Deze bewerking werd ter beschikking gesteld door Mathieu Vandenbosch.

Bron: Publications de la société historique et archéologique dans le duché de Limbourg.
Tome XII. 1875. blz. 405 - 415.

CLERNIS VANDER GEMEYNTE VAN ECHT

Voorafgegaan door eene beschrijving der limieten.

IN NOMINE DOMINI Amen. Idt is tho weten dat der bijfanck ind Reinonge der Gemeinten van Echt aengiet op ter Lieftiegen to Cruchten op ter Maesen, int soo vort op Hoemborgh, van Hoemborgh vort die straet langs neven Sint Joest die straet all uyt, so wat op dese sijde geseeten is, gehoort in onser Gemeynten, ind is in onsen bijfanck, van der straeten vort neven Sint Joest op Huysen boem, van Huysen boem vort langs Gersseller, van Gersseller op Rijsdijck, van Rijsdijck voert langs Monfforder veldt, soo voert langs ghen Ouwen, ind gen Ouwenen hoert in onsen beifanck niet, van gen Ouwen voert langs der Monnixbosch, van dan soo voert langs Postert ind soe voert tot Kierenssen aen de Cluyse, van deer Cluysen voert te Suepert aen den boem, van dan voert langsgen Harenreveldt, van den Harenrevelde soe voert fur Fucht op tie Holterstraet, ind daer so ligt ein guet is geheyten Ruttings guet, dat guet gehoert in onsen beifanck, het gefiele sich op eyne tiet dat der Amptman des Heeren van Heynsbergh einen misdedigen man gefangen hadde op desen selven Ruttings guet ind der Amptman van Montfort mit den van Echt verforden ind vervolghden dat soo verre dat der selve man wederomme op 't selve Rutgens guet gelievert waert in soe wes gerichts daer van quaem geschieden overmits der Greve van Gelre ind anders nemants; ind daeromme dat de selve Ruttings guet der kircken van Echt ongelegen is heeft die kirck van Echt erffelichen alle jaer van den selven Guede vier pont Was ind VI d° t'sins ind daer mede soe moegen die selven die opten guede vurss. woenden off ouch noch woenen moeghen hoen kirckrechten tot Fucht ontfangen; item van Ruttings guet soe voert op ten Duven poel, van de Duven poel aen gen Santgaet, ind van dan voert aen gen Leuwen buecke, van dan voerts langs gen Sastelre veldt, ind van dan soo voert op Heylare voirt tot Hoyngen in der beecken; ist saken dat jemant were der broeckig holt geladen hedde ind ennig vande furster tot de queeme ind dat stell peerdt ter halver beecken, met syne roede achter op synen aers ruerden, der selve sall noch op onsser Gemeynten gepant syn, want die halve beecke noch in onsen beifanck is; van der Beick voirt langs dat veldt op die Haeverder veestege van der Veestegen voirt langs Haeverderveldt ind toe vort op gen Laechbane tusschen die twe brueck recht door die heide op Milis Grave, van Mylis Grave op Vermaletteneyck, van dan voirt op ten Witten stein langs Dieterveldt, ind soe voirt op ghen Hulfshegge, van dan voirt in Boenigher hegge, ind van dan voirt op inghen Doetbroeck, van dan voirt op gen Hoege brugghe, van der Hoeger bruggen recht voirt op die Niehe Maese, soe recht op ten thooren van Alden Eyck.

