebreke blyvende te komen, soo sal de selve weygeringe ofte niet comparitie ghehouden werden voor consent, maer indiense compareren, sal men het verschil metter minne, ofte met uytspraecke de plano af doen, waer naer hun parthyen hebben te reguleren, behoudens evenwel oock den gheinteresseerden sijn Appel ofte Reformatie in cas van beswaernisse.

XLVII.
Doch soodanige inspraecke sal niet gelden tegen Weduwenaers ende Weduwen, ghenomen datse minder-jarigh zijn, alsoo Wy verstaen datse door het eerste Houwelijck geemancipeert, ende haer eygen Voocht geworden zijn.

XLVIII.
Vorders, dewyle de ervarentheyt leert, dat vele ontydelijck te samen als Man ende Vrouw huys houden, ofte Bruylofte houden: Dat oock vele Dochters ende jonge Weduwen beslapen ende beswangert werden vande geene met welcke sy daer naer trouwen, ofte vermeynen te trouwen, ofte dat sy oock Kraem-vrouwen zijn, ofte gheweest zijn, eerse ingeschreven worden ofte trouwen, 't welck veeltijts als een dwangh is voor de Ouders, ende gelijck een heymelick raptus, spottelick voor Godes Kercken, strydende met het Formulier des Houwelijcks, ende waer uyt vele verwerringe, quade Huys-houdinge, verlatingen, en allerhande swarigheden ontstaen tot naedeel van de Republicque, so hebben wy  geordonneert ende gestatueert, ordonneren ende statueren by desen, dat alle de gene, Jonge Dochters ofte Weduwen, van welcke notoirlijck blijckt, eerse in ondertrou aengetekent ofte getrouwt worden, datse alreede byeen woonen als Man ende Wijf, ofte ontydelicke Bruyloften houden, ofte van hare toekomende Bruydegoms ende Mans ghedefloreert ofte beswangert zijn, sullen vervallen in een boete van veertigh guldens, ende sullen de Ouders voor hare Kinderen, ende Vrouwen voor hare Dienstmaechden, daer toeraet ofte daet gevende, moeten instaen, doch aen de huyre der soodanige de betalinge der boete mogen afkorten. Ende sullen alle dese boeten half ende half ghedragen worden by de ondertrouwde Mans en Vrouws-Persoonen, ende sonder eenige detractie, compositie ende conniventie geexecuteert worden.

XLIX.
Geen Melaetsche sullen immermeer met gesonde Persoonen die noyt Melaets geweest zijn, mogen trouwen, noch oock Melaetsche met Melaetsche, niet anders als met consent vande Magistraten ende Buyte-Vaders, daer sulcks mochte voorkomen, op pene van bannissement.

L.
Oock geene Christenen onder Ons gebiedt gehoorende met eenige Joden, Mahumeranen nochte Heydenen, op pene als voorens.

LI.
Geen ghedoopte met ongedoopte sullen in de Kerck getrouwt worden, ten zy die eerst gedoopt sullen zijn.

LII.
De Weduwen onder de vijftigh jaren sullen onderhouden annum luctus, ende binnen de negen maenden na harer Mannen door niet mogen trouwen: Maer de Weduwen van vijftigh jaren ende daer boven, ende de Weduwenaers sullen oock de eerbaerheyt plaetse gheven, ende soodanige Weduwen en sullen niet mogen hertrouwen binnen ses maenden, nochte de Weduwenaers binnen drie maenden, ten ware de Magistraten om redenen daer van quame te disponeren.

LIII.
Geen Weduwenaer ofte oock Weduwe, sal nu voortaen ten tweeden Houwelick mogen treden, voor ende al eer de selve haere Weesen, indiense die hebben, hare goederen elck nae de soustuyme van syne plaetse, ende den Rechten ghenoegh zijnde, sullen hebben bewesen, op pene dat die in gebreecke blijft, hy, ofte sy verbeuren sal het achtste deel van syne, ofte hare goederen, ten profyte van hare Weesen, boven de boete vande respective Wees-kameren of Gerechten, daer toe te stellen.

LIIII.
Ende alsoo volgens de Goddelijcke, Natuyrlijcke ende beschreven Rechten, inden |H. Echten staet, als in een ordeninge Godes tot eerlijck onderhoudt, ende verbreydinge des Menschelijcken geslachts in gestelt tusschen die geene die malkanderen in bloede ofte Swagerschap te nae zijn bestaende, verboden is Houwelijck te contracteren: Soo is't, dat wy de verboden graden die klaer zijn, hier oock hebben doen uytdrucken, op dat niemant eenige ignorantie en pretendere.

LV.
Inden eerste, en sullen niet mogen trouwen eenige Ascendenten met haere Descendenten, te weten Ouders ende Kinderen, opwaerts ende nederwaerts gaende, in infinitum.

LVI.
Insgelijcx niet Broeders met hare Susters, 't zy van vollen ofte halven Bedde.

LVII.
Oock geene Oomen met hare Nichten, dat is, met haere Broeders ofte Susters Kinderen, ofte Kints kinderen ende Descendenten; nochte insgelijcks de Moeyen met hare Neven, dat is met hare Broeers ofte Susters Soonen, nochte Kints kinderen ofte Descendenten, in infinitum, alsoo Oomen ende Moeyen ten respective van haere voorsz Nichten ende Neven, zijn staende in plaetse van Vader en de Moeder.

LVIII.
Ende wat aengaet de graden van affiniteyt ende Swagerschap, alsoo den handt des Houwelijcks door de ghemeenschap des Beddens, ende vleeschelijcke conversatie, soo naeuwe vereeninge veroorsaeckt, dat Man ende Wijf maer een en zijn: Soo verbieden Wy insgelijcx, dat geen Man met de Bloedtverwanten ofte Magen van syne overleden Huysvrouwe, noch geene Vrouwe met de Bloedtverwanten ofte Magen van haere overleden Man, den selven Man ende Vrouwen binnen de voorsz uytgedruckte graden bestaende sullen trouwen.

LIX.
Namentlijck geen Man en mach trouwen met sijn Schoon-Dochter, dat is, met de naegelatene Weduwe synes Soons, ofte Dochters Sone, ende soo nederwaerts, ofte geen Weduwe eeniger syner Descendenten: Gelijck oock egeene Vrouwe trouwen en mach met hare Schoon-Sone, dat is met de Man van haer overleden Dochter, noch met de Man van haers Soons ofte Dochters Dochter, ende alsoo vervolgens met egeene Man gheweest hebbende van enige harer Descendenten.

LX.
Insgelijcks egeen Man mach trouwen met sijn Stief-dochter syner Huysvrouwe, dat is, met de Voordochter syner Huys-vrouwe, nochte met eenig vande selve syner Voord-dochters Descendenten: Gelijck oock egeene Vrouwe en mach trouwen met hare Stief-Soonen, dat is met den Voor-Soon van haeren overleden Man, nochte met eenige Descendenten vande selve hare Stief-Soonen.

LXI.
Insgelijcks egeen Man en mach trouwen de nagelatene Weduwe van synen overleden Broeder, noch egeen Vrouwe den Man van haren overleden Suster, het zy de Broder ofte Suster van heel ofte halve Bedde geweest zijn.

LXII.
Hier en boven en mogen niet trouwen de Man met de Weduwe van synen Neve, dat is, met de Weduwe van syne Broders ofte Susters Soone, noch met de Weduwe van eenige syner Broeders ofte Susters Descendenten: Gelijck oock egeene Vrouwe trouwen mach met de naegelatene Man van hare Nichte, dat is met de Weduwenaer van hare Broeders ofte Susters Descendenten.