1. Alle die geene die binnen desen beifanck vurss. woenheftigh syn die gehoeren op dese Gemeynte van Echt, uytgescheyden eyn hoff geheyten Vroenhoff onsen genedigen Landtheer toebehoorende gelegen t'genen Breuck der nu onbetimmert is; weert saecke dat der hoff betimmert wurde ind daer op lude woenden, die en sullen gein gemeinschap hebben met den luden van Echt in der Gemeynten vurss. ind die saecke daeromme der selve hoff vurss. gein gemeinte gebruycken en solde is, dat idt is geweest op ein tiet dat ein Greve van Gelre ter tiet onse genedige Heere eynen dienre hadd den toebehoorden den hoff t' Gerborch tot Tulde gelegen, in den kirspel van Roesteren, ind omme trouwen dienst wil derselve dienaer den Greven van Gelre synen Heer gedaen hadde, baet der Greve der Gemeynten van Echt, dat sey den hoff t'Gerborch mit hoen gemeynten geven wolden, welker beeden hem geweygert waert; soo vraechden der Greve of he in den kerspel van Echt geynen hof en hedde der in der gemeynden gehoerden, men sacht jae, und hem waert voorgelacht der Vroenhoff vurss., soe saecht der Greve soo neme ich mynen hove syne gemeynten, ind geve sy den hoeve t' Gerborgh, ind der hoff der Vroenhoff was berauft syner gemeynten ind waer vergencklich in den timmer, ind nog huden dis daechs is indder hoff t' Gerborgh gebruickt und mach gebruycken der Gemeynten van Echt gelyck den luyden van Echt.
2. Item id is ouch to weten dat die van Echt hoen Gemeynte, als den waldt, boss, bruecke, heyde und weide niet verkregen en hebben noch oen gegeven en is van hoenen Lantheer, meer van eynen der geheiten was Coninck Pippijn, umb eeren in dienst will die luyde van Echt den selven Coninck Pippijn gedaen ind bewesen hadden; ouch soo sulden die van Echt toll vry syn alsoe verre sy hoere lantheeren lyen durffen ind alle die rechten te gebruycken die die Stadt van Aecken heeft. (1)
3. Item als die van Echt desen waldt mitte gemeynten daer toe gehoerende langen tiet beseten ind in freeden gebrueckt hadden, ind seer wydt ind breit gelegen was, waerdt hun vast ongereick daer aen gedaen van den omme geseten uytweldige luden des sy niet wael bij hoer selven gekeren en konden, soe dat sy omme noitz wille daeromme by hoen genome ind gekoere hebben hoene Lantheer, doe ter tiet eyn Greve van Gelre was, dat he sy berschudden ind beschirmen sulde vur alle uytweldige luyde, in des soe sulde he hebben dat derde deyl van alle broecken oft beteringen, die daer van den walde ind gemeynte verfielen; indes soe sette eyn Heer van Gelre tot der beschirmus as hoen Lantheer eynen Furster, ind die van Echt twee Furster die alltiet in den hoff tot Echt feeidt ind geswaeren werden, ind die sullen alle luide penden die sy opten wald ind die gemeynten broeckigh fynden.
4. Item omme dese Gemeynte te gebruycken ind toe genieten, so syn daer toe geordineert ind gesat in der weecken twee Boss-daegen vur die ackerlude, als des Maendaechs ind des Freidaechs, ind vur die koeter dat syn die geyn waegen noch peert en hebben des Dinsdaeghs ins Saterdaeghs, meer die selven moegen hoen holt houwen ouch des Maendaechs ind des Frydaeghs, ind nemant en sal eycken holt houwen anders dan op syne broecken et en sy hem dan geoerloft van den Gericht, ind hie toe soo syn gerechtight alle die ghene die toe der kircken van Echt gehoeren ind aldaer hoer kirckregten ontfangen ind in desen byfanck sitten, ende anders nemantz sonder der hoff t'Gerborgh daer vur aeff verclaert is.
5. Item dese drie Furster sullen penden alle lude die sy brueckich fijnden in onsse Gemeynten oft in onssen byfancj, jae bis ten eynde ind ter plaetsen dat dat steel peert op ten mist hoff is, ind koemen die Furster soe laet, soe sal der man daer van ontfaeren syn ind quijt syn. Van ingeseeten luiden; ouch meer eenich man, die tot Echt in die doup gekeerstent is ind aldaer woenaftigh is, is ein geboeren Furster op der Gemeynte van Echt, al soo verre als hy pendt ind die pende in den hoff tot Echt bringt; ouch soe moegen alle gemeynte dat syn alle lude die toter kircke van Echt gehoeren ind daer woenhaftigh syn, vuer und flamme op-gaende hebben, alle uuytweldige lude die sy brueckigh fynden op ter gemeynten vurss. penden gelyck den Fursteren, maer sy en sullen gein ingeseten lude peynden eet en were dat dan gebreick aen den Fursteren were, soe moegen t'Gericht sy penden.
6. Item soo wes dan die Fursteren van ingeseten luden penden, sullen sy des aevents in de hoeff tot Echt bringen ind laeten hun betaelen die broick die daerop gesath is, gelyck sy hoennen eydt daerop gewoenlich syn te doen.