LXIII.
Geen behoudt Oom mach trouwen met sijn behoudt Nichte, ende geen behoudt Moeye mach trouwen met hare behoudt Neve, dat is, geen Weduwenaer mach trouwen met de Dochter van sijns overleden Vrouwe heel ofte halve Suster: ende geene Weduwe en mach trouwen met de Soone van haer overleden Mans heel ofte halve Broder, 't zy uyt eerste Houwelijck kinderen zijn of niet.

LXIIII.
Door de selve Anologie verbiedcen Wy alle Houwelijcken tusschen Persoonen daer de eene met des anderen Bloetvrienden, in soodanige verboven graden te voorens vleeschelijck in onecht heeft geconverseert, dat niemandt en mach trouwen sijns Ooms Concubyne, ende wat meer dergelijcke incestueuse voorvallen mach voorkomen.

LXV.
Ende Wy verklaren by desen nul ende van geender waerden, ende niet te mogen bestaen, ofte sullen worden gecontraheert de Houwelijkcen die in dusdanigen verboden graden zijn.

LXVI.
Ende die dies tegenstaende in Houwelijck surreptitie mochten komen tr treden, ofte oock ongetrouwt met malkanderen in bloedtschanden leven, sullen daer over sonder verdrach ofte dissimulatie ghestraft wirden aen lijf ende goet, ende met alle penen inde Goddelijcke ende Beschreven Rechten jegens de incestueusen ende Bloetschanders gestatueert.

LXVII.
Sonder dat de Officiers, ofte eeniger onser Magistraten, hun sullen overwinden eenige legitimatie, dispensatie ofte compositie over haer, ofte hare onechte Kinderen te verleenen, ofte te vergunnen, ende soo eenige soodanige by haerluyden verkregen, ofte vergunt zijn, verklaren wy die voor nul ende van onwaerden.

LXVIII.
Soo wie oock soodanige incestueuse Persoonen met voordacht onderstaet te trouwen, ofte te ondertrouwen, ofte daer toe aenleydinge, raet ende daet geeft, sal niet alleen van sijn Officiie, indie hy eenige heeft, ontset, maer oock daer over gestraft worden arbitralick ende naer exigentie van saecken.

LXIX.
Indien onse onderhoorige buyten 's Landts het selve doen, sullen sy weder keerende onder ons ressort,e venwel als Bloetschender worden gestraft.

LXX.
Ende alsoo in 't aengaen vanden Echten Staet bysonderlicjk dient gelet, dat de selfde geschiede sopnder sonfusie der voorsz graden, waer door groote swarigheden inde Successien, ende anderesints rysen; Soo ordonneren ende statueren Wy mits desen, dat indien yemandt versoeckt ondertrouwt ende getrouwt te worden, in diergelijcke voorvallen raeckende de eerbaerheyt ende confusie der graden, ende dat de Gerechten, Commissarissen ofte Kercken-Raden, daer het selve voor komt mochten twijffelen, of dien aengaende by de voorsz Articulen is gestatueert, ofte niet, dat syluyden 't selve onse Raden van Brabandt ende Vlaenderen respective sullen aengeven, midderlerwylen de ondertrouwde, ende de proclamatien surcherende, tot dat die met kennisse van saecken by haer toegelaten, ofte gheweygert sal worden, soo als nae de Goddelijcke ende Civile Rechten bevonden wort te behooren, waer naer sich een yegelijck sal hebben te reguleren.

LXXI.
Vorders om dat Wy oock in ervaringe ghekomen zijn, dat het Landt onder de Generaliteyt resorterende, vervult is met Boelschappen, Hoereryen, Overspeelen, lichtvaerdige t'samen- ende deur-loopingen door kinderen, in weerwil, spijt, ende tot groote droefheyt van vroome ende sorghvuldige Ouders ende Voochden, oock met moetwillige verlatingen, wrevelige Huyshoudingen, schofferingen, ende andere oneerbaerheden, tot groote kleynachtinge vande publijcque authoriteyt, ende verswaringe vanden toorn Godts over desen Staet: Soo hebben Wy geordonneert ende ghestatueert, ordonneren ende statueren mits desen.