7. Item soo wat die Furster oft die gesellen, dat syn Ingeseeten van uuitweldige ludden broeckig finde sullen sy pende ind in den hoeff tot Echt bringen, oft doen gelove; ind ist saecke dat die uytweldige gebroeckt heeft ind genade begeert sal men hem gnade doen daer nae hy gebroeckt heeft, begeert hy ouch rechts, men sal hem des waldts in haeffs rechts laeten geschien ind wederfaeren.
8. Item gebuert sich wael dat onderwylen twistinge is tusschen den Fursteren, den gesellen, ind den uytweldigen luden die gepant syn, die eine seggen sy hebben gebroeckt die ander seggen daerentegen; als men anders daer van gein waerheyt meer en weyt, soe dal mens den Fursteren geleufen op hoenen eidt, ind die gesellen sullent op ten heyligen behalden, in die uitweldige gepande luden niet, want dat alsoe des waldts ind hoeffrechts is.
9. Item id is wael geschiedt, dat die gesellen sommige tiet uuytweldige lude overbroeckich holt gepandt hebben ind die uytweldige luden niet geerne gepant to haeffven comen en weren ind hebben mit den gesellen gecomponiert ind hebben hoen penningen gegeven daer mede den Her in der Gemeynten van Echt nae des haeffsrechtz seer groet ind veel te koert geschieden; ind die selven die dat gedaen hadden als men dat vernaem, worden daer van seer van den Gerichte gestraft; ind moesten daer van den Heer ind der Gemeynten op gnade gottbeteringe doen, want dat seer swerlichen verboeden is, ind niet to myn so en sulden die uuytweldige gepande lude, hedt men sy moegen crygen, gepant blyven syn, want sy teghen des waldt und haeffs rechtz gedaen hadden.
10. Item den Heer en magh gein holt ewech geven sonder die Burgemeisters in den Gericht van Echt, die Burgemeisters ind 't Gericht van Echt en moegen ouch gein holt ewech geven sonder den Heer, meer semptlich als men iemant holt geven sal, weert saecke dat ennig van hoen sonder den anderen holt ewech geve ind der gene der dat holt hieff oft haelden daer over gepant wierde van den Fursteren oft van den Gesellen hij sulde broeckigh syn.
11. Item id is wael gesciet dat lude gepant syn geweest van den Fursteren die saechten sommige gesellen hebben hoen t'holt gegevn oft vercocht, oft sy syn wael van gesellen gepant gewiest ind saechten die Furster oft ennigh ander hed hoen t'holt gegeven oft vercoufft niet toe min soe en bleven sy gepant, meer alst die gepande lude in der waerheyt by konden bringen, dat hoen dat holt alsoe gegeven oft verkoucht was, heft men die selven die dat holt alsoe vercougt hadden die gepande luden moeten quyten, ind worden seer daer over gestafft want et den gantzen lande kondig is dat nemants des holts megtig en is dan der Heer mitten Burgemeisteren ind den gericht van Echt.
12. Item die van Echt moegen hoeren walt ind bruecke mit willen ind consent hoens Landtsheeren in freden leggen wanneer hoen dat genoegt, meer der Heer en sals niet doen sonder den van Echt, nog die van Echt en sullens niet doen sonder den Heer, meer sementlyck wanneer hoen des genoegen sull sonder jemants bekroenen.
13. Item eyn jegelyck sal syne Bossdaege halden weert saecke dat jemants buyten Bossdaege bossden ind holt haelden salmen penden op die broeck die daer op steit.
14. Item nemant en sel eycken hout houwen; toch einre tiet uytgescheyden op den Kyrsavent dan soo mag ein jegelich nae den gueden alden Herkhomen ein voeder eycken holts haelen tot synen Keerssstock (2); meer ist saecke dat jemant is der timmeren wilt, der sal by dat Gericht komen ind gesinnen timmerholt, ind sal seggen wat hy timmeren wilt, ind daer nae dat dan syn timmer syn sall, sullen hem die Burgemeisteren ind t'gericht timmerholt geven nae der gueder alder gewoenten.
15. Item soo wanneer die gesellen iemant gepant hebben, mit wagen ind perden,die lude ind perde gehoeren den Heer ind der Gemeynten, ind wage ind getouwe den gesellen, die lude moegen mitten gesellen gedingen ind componeren soe nae sy konnen, wanneer die gesellen jemant penden sonder waegen ind perde sullen die gepande lude t' yeerst mitten gesellen gedingen ind componeren nae der broeck sy gebroeckt hebben, ind dan voirt met den Heer ind den Burgemeisteren, ind oft die gepande lude niet wael mit den gesellen te veel hebben wolden, dat sal staen op goedtduncken des Gerigtz ind daer mede sullen die gesellen sig dan laeten genoegen.