LXXII.
Dat niemant heb sal vervorderen nae de publicatie van deses in Concubinaetschap ende Boelschap te leven, ende daer by Concubynen houden, Kinderen, ofte geene daer by hebbende, ende daer by in woonende ofte niet, sullen verbeuren hondert gulden, ende daer en boven de selfde terstont trouwen, volgens dit Ons Reglement, ofte verlaren, sonder immermeer wederom met haer te converseren, voor ende al eer datse wettelijcken ondertrouwt ende ghetrouwt sullen zijn, op pene van gestraft te worden als openbare Hoereerders, ende terstont te werden gepriveert, oock hare beneficien, Tractementen, Pensioenen, ende Officien, indiense eenige hebben. Ende indiense in sodanige Concubinaetschap persisteren, sullen sy oock daer en boven tien Jaren openbaerlijck uyt dese Landen werden ghebannen: indien het Persoonen zijn die geen goet en hebben, die sullen gestraft werden naer exigentie van saecken. Gelijcke straffe ende pene sullen alle Concubynen die hare Boelen tersont niet en verlaten, ofte daer mede niet en trouwen, naer qualiteyt van Persoonen ende goederen, onderworpen zijn, ende dat oock sonder eenige conniventie, dissimulatie ofte compositie.

LXXIII.
Wy belasten oock alle Officieren ende Magistraten inde Steden ende Dorpen, ende ten opsichte vande Militie op de Schantsen ende Forten, alle Commandeurs, terstonts nae de publicatie deses, alle Bordeelen, Hoerhuysen, Mot- ende Ravot-huysen te weeren, te verstooren, ende uyt te roeyen, oock geene van dien immermeer te tollereeren.

LXXIIII.
Die bevonden wert eenige Hoer-huysen op te houden, ofte hem te gheneeren met Koppelereye, ende Hoererye te beschicken, sullen na exigentie van saecken aenden lyve gestraft werden.

LXXV.
Is 't Vader, Moeder, Broeder, Suster, Oom, Moeye, Momber, ofte Curator, die alsoo sijn Dochter, Suster, Nichte ofte Neve hadde ghelevert, ofte soo die Koppelerye streckt tot overspel, sulcke sullen aenden lyve, nae exigentie ende bevindinge, selfs metter doot gestraft werden.

LXXVI.
De Hoeren ende Hoere-Jagers sal men vangen, ende voor de eerste reyse tot discretie vanden Rechter te Water ende te Broodt setten, ende voor de tweede reyse bannen, geesselen, ofte swaerder straffen, tot arbitragie als vooren.

LXXVII.
Die sijn Huys met voorwetens aen Bordeelhouders verhuyrt, sal 't eerste jaer verbeuren sijn Huys-huyr, voor de tweede reyse in gelijcke boete vervallen, ende daer en boven noch arbitralijck werden gecorrigeert.

LXXVIII.
Die in sijn eygen Huys Bordeel houdt, sal voor de eerste reyse daer op bevonden zijnde, vervallen in een boete van hondert guldens, voor de tweede reyse gegeesselt ende gebannen werden.

LXXIX.
Soo verre een gehoudt, ofte ongehoudt Man by sonsessie ofte convictie, bevonden wert overspel te bedryven met een gehouden Vrouws-Persoone, sullen beyde die Man ende die Vrouwe met eeuwigh bannissement, ende confiscatie van een gedeelte van hare goederen ter dispositie van den Rechter gestraft werden.

LXXX.
Maer is 't overspel begaen by een ghetrouwt Man, met eene ongetrouwde Vrouw, soo sal de Man als eereloos ende meyneedigh, metter daet sijn Officie ende Staet verbeuren, indien hy eenige heeft, ende waer hy die onder onsen Landen heeft, ende voorts incapabel verklaert werden, om eenige staet ofte Officie onder ons gebiedt te mogen bedienen, ende noch gecondemneert werden in de boete voor de eerste reyse van hoindert guldens: Ende daer inne hem wederom vergrypende, in een boete van drie hondert guldens, ende voorts naer exigentie van saecken, by bannissement oft ander gestraft werden.

LXXXI.
Ende sal de ongehoude Vrouwe sulcks ghedelinqueert hebbende, voor de eerste reyse te water ende te broot geset werden den tijdt van een maent, ende indiense andermael bevonden is sulcks te plegen, voor den tijdt van vijftigh Jaren uyt den Lande gebannen werden.

LXXXII.
Ende dat al onvermindert alsulcken recht als de geoffenseerde parthye, 't zy Man ofte Vrouw, jegens de Overspeelder ofte Overspeelster compereert, soo tot scheydinge van 't Houwelijck, als andersints nae Rechten, ende dat alleen voor de Gerechten respective daer sulcks mochte voorvallen.

LXXXIII.
Geen Overspeelder ofte Overspeelster sal mogen trouwen, ofte nae de doot vande onschuldige partye, ofte nae des selfs wettelijcke hertrouwen, met de Persoon daer mede hy ofte sy by het leven, ofte voor het hertrouwen vande onschuldige partye vleeschelick geconverseert heeft.

LXXXIIII.
Die twee Vrouwen ofte Mans, beyde noch levende, trouwen sullen gestraft worden nae de Keyserlijcke Wetten, soo yemandt mette tweede sich vermenght, d'eerste noch levende, sal openbaarlick aenden lyve andere ten exempel sonder conniventie gestraft werden.

LXXXV.
Ende dewyle in 't Landt toe neemt de ontvoeringe van Vrouwen-Persoonen, sonder dat daer over straffe gedaen wort, ende de penen daer toe staende den Inwoonderen ten meerendeel zijn onbekent; Soo ordonneren ende statueren Wy by desen.

Dat wie eenigh Vrouws-persoon, ghetrouwt ofte ongetrouwt, hare Man, Ouders ofte Voochden ontvoert, ghestraft sal werden aenden lyve naer exigentie van saken, selfs oock metter doot.

Ende of't ghebeurde, 't zy door de voorvluchtigheyt vanden Ontvoerder, ofte andersints, dat de selve pene tegens hem niet en konde werden geexecuteert, ende dat hy gheduyrende syne absentie met de selve Vrouwe quame te trouwen, dat die trouwe nul ende van geender waerde sal zijn, noch eenigh effect van wettelick Houwelick genieten, alwaer 't dat de Ouders ofte Voochden daer inne naemaels condescendeerden.

Dat oock alle die gene die kennisse hebben van de ontvoeringe, ende daer toe met raet ende daet zijn behulpigh gheweest, naer exigentie aenden lyve ghestraft sullen werden, ende verstaen oock by desen in vigeur te blyven alle de straffen ende penen inde Keyserlijcke ende beschrevene Rechten, midtsgaders by de Blyde Inkomsten vanden Hertoch van Brabandt, tegens alderhande Bloetschanden, Sodomie, Schaken van Vrouws-Persoonen, de selve te verkrachten, ende diergelijcke gequalificeerde Hoererye gestatueert.

LXXXVI.
Die een eerbare Jonge Dochter, minder ofte meerder-jarigh zijnde, met schoone woorden van Trouw-beloften, ofte andersints, yets wijs maeckt, de selve verleyt, ende door de byslaep in hare eere krenckt, ende defloreert, isse gehouden te doreren nae hare qualiteyt (indien hyse niet trouwt) tot arbitragie des Rechters, ende tot breucke te betalen hondert guldens. Ende indien hy in voegen als vooren sulcx meermaels aen andere eerbare Dochters doet, sal van sijn alimentatie, beneficie ofte Officie, indien hy eenige heeft, vervallen zijn, ebnde oock nae gelegntheyt van Persoonen ende saecken arbitralijck, ende naer exigentie gestraft werden.