16. Item soe wanneer eyn Eycker gewassen is soe sullen die Burgemeisteren mitten naebueren op ten bosch gaen ind den Eycker toe besien; ist saecke dat eyn voll Eycker is soe sal der plueger opstaen ses vercken ind die koeter drie; ind ist saecke dattet gein voll eycker en is salmen dat raemen daer nae hoen dunckt dat nutt syn sall, ind als men desen eycker aldus besien heeft eermen opsleit, sullen die Burgemeisteren oft einsdeels vande Gericht tot Montfort gaen tot hoene Drossart, in doen hem kont sullichs alsdan op te Bosch is, ist ein voil eycker sall men mit hem overkommen nae synre koecken, ist oug gein voll eycker, sal men oug dat fuegen nae den gewass der eycker gewassen is, anders so en sal gein man meer vuerdeyls hebben boven den gemeynen man, men willes hem dan gonnen; ind dese vercken die aldus op ten eycker gaen sullen sal men borren mit den Brandt von Echt; weertsaecke dat daer eenige vercken sonder den Brandt van Echt op ten Boisch gingen, sullen verbeurt hebben ein deyl den Heer ind twee deyl der Gemeynten van Echt, uytgescheyden die vercken die van des Drosseten wegen daer op gedaen worden.
17. Item ennigh ingeseten man der eycken holt heft gehouwen ind niet is ontfaeren und daer en boven wurdt gepant der sal boetetig syn X broddrager, ind sullen dat peerdt setten in der herbergen ter tyt toe dat betaelt is.
18. Item als men eycken holt eweg heeft gegeven dat sall werden gehouwen in bywesen der Fursteren, ind oft die Furster eweg gingen sullen sey laeten staen by die Heuwers hoenen staeff oft hoen overste kleidt op dat men mircken sulde dat der Furster daer by sey geweest.
19. Item soo wat hier beschreven is dat hebben Scholtis Burgemeisteren ind Schepenen in die alste guede Knaepen van Echt die mitertijt syn gehoert ind geleert van hoenen Vurvaederen ind Vuralderen ind van alder toe Alderen, dat sy dat op hoen eide genoemen hebben ind die waelgebaeren lude op hoen huldinge, ind wir halden dat noch huyden to daege vur recht ind vort halden sullen gelyck als onse Vurvaederen ind Vuralderen dat gehalden und gelaeten hebben, want ons onsse Lantheeren alle wege hir in gehalden ind daer by gelaeen hebben.
20. Item soe alsdan ein tijd lanck ind bysonder in desen Jaeren LXXXVI ind LXXVII der Bosch seer gehouwen ind vernielt is, soo wael van den binnens luden als van den butens luden, daer by groot scade en Heer ind der Gemeynten geschiet is, ind omme dat nu voortaen beter te verhoeden, soe ist ingesat overmits Heeren Wilhelm van Flodrop Ritter erff-Vaeght toe Ruremunde Drossart tot Montfort, den Burgemeisteren ind gantzen Gericht mit gefolchgenissen der gantzer Gemeynten van Echt dat gein man voirtaen, ind nae deser tyt geyn eycken holt houwen en sall et sy op den bosch oft in den brueck anders dan op syne bruecken, weer daer in broickich wurde den sollen die Furster penden ind die perde in der Herberge setten, die perden daer uyt niet to nemen die broicke en is aen gelde betaelt, nemant daer in te spaeren.
21. Voirt soe wanneer dat jemant timmerholt geheist heeft ind hem gegeven is sal hy houwen, ind wes soppe daer van kopen, en sal men geinen butens luden vercoupen, mer die selve die dat timmerholt gehouwe heeft maich selve die soppe nae hem nemen, ind geven den Furstere van illicker vueder soppe I Brasser, ind ist saeke dat hy selve der soppe niet en wilt, mag eyn ander uytter de Kerspel van Echt die soppe nae hem nemen ind geven den Fursteren als vurss. is.
22. Item heeft ons Heer den Drossart vurss. ouch bewillicht dat syn Huyswaegen geyn soppe meer den van Fucht noch nemant anders verkoupen en sall, meer hy sall sy toe brande op 't Huys te Montfort fueren, off hy wilt, off ein ander Ingezeten mach sy nae hem voeren, soe verre der Huyswagen der niet en begeert, weirt saecke dat der waegenknegt ennige soppe hier en boven verkoucht ind die lude daer over gepant wurden sullen sey gepant syn.
    Wert ouch saecke dat jemant Timmerholt hieffve ind dat niet en vertimmerden mer dat verbrende ofte vercoufft, dat sal staen op straeffinge des Gerichts.
    Ouch sal men dat Holt dat tot timmer geheist is vertimmeren oft beginnen toe timmeren daer nae dat hy dat gehaelt heeft binnen ses weken.
    Ouch sie ist ingesat dat die Furster dien sie nu op datum hier onder beschreve alle verdenckenisse opsegge sullen indsy noch die nae hoen kommen, en sullen nemandt verdengen vortaen, et en is mit willen des Drosseten der Burgemeisteren ind des gantzen Gerichts.
    Ind dit sullen die Furster aldus halden op hoenen Eydt ind voert op sulcke peen als ons genedige Heer Hertogh Aleph op hoen gesat heeft als by der galgen.