LXXXVII.
Ende alsoo Wy bevinden, dat in onse Landen van Brabandt ende Vlaenderen respective, van veelderhande Quartieren onechte Kinderen ende overwonnen Bastaerden, ofte die in Bloetschanden gheteelt zijn, by de Huysluyden ofte andere werden besteet, ende de selfde oock dickwils om een kleyn gelt uyt gekocht, om die voor altijdt te onderhouden, ende als voor haere Kinderen, ende metter tijdt de REgieringe groot ongelijck gheschiet, onse Landen met Bastaerden ende Hoere-kinderen worden vervult, ende de selvige tot hare jaren komende, mede nevens anderen tot eenige Ampten, als of het Echte kinderen waren, souden konnen worden ghbruyckt: Soo verbieden Wy alle Ingesetenen onser Landen eenige soodanige Kinderen voortaen in, ofte aen te nemen, sonder alvoorens 't selve de Wet haerder Plaetse bekent gemaeckt ende haer consent daer over met schriftelijcke Acte verkregen te hebben: Ende sullen de Gerechten nimmermeer to staen, dat yemant hem laet uyt koopen om die altoos te houden ende op te brengen, ende daer en boven op kosten vande Besteders, ofte vande geene die de Bastaerden aen nemen, pertinente notitie in een bysonder Boeck doen houden vande Contracten die ghemaeckt worden, ende den tijt hoe lange, den prijs waer voor, ende wie de Ouders, wie de Besteders zijn, waer van daen, ende voor al genoeghsame cautie doen stellen, datse tot laste niet en sullen komen vande Gemeente, ofte de Armen, ende wat voorts tot verseeckeringe dient, ende voor al sullen sy sorge fdragen, dat de aenbestede tijdt geexpireert zijnde, terstont de Kinderen te rugge werden gesonden ter plaetse daerse van daen ghekomen zijn, op pene van de gene die tegen dese onse ordre sullen Bastaerden aennemen, van vijftigh guldens, ende zijn het geringe Luyden, van arbitrale correctie.

LXXXVIII.
Ende om te meerder dese ontichtigheden te ontdecken, tegen te gaen, ende die te straffen, soo belasten Wy oock alle de Magistraten onder Ons gebiedt staende,d atse alle Vroet-Vrouwen sullen be-edigen (haer den eest wel beduydende) van binnen vier en twintich uyren nae de geboorte eeniger Bastaert-kinderen, de selve aen haer te moeten aen brengen, de Naem ende de Wooninge des Moeders, op dat d'Officieren der plaetse na qualificatie der Bastaerdye, tegens soodanige procederen, als by ons hier gheordonneert is, ofte de ghemeene Rechten mede brengen, ende sal daer van oock in 'tselfde voor ghenoemt Boeck tot koste als vooren, notitie gehouden worden.

LXXXIX.
Ende sal in alle de incestueuse overspelingen, ende diergelijcke Hoereryen, preventie van hooge en lage Justicie daer toe ghequalificeert ofte geauthoriseert zijnde, plaetse hebben.

XC.
Soo wie om billicke oorsaecken, ofte om syne affairen te verichten, in verre Landen ghzogen zijnde, een lange tijdt door kranckheyt, gevanckenisse, ofte ander voorval, alsoo uyt blijft, dat men van hem niet en kan vernemen, sal de verlatene, sonder te hertrouwen na de gemeente Rechten afwachten den tijdt van vijf jaren, ende na die tijdt sal sulcks by de Gerechten aende soodanige, nae ghenomene informatie, mogen toe gestaen worden.

XCI.
Soo wie zijn Echt-genoot lichtveerdelijck ofte malitieurselick verlaet, ofte uyt onlijtsaemheyt vanden Houwelijcx-bant af treet, door gaet, ende sijn Portuyr laet sitten, met voornemen, om tot sijn Echt-genoot niet weder te keren, die stelt de onschuldige vry om te hertrouwen. Ende mach de onschuldige partye, als te vergeefs ende langh genoech alle middelen tot wederom kominge des verlaters aen gewent zijnde, daer over klagen elck aen de Hooft-bancken daer onder hy ofte sy ghehoort, de welcke nae rijp ondersoeck ende ghenoeghsaem blijck vanden tijt ende malitieusheyt der verlaetinge, ende nae voorgaende indaginge des verlaters, soo en daer 't behoort, aende ontschuldige het hertrouwen sullen mogen toestaen, ende sal daer en boven soodanige Verlater uyt onsen Landen voor altijdt gebannen worden.

XCII.
Alle boose conversatie ende bitterheyt, welcke dickwils den gront leyt tot verlatinge ende verloopingen van malkanderen sal nae de kenisse vcan saecken by preventie van hooge en lage Justitie daer toe gequalificeert ofte geauthoriseert zijnde, ernstelijck worden gestraft met gelt-boeten, gevanckenisse ende andersints nae Rechten, sonder dat de Jeucht, ofte de gemeene Man, met geraes ofte complotterye, ofte eenige hantdadigheyt, onder den naem vande Beer te jagen, of andersins eenige insolentien tegens soodanige sullen plegen, op pene als seditieuse gestraft te worden, ende sullen de Ouders voor haere Kinderen, de Meesters voor hare Knechts in staen. Indien de Domestijcque onlusten te hoogh gaen, ende te langh duyren, ende de aengewende gherechtelijcke middelen neit en helpen, soo sullen wel de Gerechten mogen verstaen tot scheydinge van Bedde, Tafel ende by-wooninge, maer niet vande Echt-bandt, ende oock niet anders als met oogemerck om parthyen altijdt wederom te vereenigen.

XCIII.
Voorts, vermidts de Houwelijcxe-saecken, met den aenkleven van dien, vele casus doorgaens voor komen, die hier inne niet uyt-ghedruckt en zijn, soo ordonneren ende statueren wy by desen, dat alle soodanige voorvallen de Kercken-Raden voor komende, by de selve daer van kennisse sullen doen aende respective Magistraten, omme daer inne te voorsien, ende by hen daer inne swarigheyt bevonden werdende, datse de selve voorvallen sullen brengen aende respective Hooft=bancken, ofte oock aen onse Raden van Brabandt ende Vlaenderen respective, na welckers oordeel ende uytspraecke een yegelijck sich voortaen sal hebben te reguleren.

XCIIII.
Ende op dat te beter dese Echt-ordre mach onderhouden worden, soo belasten Wy dat in alle Gerechten ende Secretaryen, Consistoriale ende Classicale Vergaderingen, altijt een ofte meer Exemplaren sullen by de hant zijn.

XCV.
Ende sal dit Reglement eens jaerlijcks voor den Volcke gepubliceert worden.

Sullende vande boeten ende breucken procederende uyt de contraventie van het jegenwoordigh Reglement, geappliceert werden een derdepart ten behoeve vanden Officier, die de calange sal hebben gedaen, het tweede derde-part ten behoeve vanden Aenbrenger, ende het resterende derde-part tot profijte vanden Armen ter plaetse daer de contraventie sal wesen begaen.

Behoudende haer Hoogh Mogende t'allen tyden aen haer de interpretatie, vermeerderinge ende verminderinge van dit Echt-Reglement, t'haerder discretie ende goetvinden, naer gelegentheyt van tyden ende saecken.

Aldus ghedaen ende gearresteert ter Vergaderinge vande hoogh-gemelte Staten Generael, in 's Graven-Hage, op den achthienden Martij sestien-hondert ses en vijftigh. Was geparapheert, Jacob Veth, ^vt Onder stont, Ter Oronnantie van de selve. Geteeckent, N. Ruysch. Zijnde op 't spatium ghedruckt het Cachet der selver Heeren Staten in rooden Wassche.

© 2001 Herman de Wit, Maarssen
Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net