Dit vurss. deser syden is geschiet Anno XIIIIe ind seven ind zeventigh, XVIII daghen ind den Meyer ind geslaeten in einen vollen vaeght-gedinge, overmits ind in teghenwerdigheij Heeren Wilhelms Drossart vurss. ind der ganser Gemeynten.
Onderstont Gecollationeert met seecker oudt Quohier in Syne Majesteyts Reicken-camere van Gelderlant berustende en is by my Griffier der selver bevonden te accorderen.
Was onderss. G. SCHOUTTEN.
Gecollatiioneert teghens de Authentijcke Copie is by my Secretaris der Stadt ende Heufsgericht Echt bevonden t'accorderen.
Quod attestor.

-----------------------------------

Noten:

(1) Het is geschiedkundig dat Pippijn van Herstal den heiligen bisschop Wiro, te Odiliënberg gevestigd, tot zijnen zielsbestierder had gekozen en diensvolgens meermalen te dier plaatse bezocht. Van uit zijne landgoederen te Herstal, Meerssen, Gangelt of Zusteren leidde de oude romeinsche heerbaan, te midden door het Echterbosch, in de rigting van Melick en Odiliënberg. Het is op één dier bezoeken, dat deze zinsnede der clernis duit. De Eerw. Heer Alb. Wolters in zijne 'Geschiedenis der HH. Wiro, Plechelmus en Odgerus', p. 57 verhaalt omtrent dit koninklijk bezoek het volgende: "In de omstreken van Odiliënberg blijft nog eene herinnering aan de bezoeken van Pippinus voortleven in den naam van eene brug tusschen Echt en Waldvucht op den weg van Susteren naar St.Odieliënberg gelegen, en die den naam van Pippinusbrug behouden heeft. Daar zo luidt de overlevering, te midden van het moerassige broek, voer Pippinus in zijn voertuig gezeten, zich eensdaags vast. De naburige landlieden snelden hem ter hulp, waarop Pippinus, ter belooning voor dezen bewezen dienst, aan de ingezetenen van Echt het uitgebreide terrein schonk, thans bekend onder den naam van Echterbosch". Ook Knippenberg, 'Hist. eccl. ducatus Gelriae' p. 33 verhaalt deze overlevering, maar met een kleine afwijking. Melden wij ten slotte dat tot aandenken aan de schenking van Pippijn een gedeelte van het Echterbosch den naam van Koningsbosch draagt.
(2) Van den kerstblok of kerststock, la buche de Noël, wordt ook melding gemaakt in de Boschregten van Susteren. (Publ. etc. du Limbourg, VI, p. 540. Op den huidigen dag bestaat het gebruik der kerstschobbe nog in vele Limburgsche huisgezinnen. Daar de kerkdiensten op kersdag vroeg in den morgen aanvangen, wordt het vuur 's avonds te voren niet uitgedoofd maar door eenen 'kerstblok' aangehouden. Zie verder het woord kerstenblock in het Vlaams Idioticon van Schuermans, p. 235.

© 2003 Herman de Wit, Maarssen
Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net